خون رقيق چیست؟

خون رقیق که به آن ترومبوسیتوپنی هم گفته می شود، وضعیتی ناشی از کاهش سطح پلاکت خون است. درمان رقیق شدن خون به علت اصلی آن بستگی دارد. با این حال، گاهی اوقات درمان علت زمینه ای ممکن است تعداد پلاکت ها را تغییر ندهد و خون رقیق باقی بماند. در مواردی، پزشکان کورتیکواستروئیدها را برای درمان خون رقیق در شرایطی مانند پورپورای ترومبوسیتوپنیک ایدیوپاتیک (ITP) تجویز می کنند. در موارد شدید، ممکن است تزریق پلاکت را توصیه کنند.

خون شما دارای چندین نوع سلول است که در خون جریان دارند. هر نوع سلول وظیفه مهمی را ایفا می کنند. در مجموع خون از چهار جزء اصلی پلاسما، گلبول های قرمز، گلبول های سفید و پلاکت ها. تشکیل شده است. پلاکت ها 1 تا 2 درصد خون را تشکیل می دهند و به لخته شدن آن کمک می کنند. گلبول های قرمز به رساندن اکسیژن به سراسر بدن کمک می کنند. گلبول های سفید به سیستم ایمنی بدن شما کمک می کنند تا با عفونت ها مبارزه کند. پلاکت ها که سلول های کوچک بی رنگ هستند به لخته شدن خون شما کمک می کنند.

اگر سطح پلاکت خونتان پایین باشد، به آن یا «خون رقیق» می گویند. تعداد نرمال پلاکت بین 150000 و 450000 است. اگر تعداد پلاکت در هر میکرولیتر خون کمتر از 150000 باشد، ترومبوسیتوپنی در نظر گرفته می شود. اگرچه موارد خفیف معمولاً نگران كننده نیستند، اما اگر سطح پلاكت شما به 10000 تا 20000 برسد، عوارض جدی ممکن رخ دهد.

آزمایش CBC می تواند خون رقیق را تشخیص دهد. پلاکت ها در طحال ساخته می شوند. پس از تشکیل، پلاکت ها عمر کوتاهی بین 7 تا 10 روز دارند. این مقاله از پزشکت به علل رقیق شدن خون، علائم و اقداماتی که فرد می تواند در مورد آن انجام دهد، می پردازد.

چه چیزی باعث رقیق شدن خون می شود؟

عواملی متعددی می تواند منجر به کاهش سطح پلاکت شود. به عنوان مثال، مغز استخوان شما ممکن است پلاکت کافی تولید نکند. یا مغز استخوان شما ممکن است تعداد زیادی پلاکت تولید کند، اما آنها در بدن زنده نمی مانند. بیماری های زمینه ای نیز می تواند سطح پلاکت شما را کاهش دهد. برخی از بیماری های رایج تر عبارتند از:

سوء تغذیه و خون رقیق

اگر مقدار آهن، فولات یا ویتامین B-12 رژیم غذایی شما کم باشد، ممکن است در معرض خطر ترومبوسیتوپنی باشید. این امر به ویژه در صورتی صادق است که مقدار زیادی الکل مصرف کنید. مصرف بیش از حد الکل می تواند بر توانایی بدن شما در جذب ویتامین B-12 تأثیر بگذارد. تغییر رژیم غذایی، مصرف الکل کمتر و استفاده از غذاهای غنی از آهن، فولات و ویتامین B-12 ممکن است به بازیابی سطح پلاکت شما کمک کند. پزشک شما همچنین ممکن است یک مکمل روزانه را برای کمک به تامین این مواد مغذی مهم تجویز کند.

عفونت ها و رقیق شدن خون

اگرچه گاهی اوقات یک عفونت می تواند تولید پلاکت بدن شما را سرکوب کند، اما می تواند اثر برعکس را نیز ایجاد کند. گفته می‌شود، فعالیت بیشتر پلاکت‌ها نیز می‌تواند منجر به تخریب سریع‌تر پلاکت شود. هر دو مورد منجر به گردش پلاکت های کمتری در جریان خون شما می شود. عفونت های رایج که منجر به کاهش تعداد پلاکت می شود عبارتند از:

• اوریون
• سرخچه
• اچ ای وی
• هپاتیت C

داروهای که باعث رقیق شدن خون می شوند.

برخی از افراد برای کاهش خطر حمله قلبی و سکته از داروهای رقیق کننده خون استفاده می کنند. دو نوع اصلی دارو باعث رقیق شدن خون می شود:

داروهای ضد انعقاد: اینها شامل هپارین و وارفارین هستند و مدت زمان تشکیل لخته را طولانی تر می کنند.

داروهای ضد پلاکت: آسپرین یک نمونه است که می تواند خون را رقیق کرده و از تشکیل لخته در پلاکت ها جلوگیری کند.

