پیری زودرس تخمدان، یکی از علل بروز نازایی در میان زنان است. این وضعیت (POF یا POA) در اثر از دست دادن عملکرد تخمدان در زنان جوان، معمولاً زیر 35 سال، بروز پیدا می‌کند. زنان مبتلا به پیری زودرس تخمدان ممکن است هنوز دوره‌های قاعدگی منظم و مشکلات باردار شدن داشته باشند. این مسئله در حدود 10 درصد از زنان جوان با مشکلات باروری دیده می‌شود. POI/POF/POA با بروز علائم زیر شناخته شده است:
- آمنوره (عدم قاعدگی)
- کاهش میزان هورمون استروژن
- دوره های قاعدگی بیشتر (خونریزی)
- سطح پایین هورمون آنتی مولرین (AMH)
- مشاهده کمبود فولیکول آنترال در سونوگرافی
- افزایش میزان هورمون محرک فولیکول (FSH)
- سیکل‌های قاعدگی طبیعی اما کوتاهتر (سیکل‌هایی که معمولاً کمتر از 26 روز فاصله دارند).
پیری زودرس تخمدان چگونه تشخیص داده می‌شود؟
به طور کلی، تشخیص این اختلال، حداقل به بروز سه تا چهار ماه آمنوره و همچنین دو آزمایش FSH با فاصله حداقل یک ماه از هم که مقادیر آن بیش از mIU/ML 40 است، نیاز دارد. علاوه براین، روش تشخیصی دیگری، مربوط به هورمون AMH یا آنتی‌مولرین است.
به کمک این تست می‌توان تشخیص داد که آیا فولیکول بیشتری باقی مانده است یا خیر. میزان AMH بالا یا طبیعی (در مقایسه با شرایط طبیعی) ممکن است نشان دهنده باقی ماندن برخی فولیکول‌ها باشد. مدتی پیش تصور می‌شد که POI/POF/POA، مانند یائسگی، به معنای کمبود کامل تخمک است.
به این ترتیب، آن را “نارس” می‌نامیدند تا نشان دهد که در سنی زودتر از حد معمول شروع شده است. با این حال، به نظر می‌رسد که یائسگی دائمی با از دست دادن فعالیت تخمدان همراه است، در حالی که اختلال POI/POF همواره دائمی نیست.
هنگامی که تخمدان زنان مبتلا به POF در سونوگرافی لگن بررسی می‌شود، تقریباً در تصاویر به دست آمده از 40٪ این افراد، ساختارهایی دیده می‌شود که به نظر می‌رسد فولیکول‌های تخمدان هستند. امروزه می‌دانیم که در زنان مبتلا به نارسایی زودرس تخمدان به طور متناوب استروژن تولید و تخمک‌گذاری می شود.
به همین علت است که استفاده از اصطلاح نارسایی زودرس تخمدان به یائسگی زودرس ترجیح داده می‌شود. یائسگی به معنای قطع کامل قاعدگی است. در برخی موارد، نارسایی زودرس تخمدان ممکن است برگشت پذیر باشد. در واقع، POF می‌تواند موقت یا دوره‌ای باشد. علاوه براین، ممکن است با وجود ابتلا به آن، عملکرد تخمدان در سطح معمولی باقی مانده باشد.
حتی با وجود سطوح بالای FSH، بدن این زنان ممکن است به طور متناوب استروژن تولید و تخمک گذاری کند.
تفاوت پیری زودرس تخمدان با یائسگی زودرس
نارسایی اولیه تخمدان، که نارسایی زودرس تخمدان نیز نامیده می‌شود، زمانی رخ می‌دهد که عملکرد طبیعی تخمدان‌ها قبل از 40 سالگی متوقف شود. این وضعیت در اغلب موارد با یائسگی زودرس اشتباه گرفته می‌شود. اما در واقع آنها با یکدیگر متفاوت هستند.
در نارسایی زودرس تخمدان، تخمدان‌ها مقادیر طبیعی هورمون استروژن را تولید یا تخمک را به طور منظم آزاد نمی‌کنند. این وضعیت اغلب منجر به بروز ناباروری در این افراد می‌شود. زنان مبتلا به نارسایی اولیه تخمدان ممکن است سال‌ها پریودهای نامنظم یا گاه به گاه داشته باشند و حتی ممکن است باردار شوند، اما زنانی که به یائسگی زودرس مبتلا شده‌اند، پریود نمی‌شوند و نمی‌توانند باردار شوند.
