کاهش اکسیژن خون از علت و عوارض تا درمان

کاهش سطح اکسیژن خون و یا هیپوکسیمی به میزان اکسیژن کمتر از حد طبیعی در خون و شریان ها اشاره داد. بروز هیپوکسیمی می تواند نشان دهنده بیماری های مرتبط با تنفس یا گردش خون باشد و ممکن است منجر به بروز علائم مختلفی از جمله تنگی نفس شود.

هیپوکسمی با اندازه گیری میزان اکسیژن در نمونه خون گرفته شده از شریان (گاز خون شریانی) تعیین می شود. همچنین میزان اکسیژن خون را می توان با استفاده از پالس اکسیمتر اندازه گیری کرد. پالس اکسیمتر دستگاه کوچکی که به انگشت شما متصل می شود.

اکسیژن شریانی عادی تقریباً 75 تا 100 میلی متر جیوه است. در مقادیر کمتر از 60 میلی متر جیوه معمولاً فرد نیاز به دستگاه های اکسیژن دارد. پالس اکسیمتر در شرایط معمولی بین 95 تا 100 درصد است. مقادیر کمتر از 90 درصد به عنوان مقدار پایین اکسیژن در نظر گرفته می شود.

فرق هیپوکسی و هیپوکسیمی چیست؟

• هیپوکسیمی وضعیتی است که در آن میزان اکسیژن شریانی کم است.
• هیپوکسی وضعیتی است که در آن تأمین اکسیژن برای عملکردهای عادی زندگی کافی نیست.
• هیپوکسی گاهی اوقات برای توصیف هر دو حالت (هیپوکسی و هیپوکسیمی) استفاده می شود.
• هیپوکسیمی در بدن، می تواند منجر به هیپوکسی (هیپوکسی بافت) در بافت ها و اندام های مختلف با شدیدترین هیپوکسی مغزی شود که می تواند به سرعت منجر به آسیب مغزی یا مرگ شود.

افراد مبتلا به آسم می تواند با مصرف برخی از داروها به صورت منظم طبق تجویز پزشک از بروز علائم هیپوکسی / هیپوکسمی جلوگیری کنند.

علت کاهش سطح اکسیژن در خون چیست؟

بیماری انسدادی مزمن ریه (COPD) گروهی از بیماری های ریوی هستند که شامل برونشیت مزمن و آمفیزم می شود. هر یک از این بیماری ها می تواند منجر به کاهش سطح اکسیژن خون و در نهایت تنگی نفس شود. عدم توانایی دریافت اکسیژن کافی به ریه، خطر ابتلا به هیپوکسی را افزایش می دهد.

هیپوکسی می تواند منجر به بسیاری از عوارض جدی و گاه خطرناک شود. با این حال می توانید قبل از بروز عوارض خطرناک، شرایط را مدیریت کنید.

هیپوکسی با چه علائمی همراه است؟

اکسیژن نقش مهمی در سلول ها و بافت های بدن ایفاء می کند. تنها راه برای بدست آوردن اکسیژن بدن از طریق ریه ها است.

COPD باعث التهاب و تورم راه های هوایی و در نهایت منجر به از بین رفتن بافت ریه به نام آلوئولی می شود.

علائم هیپوکسی اغلب شامل موارد زیر است:

• سرفه مکرر
• اختلال در خواب
• احساس خفگی
• خس خس سینه
• تنگی نفس هنگام استراحت
• تنگی نفس شدید بعد از فعالیت بدنی
• کاهش تحمل به فعالیت های بدنی
• سیانوز یکی دیگر از علائم این وضعیت است که در این شرایط به دلیل کمبود اکسیژن موجود در خون، یک رنگ مایل به قرمز پوست و غشاهای مخاطی است.

علائم هیپوکسی یا هیپوکسیمی ممکن است حاد یا مزمن بوده و از نظر شدت از خفیف تا شدید متفاوت باشند. شایع ترین علائم حاد هیپوکسیمی، عبارتند از:

• تنگی نفس
• تنفس سریع
• ضربان تند قلب
• علائم شدید هیپوکسیمی می تواند شامل گیجی و حتی کما و مرگ شود.

