کاهش تعداد پلاکت خون در کودکان یا ترومبوسیتوپنی می تواند منجر به کبودی آسان یا خونریزی بیش از حد شود. در کودکان، ترومبوسیتوپنی حاد ایمنی (ITP) نسبتا رایج بوده و ممکن است پس از یک بیماری ویروسی مانند آبله مرغان ایجاد شود. در موارد دیگر، این وضعیت طولانی مدت است. حتی احتمال دارد ناشی از استفاده از داروها یا یک جهش ژنتیکی باشد. اگر کودکی ITP حاد داشته باشد، معمولا ظرف 6 ماه بهبود می یابد و اگر شرایط خفیف باشد، ممکن است نیازی به درمان نداشته باشند.
علل و انواع ترومبوسیتوپنی در کودکان
کاهش تعداد پلاکت خون در کودکان می تواند ناشی از عوامل بسیاری باشد.
کاهش تعداد پلاکت خون حاد
محققان بر این باورند که ویروس هایی مانند ویروسی که باعث آبله مرغان می شود، می تواند به طور موقت نحوه رفتار سیستم ایمنی کودک را تغییر داده و باعث حمله آن به پلاکت ها و در نتیجه ITP حاد شود. این مشکل در کودکان 2 تا 6 ساله شایع تر است. معمولاً علائم خفیف هستند و در عرض 6 ماه خود به خود از بین می روند. با این حال، از هر 5 کودک مبتلا به این بیماری، 1 نفر به ITP مزمن مبتلا می شود.
ITP مزمن
این بیماری در کودکان خردسال نادر است و در نوجوانان و بزرگسالان، به ویژه در زنان، بیشتر دیده می شود. ممکن است چندین ماه یا یک عمر ادامه و نیاز به درمان تخصصی داشته باشد. در برخی افراد، ITP مزمن به نظر می رسد که برطرف می شود اما اغلب عود می کند و علائم آن برمی گردند
ترومبوسیتوپنی ناشی از دارو
ترومبوسیتوپنی می تواند در پاسخ به دارو ایجاد شود، و حتی می تواند در نوزادان و سایر کودکان خردسال خطرناک باشد. در یک مطالعه موردی یک نوزاد پس از دریافت رانیتیدین (زانتاک) به دلیل مشکل در تغذیه، افت شدید تعداد پلاکت را داشت. رانیتیدین همچنین می تواند رفلاکس اسید را درمان کند. درک کامل اثرات رانیتیدین و داروهای مشابه بر تعداد پلاکت در نوزادان و کودکان خردسال نیاز به تحقیقات بیشتری دارد.
عفونت ها
چندین بیماری عفونی می تواند سطح پلاکت را کاهش دهد و باعث ترومبوسیتوپنی ثانویه می شود. برخی از این بیماری ها شامل HIV تب دنگی و مالاریا هستند.
مطالعه‌ای در سال 2021 تأیید می‌کند که مالاریا، به‌ویژه، می‌تواند منجر به کاهش شدید سطح پلاکت‌های کودک شود. نویسندگان پیشنهاد می کنند که وجود ترومبوسیتوپنی ممکن است یک شاخص قابل اعتماد مالاریا در کودکان باشد.
ترومبوسیتوپنی مرتبط با MYH9
این شکل از ترومبوسیتوپنی متمایز است زیرا کاهش تعداد پلاکت ها ناشی از یک جهش ژنتیکی است، نه اینکه سیستم ایمنی به پلاکت های بدن حمله کند. چندین بیماری شامل یک جهش در ژن MYH9 است و همه آنها می توانند باعث ترومبوسیتوپنی شوند:
- سندرم اپشتاین
- سندرم Fechtner
- ناهنجاری می-هگلین
- سندرم سباستین
- کم خونی آپلاستیک
کم خونی آپلاستیک نوعی نارسایی مغز استخوان است و می تواند باعث ترومبوسیتوپنی شود. با بسته شدن مغز استخوان، گلبول های قرمز و سفید و پلاکت کمتری تولید می کند.
در بیشتر موارد، کم خونی آپلاستیک بدون هیچ دلیل مشخصی ایجاد می شود و پزشکان از آن به عنوان کم خونی آپلاستیک “ایدیوپاتیک” یاد می کنند. با این حال، برخی از کودکان ممکن است این بیماری را به ارث ببرند یا پس از عفونت به آن مبتلا شوند. نارسایی مغز استخوان بین 1 تا 5 سالگی یا بین 12 تا 20 سالگی رخ می دهد.
