شایع ترین بیماری های دستگاه تولید مثل زنان

دستگاه تولید مثل زنان را می توان به دو قسمت، دستگاه تولید مثل خارجی و داخلی تقسیم کرد. قبل از بررسی شایع ترین بیماری های دستگاه تولید مثل زنان لازم است بدانیم که دستگاه تولید مثل خارجی زنان باید برای توانایی و قابلیت عملکرد اصلی آن یعنی تولید مثل تقریباً با همه سیستم های بدن همکاری و هماهنگی داشته باشد. اندام های دستگاه تولید مثل خارجی زنان در خارج از لگن قرار گرفته و دو نقش اساسی دارد. آن ها محل ورود اسپرم به بدن هستند و از اندام های دستگاه تناسلی داخلی در برابر عوامل عفونت محافظت می کنند.

ساختار دستگاه تولید مثل زنان

ساختار اصلی بیرونی سیستم تولید مثل زن شامل موارد زیر است:

ولووا. ولووا در بین پاها واقع شده و مهبل (واژن) و سایر اندام های تولید مثل داخل بدن را می پوشاند. ولووا محل باز شدن مجرای ادرار در زنان است و بنابراین عملکرد حیاتی عبور ادرار را در بر می گیرد.

ولووا، همچنین به عنوان فرج شناخته می شود و شامل اندام های زیر می باشد:

لب های بزرگ یا labia majora

• لب های بزرگ از بافت چربی و فیبری تشکیل شده  و شامل غدد عرق و ترشحات می باشند.
• لب های بزرگ در ولووا از سایر اندام های تولید مثل خارجی نگهداری و محافظت می کند.

لب های کوچک یا labia minora

• لب های کوچک ممکن است در زنان اندازه ها و شکل های مختلفی داشته باشد.
• لب های کوچک، پوست بسیار ظریفی دارند و به راحتی تحریک و متورم می شود.

غدد بارتولین

• غدد وستیبولار (بارتولین) دقیقا در خارج از پرده بکارت و در دو طرف مهبل قرار دارند.
• غدد بارتولین مسئول ترشحات مربوط به مهبل هستند.

غده های پوستی یا اسکین

• غده های واقع در دیواره قدامی واژن، در قسمت تحتانی مجرای ادراری هستند.
• غدد های اسکین باعث باز و بسته شدن مجاری ادرار می شوند.

کلیتوریس

• کلیتوریس و یا چوچوله، یک برآمدگی کوچک و حساس است.
• توسط پوستی شبیه پوست ختنه گاه در انتهای آلت تناسلی مردان احاطه شده است.

هشتی و مجرای ادرار

• هشتی بخشی است که مجاری ادراری در آن قرار می گیرد.
• هشتی حاوی دهانه واژن و مجرای ادراری است و باعث باز شدن غدد اسکین می شود.

برجستگی شرمگاهی

مونس پوبیس قسمت گردی ولووی است که رشد جنسی مو در زمان بلوغ در آن اتفاق میفتد.

پرده بكارت

• پرده بکارت یک غشای نازک است که در ورودی دهانه واژن یافت می شود.
• غالباً این غشای قبل از شروع قاعدگی سوراخ و باعث می شود قاعدگی جریان پیدا کند.

دستگاه تناسلی داخلی زنان

• دستگاه تناسلی داخلی زنان، اندام هایی می باشند که در لگن قرار دارند.
• این موارد شامل واژن، رحم، دهانه رحم، لوله های رحمی (تخمدان یا لوله های فالوپ) و تخمدان ها هستند.

عملکرد دستگاه تولید مثل زن

سیستم تولید مثل زن عملکردهای مختلفی را در بدن انجام می دهد. تخمدان ها سلول های تخمک را تولید می کنند. تخمک ها سپس به لوله فالوپ منتقل می شوند که در آن ممکن است با یک اسپرم ترکیب شده و لقاح اتفاق بیفتد. تخم بارور شده سپس به رحم می رود و می تواند داخل غده ضخیم رحم قرار بگیرد و به رشد خودش ادامه دهد. در غیر این صورت همراه با جریان قاعدگی به بیرون بدن ترشح می شود. علاوه بر این، سیستم تولید مثل زن هورمون های جنسی زنانه را برای حفظ چرخه تولید مثل، ترشح می کند.

در دوران یائسگی، دستگاه تناسلی زن به تدریج ترشح هورمون های زنانه را کاهش می دهد. در این مرحله، چرخه قاعدگی می تواند و در نهایت متوقف شود. یک سال پس از قطع چرخه قاعدگی، زن یائسه می شود. بسیاری از دانشمندان معتقدند سیستم تولید مثل به دلیل نقش اساسی در بقا و تولید مثل مهمترین سیستم ها در کل بدن می باشد.