 هیپوکسیمی در کودکان ممکن است منجر به تنگی نفس شود. در صورت بروز هر یک از این علائم بهتر است سریعا با مراکز های درمانی تماس بگیرید. این شرایط در صورت همراه بودن علائم با درد قفسه سینه، تب، خستگی یا سردرگمی مهم است.

عوارض جدی هیپوکسی چیست؟

هیپوکسی COPD تنفس را در مبتلایان مختل می کند و فقط ریه ها را تحت تأثیر قرار می دهد و منجر به کاهش سطح اکسیژن در خون شود. این در حالی است که اندام های بدن برای عملکرد مناسب خود به اکسیژن کافی نیاز دارند به عنوان مثال، هیپوکسی می تواند تأثیرات جدی بر سلامت قلب و مغز شما بگذارد.

هیپوکسی همچنین می تواند منجر به بیماری به نام هایپرکاپنیا شود. هایپرکاپنیا زمانی اتفاق میفتد که ریه ها به دلیل مشکلات مقدار زیادی دی اکسید کربن را در خود ذخیره می کنند.

علاوه بر آن، هیپوکسی مزمن درمان نشده ممکن است به موارد زیر منجر شود:

• گیجی
• سردرد
• خستگی
• نارسایی قلبی
• فشار خون بالا
• فشار خون ریوی
• افزایش ضربان قلب
• نارسایی حاد تنفسی
• افسردگی و سایر اختلالات خلقی
• پلی سیتمی ثانویه که یک افزایش غیر طبیعی در تعداد گلبول های قرمز (RBCs) است.

کاهش سطح اکسیژن خون چگونه جبران می شود؟

در صورت ابتلا به هیپوکسی ناشی از COPD، به درمان مادام العمر نیاز دارید تا از عوارض محرومیت اکسیژن جلوگیری شود. در این شرایط اکسیژن درمانی می تواند به شما کمک کند تا راحت تر نفس بکشید و بهتر کارهای روزمره را انجام دهید.

برای جبران وضعیت هیپوکسی و پیشگیری از بروز عوارض آن، باید میزان اکسیژن مورد نیاز شما به سطح اولیه برگردد. یک روش معمول برای این وضعیت، اکسیژن درمانی است. اکسیژن درمانی نیز اکسیژن مکمل یا تجویز شده نامیده می شود وشامل استفاده از یک وسیله مکانیکی است که اکسیژن را به ریه های شما می رساند.

اکسیژن اضافی می تواند تنگی نفس را کاهش و اکسیژن را در خون شما افزایش داده و میزان فشار اضافی بر روی قلب و ریه ها را نیز کاهش دهد. همچنین می تواند باعث کاهش فشار خون شود. قبل از تجویز اکسیژن، پزشک آزمایشاتی را برای اندازه گیری میزان اکسیژن خون شما انجام می دهد.

اکسیژن درمانی از اکسیژن فشرده استفاده می کند. گاز اکسیژن فشرده شده در یک مخزن قابل حمل ذخیره می شود. مخزن اکسیژن را از طریق لوله های بینی، ماسک صورت و یا لوله ای که در قسمت بینی وارد شده است به بدن شما منتقل می کند.

دارو درمانی در کاهش سطح اکسیژن خون 

علاوه بر درمان های اکسیژن برای درمان هیپوکسی، پزشک می تواند داروهای منظمی را برای COPD، تجویز کند. در برخی شرایط ممکن است برای کنترل مشکلات تنفسی ناشی از سایر شرایط به داروها نیز نیاز داشته باشید. برخی از این دارو ها می تواند شامل موارد زیر باشد:

• داروهای آلرژی
• داروهای فشار خون برای کاهش التهاب
• داروهای قلبی برای کنترل نارسایی قلبی و درد قفسه سینه
• داروها برای کنترل سوء هاضمه یا بیماری ریفلاکس معده دستگاه گوارش

علاوه بر مصرف داروها و درمان های پزشکی، بهتر است که از محرک های محیطی زیر خودداری کنید:

• آلودگی هوا
• سیگار کشیدن
• دست دوم دود
• مواد شیمیایی یا گرد و غبار موجود در هوا

با این وجود، باید در هنگام اکسیژن درمانی احتیاط کرد زیرا استفاده بیش از حد اکسیژن می تواند برای بافتهای بدن سمی باشد و منجر به هایپروکسی شود. علائم نشان دهنده هایپروکسی، عبارتند از:

• سرگیجه
• تغییر رفتار
• سایر تغییرات سیستم عصبی مرکزی مانند تشنج و یا آسیب بافتی که ممکن است منجر به ذات الریه، تغییرات چشم مانند آب مروارید و آسیب شناسی اندام ها شود.