POA یا پیری زودرس تخمدان در زنان جوانی که ذخیره تخمدانی آنها کمتر از حد معمولی است، ایجاد می‌شود. این اختلال یکی از علل اصلی بروز ناباروری زنان است. با این حال، در اغلب موارد نادیده گرفته می‌شود. توانایی تخمدان‌های یک زن برای تولید تخمک با کیفیت بالا به عنوان ذخیره تخمدان (OR) شناخته می‌شود.
با افزایش سن زنان، OR آنها به طور طبیعی کاهش می‌یابد. به این صورت که تعداد و کیفیت تخمک‌ها کاهش می‌یابد و باردار شدن برای آنها سخت‌تر می‌شود. زنانی که بعد از 40 سالگی اقدام به بارداری می‌کنند، در اغلب موارد به همین علت در باردار شدن با مشکل مواجه می‌شوند. در واقع کیفیت و کمیت تخمک‌های این زنان با کاهش رو‌به‌رو می‌شود.
با این حال، تقریباً در 10 درصد از زنان، این کاهش عملکرد تخمدان خیلی زودتر از حد طبیعی رخ می‌دهد. این زنان از پیری زودرس تخمدان (POA) رنج می‌برند. POA یک اصطلاح بالینی است که توسط محققان ابداع شده است. سایر مراکز IVF اغلب به POA با عنوان “نارسایی اولیه تخمدان مخفی” یا “oPOI” اشاره می‌کنند.
علل پیری زودرس تخمدان
تا به امروز، علل بروز اختلال پیری زودرس تخمدان هنوز تا حد زیادی ناشناخته و مبهم باقی مانده است. با این حال، شواهد قابل توجهی از مطالعات حیوانی نشان می دهند که ذخیره تخمدان از نظر ژنتیکی کنترل می‌شود و یک عامل ژنتیکی به احتمال زیاد در بروز وضعیت POA دخالت دارد. زیرا در اغلب موارد، این اختلال در خانواده‌هایی با سابقه این بیماری، وجود دارد.
انجام اقدامات پزشکی و روش‌های درمانی مناسب، مانند شیمی درمانی و پرتودرمانی می‌تواند باعث ایجاد POA (یا گاهی اوقات حتی POF) شود. به همین علت است که حفظ باروری در زنان جوان مبتلا به شرایط پزشکی جدی که نیاز به شیمی درمانی و پرتودرمانی دارند، توصیه می‌شود.
علاوه براین، جراحی‌های مربوط به تخمدان‌ها نیز می‌توانند منجر به بروز اختلال POA یا POF شوند. در شرایطی که مقدار کافی از بافت تخمدان برداشته شود تا توانایی تخمدان برای تولید تخمک کاهش یابد، این اختلال می‌تواند بروز پیدا کند. به همین علت، پزشکان معمولاً هنگامی که بیمار قصد دارد در آینده باردار شود، از انجام جراحی‌های قابل اجتناب لگن خودداری می‌کنند.
بیماری ها
همچنین شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهند ابتلا به برخی شرایط خاص (بیماری خودایمنی، اندومتریوز، عفونت‌های لگنی یا سایر بیماری‌های مربوطه) به طور بالقوه می‌توانند باعث ایجاد POA شوند. اختلال خودایمنی می‌تواند علت مستقیم پیری زودرس تخمدان باشد. در این وضعیت، سیستم ایمنی بیمار به تخمدان‌ها حمله می‌کند.
علاوه براین، POA به طور کلی با اختلال خودایمنی و نیز داشتن یک سیستم ایمنی بیش فعال مرتبط است. آندومتریوز زمانی که به تخمدان‌ها نفوذ می‌کند و به ویژه هنگامی که جراحی برای برداشتن اندومتریوز از تخمدان‌ها و نواحی اطراف آن انجام می‌شود، می‌تواند منجر به بروز اختلال POA شود.
در صورتی که درباره اختلال پیری زودرس تخمدان سوالات بیشتری دارید، می‌توانید با پزشکت تماس بگیرید و با متخصص زنان و زایمان مشورت کنید.
POA در درجه اول از طریق تعداد کمتر از حد بهینه تخمک و کیفیت پایین تخمک بر باروری زنان تأثیر منفی می‌گذارد. تعداد کمتر تخمک‌ها و نیز تخمک‌هایی با کیفیت پایین، باروری زنان را از دو طریق کاهش می‌دهند: در ابتدا باردار شدن را دشوارتر می‌کنند و در صورت بارداری، احتمال سقط جنین را افزایش می‌دهند.