بیماری های دستگاه تناسلی زن

اندام های تولید مثل زن با اختلالات مختلفی از جمله عفونت ها، اختلالات قاعدگی، درد، التهاب لگن ناهنجاری های مادرزادی و بدخیمی همراه است.

اما شایع ترین مواردی که می توانند سلامت دستگاه تناسلی زنان را در معرض خطر قرار دهند، عبارتند از:

• آمنوره
• آندومتریوز
• دیسمنوره
• عفونت رحم
• فیبروم رحمی
• سرطان پستان
• سرطان دهانه رحم
• التهاب دهانه رحم
• سیستیت بینابینی
• عفونت مخمر واژینال
• خونریزی شدید قاعدگی
• سندرم قبل از قاعدگی
• بیماری های التهابی لگن
• سندرم تخمدان پلی کیستیک (PEDS)

آندومتریوز

آندومتریوز نوعی اختلال دردناک است که در آن آندومتر (بافت داخل رحمی) در ناحیه خارج از رحم رشد می کند. آندومتریوز معمولاً تخمدان ها، لوله های فالوپ و بافت لگن را درگیر می کند اما بندرت ممکن است بافت آندومتر در اندام های خارج از لگن منتشر شود. با وجود آندومتریوز، بافت آندومتر همچنان عملکرد طبیعی خودش را دارد و در هر چرخه قاعدگی ضخیم شده و باعث خون ریزی می کند، اما چون بافت رحمی راهی برای خروج از بدن ندارد، به دام می افتد. هنگامی که آندومتریوز تخمدان ها را درگیر می کند، کیست هایی به نام آندومتریوما تشکیل می شوند. بافت اطراف می تواند تحریک شود و در نهایت باعث ایجاد بافت همبند و چسبندگی بافت های لگن و اندام ها به یکدیگر می شود.

آندومتریوز می تواند به خصوص در دوران قاعدگی باعث ایجاد درد (گاهی اوقات شدید) و اختلال در باروری شود. خوشبختانه درمان های مؤثری برای آن وجود دارند.

فیبروم رحمی

فیبروم رحمی، رشد غیر سرطانی بافت رحم است که غالباً در سال های باروری یک زن ظاهر می شود. فیبروم های رحمی لیومیوم یا میوما هم نامیده می شوند، با افزایش خطر سرطان رحم همراه نیستند و تقریباً هرگز به سرطان مبتلا نمی شوند. فیبروم ها از نظر اندازه از جوانه های خیلی ریز که با چشم غیر مسلح قابل دیدن نیستند تا توده های حجیمی و بزرگی که می توانند کل رحم را اشغال کنند، تشکیل می شوند. احتمال دارد، زن یک فیبروئید یا چندتا داشته باشد. در موارد شدید، چندین فیبروم می توانند باعث رشد بیش از حد رحم و حتی اضافه وزن شوند. بسیاری از زنان اطلاعی ندارند که آنها فیبروم رحمی دارند چرا که غالباً فیبروم ها هیچ علامتی بروز نمی دهند. پزشک ممکن است فیبروم را بطور اتفاقی در طی معاینه لگن یا سونوگرافی قبل از زایمان تشخیص دهد.

آمنوره

عدم وجود قاعدگی همان آمنوره است که زن در آن یک یا چند قاعدگی را پشت سر گذاشته و هیچ نشانه ای از قاعدگی نداشته باشد. زنانی که حداقل 3 قاعدگی را پشت سرهم از دست داده و عادت ماهیانه نمی شوند مبتلا به آمنوره هستند.علاوه بر این به دخترانی که تا سن 15 سالگی دچار قاعدگی نمی شوند نیز آمنوره گفته می شود. شایع ترین علت آمنوره، بارداری زن است. همچنین سایر دلایل بروز آمنوره شامل مشکلات مربوط به دستگاه تولید مثل یا اختلال در عملکرد غددی می باشد که به تنظیم سطح هورمون های فرد کمک می کند. درمان علت زمینه ای بروز آمنوره باعث برطرف شدن آمنوره خواهد شد.

خونریزی شدید قاعدگی

منوراژی یک اصطلاح پزشکی برای دوره های قاعدگی شدید و غیر طبیعی و طولانی مدت است. در طول یک چرخه قاعدگی عادی، تعادل بین هورمون های استروژن و پروژسترون میزان بافت پوشش رحم (آندومتر) که در دوران قاعدگی ریخته می شود را تنظیم می کند؛ اما عدم تعادل این هورمون ها باعث افزایش رشد بیش از حد آندومتر و خونریزی شدید می شود. برخی از عوامل مانند سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)، چاقی، مقاومت به انسولین و مشکلات تیروئید می توانند باعث عدم تعادل این هورمون ها شوند. اگرچه خونریزی شدید قاعدگی می تواند تا حدودی نگران کننده باشد اما اکثر خانم ها آن را تجربه نمی کنند؛ و در بسیاری از موارد قابل درمان است.