هایپروکسی ممکن است در بیمارانی که تحت درمان با هایپر بریک یا در بیماران طولانی مدت در ICU قرار دارند رخ دهد.

هیپوکسمی چگونه تشخیص داده می شود؟

به طور کلی، هیپوکسیمی یک فرد معمولاً توسط مانیتورهای اکسیژن که روی انگشتان یا گوشها (پالس اکسیمتر) و یا با تعیین میزان اکسیژن در یک نمونه گاز خون (نمونه خون گرفته شده از شریان) قرار می گیرد، تشخیص داده می شود. میزان طبیعی اشباع اکسیژن در حدود 94٪ تا 99٪ است.

آزمایش های دیگر ممکن است برای تعیین اینکه آیا سایر مشکلات احتمالی منجر به بروز این وضعیت شده یا نه، تجویز شوند.

آزمایشات عملکرد ریوی ممکن است همراه با آزمایشات دیگر نیز انجام شود تا به تعیین علت کاهش اشباع اکسیژن کمک کند.

میزان موفقیت درمان هیپوکسی چقدر است؟

به طور کلی COPD قابل درمان نیست. با این حال، بیماران باید برای پیشگیری از بروز عوارض های احتمالی تحت نظارت پزشک قرار بگیرند و دستورالعمل های دارویی را رعایت کنند. یکی از عوارض احتمالی، نارسایی تنفسی است که یکی از دلایل عمده مرگ و میر ناشی از COPD می باشد.

درمان منظم اکسیژن طولانی مدت، می تواند کیفیت و طول عمر افراد مبتلا به COP را به میزان قابل توجهی بهبود بخشد. بسیاری از این بیماران ممکن است حداقل 15 ساعت در روز به اکسیژن درمانی نیاز داشته باشند.

بسیاری از افرادی که مجبور هستند از اکسیژن درمانی استفاده کنند، زندگی عادی و فعالی دارند و درمان با اکسیژن در زندگی روزمره آن ها تداخلی ایجاد نمی کند و حتی در بسیاری موارد، اکسیژن درمانی به آسانتر شدن فعالیت، افزایش استقامت و کاهش تنگی نفس بیمار کمک می کند امید به زندگی را افزایش می دهد.

حتی افرادی که به دلیل شرایط مزمن خود نیاز به درمان مداوم دارند می توانند زندگی عادی داشته باشند. فرد برای کاهش محدودیت های ناشی از درمان با اکسیژن بهتر است راه های مدیریت تجهیزات اکسیژن خودش را یاد بگیرد.

دستورالعمل استفاده از اکسیژن درمانی

درمان با اکسیژن برای شروع، نیاز به تجویز پزشک دارد که وی با توجه به وضعیت بیمار نوع و تعداد جلسات درمانی مورد نیاز را تعیین می کند بیمار باید تمام دستورالعمل های خاص پزشک معالج را رعایت کند.

بعضی از افراد فقط در هنگام انجام فعالیتهای خاص مانند ورزش یا در طول خواب به اکسیژن درمانی احتیاج دارند ولی در برخی موارد ممکن است بیمار مجبور باشد به طور مداوم تحت درمان با اکسیژن قرار بگیرد اکثر انواع اکسیژن درمانی قابل حمل همراه هستند و بیمار به راحتی می تواند در هر مکانی از آن استفاده کند.

بیماران باید به این نکته توجه داشته باشند تحت هیچ شرایطی در هنگام مصرف اکسیژن درمانی از دارو یا الکل استفاده نشود، زیرا تداخل آن ها می توانند تنفس را مختل کنند. ینابراین بهتر است قبل از استفاده از اکسیژن درمانی در مورد سایر داروهای مصرفی خودشان حتما با پزشک معالج صحبت کنند.

اگرچه اکسیژن، قابل اشتعال نیست، اما برای احتراق نیز ضروری است. اکسیژن بیش از حد باعث شعله ور شدن آتش سوزی می شود پس نباید مخازن اکسیژن را در اطراف شعله های آتش و بخاری نگهداری شوند.