برخی داروها نیز می توانند باعث کاهش سطح پلاکت شوند. دیورتیک ها که معمولا برای درمان فشار خون بالا استفاده می شوند و مسکن های بدون نسخه مانند آسپرین (بایر) و ایبوپروفن (ادویل) می توانند سطح پلاكت را تغییر دهند.

اختلالات طحال

طحال پلاکت تولید می کند، بنابراین مشکلات طحال می تواند باعث رقیق شدن خون شود. شرایطی که بر طحال تاثیر می گذارد عبارتند از:

• اسپلنومگالی یا طحال بزرگ شده
• هایپراسپلنیسم، که ممکن است باعث گیر افتادن پلاکت ها در طحال شود.

تجزیه بیش از حد پلاکت ها

برخی شرایط خودایمنی، مانند آرتریت روماتوئید و لوپوس اریتماتوز سیستمیک (SLE)، می توانند تعداد پلاکت هایی را که از بین می روند افزایش دهند. اگر پلاکت های جدید به اندازه کافی سریع ساخته نشوند، ممکن است فرد خون رقیق داشته باشد.

بیماری مزمن کبد (CLD)

CLD سطح ترومبوپوئیتین را کاهش می دهد، هورمونی که مسئول تحریک تولید پلاکت است. سطوح پایین ترومبوپوئیتین سرعت تولید پلاکت ها را کاهش می دهد.

سایر علل رقیق شدن خون

سطح پلاکت ممکن است به دلایل دیگری کاهش یابد، از جمله:

پیری. تعداد پلاکت ممکن است با بالا رفتن سن انسان کمتر شود.

ژنتیک. برخی افراد به دلیل عوامل ژنتیکی تعداد پلاکت پایینی دارند.

بارداری. با توجه به موسسه ملی قلب، ریه و خون، تقریبا 5 درصد زنان در دوران بارداری دچار ترومبوسیتوپنی موقت می شوند. تعداد کم پلاکت ها حدود 5 تا 7 درصد از زنان باردار را تحت تاثیر قرار می دهد و باعث رقیق شدن خون می شود.

بیماری های خود ایمنی. بیماری خودایمنی وضعیتی است که در آن سیستم ایمنی بدن به اشتباه به سلول‌ها و بافت‌های سالم حمله می‌کند که گویی اشیاء خارجی یا عفونت هستند. لوپوس و آرتریت روماتوئید دو بیماری خودایمنی شایع هستند که بر سطح پلاکت ها تأثیر می گذارند.

عمل جراحی. هنگامی که خون از لوله های انتقال خون یا دستگاه قلب-ریه در حین جراحی قلب عبور می کند، پلاکت ها ممکن است در طول مسیر از بین بروند.

سرطان. برخی از سرطان‌ها، مانند لوسمی و لنفوم ، می‌توانند باعث کاهش تولید پلاکت شوند. شیمی درمانی و پرتودرمانی نیز می توانند بر تعداد پلاکت ها تأثیر بگذارند.

اختلالات مغز استخوان مانند لوسمی و لنفوم نیز می تواند بر تعداد پلاکت های تولید شده تأثیر بگذارد.

خون رقیق و علل آن چگونه تشخیص داده می شود؟

پزشک می‌تواند با بررسی تعداد پلاکت‌ها در شمارش کامل خون یا CBC، خون رقیق را تشخیص دهد. هنگام صحبت با پزشک، ضروری است که فرد در مورد هر دارو یا مکملی که ممکن است باعث رقیق شدن خون شود به او بگوید. اینها شامل مسکن های بدون نسخه مانند آسپرین است. اگر ترومبوسیتوپنی خفیف دارید، ممکن است علائم قابل توجهی نداشته باشید. این عارضه اغلب در نتایج آزمایشگاهی مشخص می شود. علائم واضح تر ترومبوسیتوپنی تغییرات در خونریزی خارجی است. پلاکت ها با جمع شدن در کنار هم برای جلوگیری از خونریزی بیش از حد به لخته شدن خون کمک می کنند. اگر تا به حال انگشت خود را بریده اید و متوجه شده اید که خیلی زود خونریزی متوقف می شود و شروع به بهبود می کند، این لخته شدن خون نشان دهنده سالم بودن شما است.

اما اگر همان نوع بریدگی بیشتر از حد خونریزی کرد، ممکن است ترومبوسیتوپنی باشد. اگر مسواک زدن یا نخ دندان کشیدن باعث خونریزی شود، همین امر صادق است. خون رقیق نیز می تواند باعث ایجاد کبودی در زیر پوست شود.