دیسمنوره

قاعدگی دردناک (دیسمنوره)، درد و گرفتگی زنان در ناحیه تحتانی شکم درست قبل و در طول دوره قاعدگی می باشد. این درد در برخی از زنان می تواند خفیف و در حد آزاردهنده باشد اما در برخی ممکن است به حدی شدید باشد که باعث مختل شدن فعالیت های روزانه آن ها شود. قاعدگی دردناک می تواند از برخی شرایط و بیماری های زمینه ای مانند آندومتریوز یا فیبروم های رحمی ناشی شود که در این صورت درمان علت اصلی برای تسکین و کاهش درد بسیار مهم است. این درد در برخی از زنان و دختران نیز ممکن است با تهوع، استفراغ، سردرد یا اسهال همراه باشد؛ اما راهکارهای برای تسکین درد قاعدگی وجود دارند که آنها می تواند در هنگام درد شدید خود این راهکارها را در نظر بگیرند.

سندرم قبل از قاعدگی (PMS)

PMS  اصطلاحی است که معمولاً برای توصیف طیف گسترده ای از علائم جسمی و روانی مرتبط با چرخه قاعدگی بکار می رود. حدود 30 تا 40 درصد از خانم ها علائم آنقدر شدید دارند که باعث اختلال در سبک زندگی آنها می شود. علائم PMS از علائم معمولی خفیف قبل از قاعدگی که تا 75 درصد از کل خانم ها تجربه می کنند تا علائم شدیدتر و مختل کننده تر را شامل می شود. بیش از 150 علائم سندرم PMS وجود دارد که شایع ترین آنها افسردگی است. علائم معمولاً در حدود پنج تا هفت روز قبل از پریود ایجاد و پس از شروع دوره یا زودتر از آن، ناپدید می شوند.

بیماری التهابی لگن

بیماری التهابی لگن (PID)، عفونت اندام تولید مثل زنان است و معمولاً هنگامی رخ می دهد که باکتری های مقاربتی از واژن زن به رحم، لوله های فالوپی یا تخمدان ها منتقل می شوند. بیماری التهابی لگن غالباً هیچ علامت خاصی ایجاد نمی کند و حتی ممکن است زنان متوجه بیماری خودشان نشوند؛ اما این بیماری نیاز به درمان دارد و بیشتر در مواقع بروز مشکلات نازایی یا دردهای مزمن لگن تشخیص داده می شود. براساس اعلام وزارت بهداشت، درمان و خدمات انسانی ایالات متحده، این وضعیت در حدود 5 درصد از زنان در ایالات متحده دیده می شود.

سندرم تخمدان پلی کیستیک (PEDS)

سندرم تخمدان پلی کیستیک، نوعی اختلال هورمونی در زنان است که در سنین باروری شیوع بیشتری دارد و می تواند بر توانایی فرد در فرزندآوری تأثیر بگذارد. زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک ممکن است دوره قاعدگی نامنظم یا طولانی را تجربه کرده و یا سطح هورمون مردانه (آندروژن) بالایی داشته باشند. در سندرم تخمدان پلی کیستیک، تخمدان ها ممکن است مجموعه های کوچک زیادی از مایعات (فولیکول ها) ایجاد و نتوانند به طور منظم تخم ها را آزاد کنند.

عفونت رحم

عفونت رحم و یا آندومتریت یک بیماری التهابی غده رحم است که معمولاً به دلیل عفونت ایجاد می شود. به طورکلی عفونت رحم خطرناک و جدی نیست، اما بهتر است که هر چه سریعتر درمان شود. آندومتریت معمولاً با مصرف آنتی بیوتیک با تجویز پزشک برطرف می شود؛ اما از طرفی هم عفونت های درمان نشده می توانند منجر به بروز عوارض در اندام دستگاه تناسلی، مشکلات ناباروری و سایر مشکلات سلامت عمومی زنان شوند. بر همین اساس خانم ها بهتر است برای به حداقل رساندن خطرات علل و علائم عفونت رحم را بشناسند تا در صورت بروز علائم زودتر بتوانند آن را تشخیص دهند.