متأسفانه کیفیت تخمک‌ها به موازات کمیت تخمک‌ها کاهش می‌یابد. بنابراین، زنانی با کاهش ذخیره تخمدانی درمان نشده، بالاترین میزان سقط جنین را نسبت به تشخیص ناباروری تجربه می‌کنند. زیرا تقریباً 95 درصد کیفیت جنین از تخمک ناشی می‌شود و تشکیل جنین‌های بی‌کیفیت بیشتر اوقات منجر به سقط جنین می‌شود.
در واقع، باید بدانید که پیری زودرس تخمدان (POA) به این معنی است که تخمدان‌های شما تعداد فولیکول‌ها و تخمک‌های کمتری نسبت به اکثر زنان هم سن شما تولید می‌کنند. به این وضعیت POA یا پیری زودرس تخمدان نیز می گویند. به این ترتیب، در صورت ابتلا به این اختلال، ممکن است با مشکلاتی برای باردار شدن رو‌به‌رو شوید.
چگونه بفهمم که به اختلال POA مبتلا شده‌ام؟
به طور کلی، تشخیص اختلال POA قبل از بروز علائم آن کاری بسیار دشوار است. بیماران مبتلا به پیری زودرس تخمدان معمولاً علائم یائسگی زودرس را نشان می‌دهند و دیگر دچار قاعدگی یا پریود نمی‌شوند (آمنوره)، یا سیکل‌های قاعدگی نامنظمی دارند. علاوه براین، کاهش باروری در سنین جوانی (معمولاً کمتر از 40 سال) در این افراد دیده می‌شود.
این علائم به پزشکان معالج‌تان این امکان را می‌دهد که تشخیص دهند تخمدان‌های شما با وجود سن پایین و جوان بودن، مانند زنان سالم هم سن شما، عملکرد طبیعی ندارد. با این حال، زنان مبتلا به POA ممکن است در سنین پایین‌تر چرخه قاعدگی طبیعی داشته باشند، اما در مقایسه با زنان همسن خود، فولیکول‌های کمتری در تخمدان‌های خود تولید کنند.
برای تشخیص ابتلا به این اختلال، باید با یک پزشک مشورت کنید.
پیری زودرس تخمدان به عنوان یک عامل ناباروری
متاسفانه، اختلال POA یک علت نادیده گرفته شده نازایی در میان زنان است. بسیاری از پزشکان نمی‌توانند اختلال POA را به عنوان یک علت ناباروری شناسایی کنند. زیرا از پارامترهای ذخیره تخمدان استاندارد، مستقل از سن بیمار استفاده می‌کنند.
برای مثال، بسیاری از پزشکان سطح هورمون محرک فولیکول (FSH) را در صورتی که زیر 10.0 mIU/mL باشد، در تمام سنین طبیعی می‌دانند. با این حال، این نتیجه گیری منطقی نیست. زیرا می‌دانیم که سطح FSH با افزایش سن افزایش می‌یابد. FSH 10 در سن 20 سالگی به معنای وضعیتی بسیار متفاوت از همان سطح FSH در 40 سالگی است.
درمان موثر کاهش ذخیره تخمدان با تشخیص صحیح شروع می‌شود. مانند اغلب اختلالات و بیماری‌ها، تشخیص به موقع بسیار مهم است. زیرا هنگامی که ذخیره تخمدان شروع به کاهش می‌کند، در آینده به کاهش خود ادامه خواهد داد. تشخیص POA زمانی حاصل می‌شود که سطوح FSH مخصوص یک سن خاص، بسیار بالا باشد.
در سال‌های اخیر هورمون آنتی مولرین (AMH)به خصوص در زنان جوان‌تر، پیش‌بینی‌کننده بهتر ذخیره تخمدان نسبت به FSH است. در حالی که سطوح بسیار پایین AMH با میزان پایین احتمال بارداری مرتبط است، زنان حتی با سطوح AMH غیرقابل تشخیص هنوز هم می‌توانند باردار شوند و بارداری طبیعی و بدون مشکلی داشته باشند.
درمان پیری زودرس تخمدان
موسسات مختلف درمان ناباروری، معمولا از پروتکل‌های مختلفی، مانند تحریک IVF تهاجمی، اغلب در ترکیب با هورمون رشد برای بهبود شانس بارداری، استفاده می‌کنند. این موسسات نتایج بسیار دلگرم کننده‌ای با افزودن هورمون رشد به برنامه درمانی بیماران POA داشته‌اند که تحت IVF قرار می‌گیرند.
اگر درباره روش‌های موثر برای درمان پیری زودرس تخمدان سوالات بیشتری دارید، می‌توانید با پزشکت تماس بگیرید. پس از معاینه کامل، پزشک معالج‌تان روش درمانی مناسب برای شما را تجویز خواهد کرد.