علائم ترومبوسیتوپنی در کودکان
یکی از بارزترین علائم، لکه‌های کبودی یا ارغوانی در پوست است. سایر علائم آن، عبارتند از :
- خون در ادرار
- کبود شدن بدن
- لکه های ریز قرمز مانند راش
- داشتن تاول های خونی در دهان
- خونریزی شدید قاعدگی در نوجوانان
تشخیص ترومبوسیتوپنی و علت آن
پزشکان هنگام تشخیص ترومبوسیتوپنی و شناسایی علت آن، سابقه پزشکی فرد و نتایج معاینه فیزیکی و آزمایشات را در نظر می گیرند. پزشک ممکن است در مورد هر چیزی که می تواند بر سطح پلاکت تاثیر بگذارد سوالاتی بپرسد، از جمله:
- رژیم غذایی
- معاینه ی جسمی
- استفاده از داروهای تجویزی و بدون نسخه
- هر گونه سابقه خانوادگی تعداد کم پلاکت یا شرایط مرتبط
در این مدت، پزشک علائم کبودی و خونریزی را بررسی می کند. آنها همچنین ممکن است به دنبال علائم عفونت مانند تب باشند.
تست های تشخیصی
اگر پزشک به ترومبوسیتوپنی مشکوک باشد، چندین آزمایش انجام می دهد که ممکن است علت این موضوع را نیز مشخص کند. این آزمایشات ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- شمارش کامل خون یا CBC. شمارش کامل خون، گلبول‌های قرمز و سفید، سلول‌های لخته‌کننده خون (پلاکت‌ها) و گاهی اوقات گلبول‌های قرمز جوان (رتیکولوسیت‌ها) را بررسی می‌کند. این شامل هموگلوبین و هماتوکریت و جزئیات بیشتر در مورد گلبول های قرمز خون است. تعداد نرمال پلاکت بین 150000 تا 450000 است. کودکان مبتلا به ITP اغلب تعداد پلاکت کمتر از 10000 دارند.
- اسمیر محیطی. نمونه کوچکی از خون زیر میکروسکوپ بررسی می شود. سلول های خونی بررسی می شوند تا ببینند طبیعی به نظر می رسند یا نه.
- آسپیراسیون مغز استخوان. این آزمایش به ندرت مورد نیاز است.
کاهش تعداد پلاکت خون چگونه درمان می شود؟
یک کودک مبتلا به ITP حاد خفیف احتمالاً نیازی به درمان ندارد، زیرا این امر خود به خود برطرف می شود. با این حال، اگر کودک به احتمال زیاد خونریزی شدید داشته باشد، ممکن است نیاز به تزریق خون یا پلاکت داشته باشد.
کودک مبتلا به ITP مزمن که اغلب عود می کند ممکن است به داروهایی نیاز داشته باشد که سیستم ایمنی را سرکوب می کند، مانند ریتوکسیماب. اگر یک بیماری عفونی، مانند HIV، مسئول باشد، پزشک ممکن است کورتیکواستروئیدها را تجویز کند، که تخریب پلاکت ها را کند می کند.
به طور کلی، هدف از درمان ترومبوسیتوپنی جلوگیری از عوارض جدی است. اگر یک بیماری زمینه‌ای باعث کاهش تعداد پلاکت‌ها شود، پزشک روی درمان هر دو مشکل تمرکز می‌کند.
درمان به علائم، سن و سلامت عمومی کودک و همچنین به شدت این وضعیت بستگی دارد.
ارائه‌دهنده فرزندتان احتمالاً شما را به یک هماتولوژیست، متخصص در اختلالات خونی ارجاع می‌دهد. همه کودکان مبتلا به ITP نیاز به درمان ندارند. اکثر کودکان بدون درمان بهبود می یابند. آزمایش خون و محافظت در برابر خونریزی ممکن است تنها چیزی باشد که لازم است.
در صورت نیاز به درمان، دو نوع درمان رایج استروئیدها و گلوبولین ایمنی هستند:
- کورتیکواستروئیدها. درمان مختصر با داروهای استروئیدی با کاهش تخریب پلاکت ها به جلوگیری از خونریزی کمک می کند. استروئیدها می توانند تعداد پلاکت ها را در 2 تا 3 هفته افزایش دهند.
- گلوبولین ایمنی داخل وریدی (IVIg). یک دوز واحد از IVIg به کاهش سرعت تخریب پلاکت ها کمک می کند. این سریعتر از استروئیدها (در عرض 24 تا 48 ساعت) عمل می کند.