یک برآمدگی جزئی می تواند باعث خونریزی رگ های خونی ریز زیر پوست شود. این می تواند منجر به پورپورا شود که کبودی های کوچک بنفش، قرمز یا قهوه ای است. این کبودی ها می توانند به راحتی و مکرر ایجاد شوند. یکی دیگر از علائم ترومبوسیتوپنی پتشی است. پتشی لکه های کوچک قرمز یا بنفش روی پوست هستند. اگر خونریزی داخلی را تجربه كردید، ممکن است متوجه وجود خون در ادرار یا مدفوع خود شوید. شمارش پایین پلاکت‌ها می‌تواند لخته شدن خون را سخت‌تر از حد معمول کند، بنابراین هرکسی که خونریزی بیش از حد یا طولانی‌مدت، حتی از یک بریدگی جزئی را تجربه می‌کند، ممکن است خون رقیق داشته باشد.

افرادی که خون رقیق دارند چه زمانی به پزشک مراجعه کنند؟

در قرار ملاقات شما، پزشک سابقه پزشکی و سلامت و رفتارهای فعلی شما را بررسی می کند. پزشك سوالاتی در مورد موضوعات زیر از شما می پرسد:

• مصرف دارو و مکمل
• رژیم غذایی و مصرف الکل
• سابقه انتقال خون و هرگونه مصرف داروی داخل وریدی
• سابقه خانوادگی سطوح پایین پلاکت یا سایر اختلالات خونی

پزشک سطح پلاکت شما را با آزمایش خون اندازه گیری می کند. آنها همچنین ممکن است آزمایش مغز استخوان را برای بررسی اینکه آیا مغز استخوان شما پلاکت کافی تولید می كند تجویز کنند. در برخی موارد، آنها همچنین ممکن است سونوگرافی طحال را برای بررسی هر گونه بیماری توصیه کنند.

خون رقیق در مقابل خون غلیظ

خون رقیق مشکلاتی را در لخته شدن، بهبود زخم و کبودی ایجاد می کند. از سوی دیگر، خون غلیظ می تواند خطر لخته شدن خون و ترومبوز را افزایش دهد که می تواند خطرناك و جدی باشد.

عوامل خطر برای خون غلیظ عبارتند از:

• چاقی
• ژنتیک
• التهاب مزمن
• مقاومت به انسولین و دیابت
• رژیم های غذایی، مانند مصرف بیش از حد کلسترول
• پلی سیتمی وضعیتی است که به دلیل تعداد زیاد گلبول های قرمز خون باعث غلیظ شدن خون می شود.

پزشکان می توانند داروهای ضد انعقاد مانند هپارین و وارفارین را زمانی که خون غلیظ است و خطر لخته شدن خون، سکته مغزی یا حمله قلبی در فرد افزایش می یابد، تجویز کنند.

خون رقیق چگونه درمان می شود؟

درمان ترومبوسیتوپنی اغلب به معنی درمان وضعیتی است که باعث رقیق شدن خون می شود. به عنوان مثال، اگر داروی هپارین باعث کاهش بیش از حد تعداد پلاکت‌ها شود، ممکن است پزشک به شما توصیه کند که داروی ضد پلاکت دیگری را مصرف کنید. اگر مصرف الکل علل رقیق شدن خون است ، ممکن است به شما توصیه شود که مصرف الکل را به طور کامل کاهش دهید یا از آن اجتناب کنید. همچنین داروهایی وجود دارند که می توانند به درمان ترومبوسیتوپنی کمک کنند. کورتیکواستروئیدها، مانند پردنیزون ، می توانند به کاهش سرعت تخریب پلاکت کمک کنند. داروهایی مانند eltrombopag (Promacta) و romiplostim (Nplate) در واقع می توانند به بدن شما کمک کنند تا پلاکت های بیشتری تولید کند. در برخی موارد، پزشک ممکن است برای کمک به بازگرداندن سطح خون، تزریق پلاکت را توصیه کند.

حتی با درمان، مدیریت ترومبوسیتوپنی به این معنی است که مراقب علائمی باشید که سطح پلاکت شما کاهش یافته است. به علائم خونریزی بیش از حد توجه کنید. فورا آنها را به پزشک خود گزارش دهید.

پیش آگهی خون رقیق چیست؟

وضعیت بهبودی و پیش آگهی در درجه اول به علت ترومبوسیتوپنی شما بستگی دارد. اگر علت بارداری باشد، پس از زایمان باید سطح پلاكت شما به زودی بالا برود. اگر دارویی برای بازگرداندن سطح پلاکت خود مصرف می کنید، ممکن است چند ماه یا یک سال طول بکشد تا سطح پلاكت شما دوباره نرمال شود. داروهای خود را مصرف کنید و به توصیه های پزشک خود عمل کنید. این مطمئن ترین راه برای بهبودی کامل در سریع ترین زمان ممکن است.