التهاب دهانه رحم

التهاب دهانه رحم و یا سرویسیت، التهاب انتهای پایین و باریک رحم است که به داخل واژن باز می شود. علائم احتمالی سرویسیت شامل خون ریزی بین دوره های قاعدگی، درد هنگام مقاربت یا در طی معاینه گردن رحم و ترشحات غیر طبیعی واژن است. با این وجود، ممکن است بسیاری از زنان به التهاب دهانه رحم مبتلا باشند، اما به دلیل نداشتن علائم از ابتلا به آن اطلاعی نداشته باشند. غالباً، سرویسیت ناشی از یک عفونت مقاربتی مانند کلامیدیا یا سوزاک است. سرویسیت نیز می تواند از عوامل غیر عفونی ایجاد شود. درمان موفقیت آمیز سرویسیت شامل درمان علت اصلی التهاب می باشد. علت التهاب می تواند ناشی از عفونت برخی از بیماری های مقاربتی (STD) آسیب دیدگی دهانه رحم یا سرطان گردن رحم باشد.

سرویسیت یک بیماری بسیار شایع است. در حقیقت، بیش از نیمی از کل زنان ممکن است در طول زندگی خود دچار التهاب دهانه رحم شوند.

سیستیت بینابینی (IC)

سیستیت بینابینی (IC) که به آن سندرم مثانه دردناک نیز گفته می شود، یک بیماری مزمن مثانه است که در زنان، باعث فشار و درد مثانه و گاهی اوقات درد لگن در درجات مختلف می شود. بیماری سیستیت بینابینی می تواند باعث التهاب و حتی ایجاد زخم در مثانه شود. در حالی که علت آن مشخص نیست، بسیاری از مبتلایان به این بیماری نیز دارای نقص در اپیتلیوم، پوشش محافظ مثانه هستند.

عفونت مخمر واژینال

• یک عفونت مخمر واژینال عفونتی است که توسط مخمر (نوعی قارچ) ایجاد می شود.
• عفونت مخمر واژینال گاهی به واژینیت مخمر، واژینیت کاندیدال یا ولوواژینیت کاندیدال معروف است.

نام علمی مخمر که باعث واژینیت می شود، کاندیدا است. بیش از 90٪ عفونت های مخمر واژینال توسط گونه هایی که به نام کاندیدا آلبیکنس ایجاد می شوند. سایر گونه های کاندیدا بقیه عفونت های مخمر را تشکیل می دهند. گونه های کاندیدا می توانند در مهبل زنان سالم وجود داشته باشد بدون اینکه هیچ علامتی ایجاد کنند.

در حقیقت، تخمین زده می شود که 20٪ تا 50٪ از خانم ها کاندیدا را در حال طبیعی در مهبل خودشان داشته باشند. عدم تعادل طبیعی مخمر و باکتری مفید واژن باعث رشد زیاد مخمر می شود. در حالی که این امکان وجود دارد مخمر از طریق تماس جنسی انتقال پیدا کند، عفونت مخمر واژن یک بیماری مقاربتی محسوب نمی شود زیرا ممکن است در زنانی که فعالیت جنسی ندارند نیز اتفاق بیفتد. عفونت های مخمر واژینال بسیار شایع هستند و تا حدود 75 درصد از زنان را تحت تأثیر قرار می دهند.

سرطان

بسیاری از قسمت های سیستم تولید مثل زن و مرد می توانند به سرطان مبتلا شوند. به گزارش انجمن سرطان آمریکا، در زنان، اندام های رحم، تخمدان ها، پستان و دهانه رحم می توانند به سرطان مبتلا شوند. بدخیمی اندام های تولید مثل زن متاسفانه رایج و غالباً جدی هستند. سرطان واژن که با عفونت توسط ویروس انسانی (HPV) مرتبط است، به ندرت دیده می شود؛ اما در عوض سرطان ولور که با عفونت HPV همراه است، شیوع بیشتری دارد.

سرطان دهانه رحم، اگر زود تشخیص داده نشود، می تواند خطرناک باشد و با عفونت HPV همراه است. بدخیمی سرطان گردن رحم اغلب در زنان یائسه دیده می شود و با تحریک استروژن غیرمستقیم بافت آندومتر همراه است. سرطان تخمدان نسبت به سایر سرطان های دیگر در زنان نتایج و بهبودی ضعیف تری دارد، زیرا تا زمان پیشرفت بیماری تشخیص داده نمی شود. غربالگری استاندارد برای سرطان تخمدان وجود ندارد، بنابراین تشخیص زود هنگام آن بسیار دشوار است. طبق اعلام انستیتوی ملی سرطان، آزمایشات مربوط به تشخیص سرطان تخمدان و همچنین سرطان لوله فالوپ و سرطان اولیه صفاقی در حال بررسی است.

منابع:

https://shodhganga.inflibnet.ac.in/bitstream/10603/32673/11/11_chapter%203.pdf

https://www.webmd.com/women/ss/slideshow-women-reproductive-problems

https://my.clevelandclinic.org/health/articles/9118-female-reproductive-system