- گلوبولین ایمنی ضد D یا Rh.. این دارو به طور موقت طحال را از تخریب پلاکت ها متوقف می کند. این با دقت بسیار مورد استفاده قرار می گیرد زیرا ممکن است در واقع گلبول های قرمز خون را از بین ببرد.
سایر درمان‌های ITP ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- داروهایی که تولید پلاکت را افزایش می دهند.
- دگزامتازون با دوز بالا. این یک نوع استروئید است.
- اسپلنکتومی. طحال برداشته می شود، زیرا جایی است که بیشتر پلاکت ها از بین می روند.
- ریتوکسیماب این نوعی آنتی بادی است که با جلوگیری از تخریب پلاکت ها به افزایش پلاکت ها کمک می کند.
آمادگی برای مراجعه به پزشک
احتمالاً ابتدا علائم کودک خود را به پزشک عمومی یا متخصص اطفال گزارش می دهید. بسته به علائم، ممکن است به متخصص بیماری های خونی (هماتولوژی) ارجاع داده شوید. برای کمک به یادآوری تمام اطلاعات ارائه شده، یکی از اقوام یا دوستان خود را در قرار ملاقات همراهی کنید. در اینجا اطلاعاتی وجود دارد که به شما کمک می کند تا برای قرار ملاقات آماده شوید و چه انتظاراتی از پزشک دارید.
قبل از قرار ملاقات، فهرستی از موارد زیر تهیه کنید:
- علائم و نشانه‌ها، از جمله علائمی که به نظر بی‌ربط به تظر می رسند.
- هر دارویی، از جمله ویتامین ها، گیاهان دارویی و داروهای بدون نسخه که کودک شما مصرف می کند و دوز آنها
- اطلاعات شخصی کلیدی، از جمله هرگونه استرس عمده یا تغییرات اخیر در زندگی فرزند شما
برای ترومبوسیتوپنی کودکان، برخی از سوالات اساسی که باید از پزشک بپرسید عبارتند از:
- مزایا و خطرات هر درمان چیست؟
- آیا فرزند من به آزمایشات اضافی نیاز دارد؟
- گزینه های مداوا برای کودک من کدامند؟
- آیا بروشور یا مواد چاپی دیگری وجود دارد که بتوانم داشته باشم؟ چه وب سایت هایی را پیشنهاد می کنید؟
پزشک احتمالاً چندین سؤال از شما می پرسد. برای پاسخ دادن به آنها آماده باشید تا بعداً برای پوشش سایر مواردی که می خواهید به آنها بپردازید، زمان بگذارید. برخی از سوال ها عبارتند از:
- شدت علائم چقدر است؟
- اولین بار چه زمانی کودک شما علائم را تجربه کرد؟
- به نظر می رسد چه چیزی علائم را بدتر می کند؟
- آیا فرزند شما اخیراً به خارج از کشور سفر کرده است؟
- به نظر می رسد چه چیزی علائم شما را بهبود می بخشد؟
- آیا کسی در خانواده شما تا به حال علائم مشابهی داشته است؟
- آیا فرزند شما در یک ماه گذشته عفونت ویروسی داشته است؟
سخن آخر
ترومبوسیتوپنی به سطوح پایین پلاکت ها در خون اشاره دارد که می تواند خطر خونریزی و کبودی را به راحتی افزایش دهد. ITP حاد شایع ترین شکل ترومبوسیتوپنی در کودکان است و معمولاً خود به خود در طی 6 ماه به طور خود به خود برطرف می شود. علل کمتر شایع ترومبوسیتوپنی شامل داروها، عفونت ها و یک جهش ژنتیکی است.
اگر علائم کودک بسیار خفیف باشد، ممکن است نیازی به درمان نداشته باشد. کودک مبتلا به ITP مزمن ممکن است خطر خونریزی شدید داشته باشد و به داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی نیاز داشته باشد.
درمان بستگی به علت ترومبوسیتوپنی کودک دارد. در برخی موارد، درمان ممکن است ضروری نباشد. اگر علت زمینه ای شناسایی و درمان شود، ترومبوسیتوپنی ممکن است بهبود یابد. درمان ترومبوسیتوپنی ممکن است شامل داروهایی مانند کورتیکواستروئیدها، گاما گلوبولین یا داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی، و تزریق خون یا پلاکت باشد.
