وبا یا التور یک بیماری عفونی حاد ناشی از باکتری، (V. cholerae) است. وبا معمولاً منجر به یک اسهال بدون درد و آبکی در انسان می شود. در برخی از افراد مبتلا که اسهال زیاد دارند، کمبود آب بدن آنقدر شدید می شود که می تواند منجر به مرگ آن ها شود.
علائم وبا ممکن است خفیف باشد. اما در بعضی از افراد سالم در حدود یک تا پنج روز پس از آلوده شدن به باکتری ها، اسهال فراوان ایجاد می شود. بیماری شدید نیاز به مراقبت های پزشکی سریع دارد.
فاضلاب مدرن و تصفیه آب، وبا را در کشورهای صنعتی از بین برده است. اما التور هنوز در آفریقا و آسیای جنوب شرقی وجود دارد.
التور به راحتی درمان می شود. مرگ، ناشی از کم آبی شدید بدن است که می توان با یک محلول ساده و ارزان هیدراتاسیون (تامین آب مورد نیاز بدن) از آن جلوگیری کرد.
علت وبا
باکتری به نام Vibrio cholerae باعث عفونت وبا می شود. با این حال، اثرات کشنده این بیماری نتیجه یک سم قوی به نام CTX است که این باکتری در روده کوچک تولید می کند. CTX به دیواره های روده متصل شده و در جریان طبیعی سدیم و کلرید دخالت می کند. در این صورت بدن مقادیر زیادی از آب را ترشح می کند و منجر به اسهال و از بین رفتن سریع مایعات و الکترولیت ها می شود.
- منابع آب آلوده، منبع اصلی عفونت وبا است.
- صدف خام، میوه و سبزیجات پخته نشده، و سایر غذاها همچنین می توانند V. cholerae را در خود جای دهند.
باکتری های وبا دو دوره زندگی مجزا (یکی در محیط و دیگری در انسان) دارند.
باکتری های وبا در محیط
باکتری های وبا به طور طبیعی در آب های ساحلی زندگی می کنند. آن ها به سخت پوستان های وصل می شوند.
باکتری های وبا در افراد
هنگامی که انسان باکتری های التور را می خورد، ممکن است خودشان بیمار نشوند، اما باکتری ها را در مدفوع خود داشته باشند. اگر مدفوع انسان منابع غذایی و آب را آلوده کند، می توانند زمینه ایده آل برای باکتری های التور باشند.
از آنجا که بیش از یک میلیون باکتری التور برای ایجاد بیماری لازم است، التور معمولاً از طریق تماس فرد به فرد منتقل نمی شود.
شایع ترین منابع عفونت التور آب های راکد و انواع خاصی از مواد غذایی زیر هستند:
- میوه
- غلات
- سبزیجات خام
- غذا های دریایی
عوامل خطر وبا
همه مستعد ابتلا به التور هستند، به استثنای کودکانی که از مادرانی که قبلاً التور گرفته اند، شیر می خورند. شرایط بهداشتی نامناسب و زندگی کردن با کسی که مبتلا به این بیماری است می تواند فرد را در معرض ابتلا به بیماری قرار دهد.
با این وجود عوامل خاصی می توانند فرد را در مقابل این بیماری آسیب پذیرتر نشان دهند و خطر ابتلا به بیماری را افزایش دهد:
باکتری های وبا در یک محیط اسیدی زنده نمی مانند، و اسید معده اغلب در برابر عفونت واکنش نشان می دهد. اما افرادی که سطح اسید معده کمی دارند، مانند کودکان، بزرگسالان مسن و افرادی که آنتی اسیدها، مسدود کننده های H-2 یا مهارکننده های پمپ پروتون را مصرف می کنند بیشتر در معرض وبا هستند.
گروه خونی نوع O
افرادی که گروه خون O دارند، دو برابر بیشتر از افراد با گروه های خونی دیگر به وبا مبتلا می شوند.
صدف خام
شیوع وبا کمتر در کشورهای صنعتی رخ می دهد. اما خوردن صدف از آب هایی که به عنوان پناه گاه باکتری شناخته می شوند خطر ابتلا به وبا را به شدت افزایش می دهد.
علائم وبا
- بیشتر افراد در معرض باکتری وبا (Vibrio cholerae) بیمار نمی شوند و نمی دانند که آن ها به این ویروس آلوده شده اند.
- بیشتر موارد وبا باعث اسهال خفیف یا متوسط می شود که اغلب تشخیص آن را از سایر بیماری ها دشوار می کند.
- فقط در حدود 1 از 10 فرد آلوده، معمولاً در طی چند روز از عفونت، علائم و نشانه های جدی تر وبا بروز می کنند.
علائم عفونت وبا می تواند شامل موارد زیر باشد:
اسهال
اسهال مربوط به وبا به طور ناگهانی بروز می کند. حتی می تواند به سرعت باعث از بین رفتن مایعات زیادی از بدن (حدود 1 لیتر در ساعت) شود.
علائم بیماری وبا نوعی اسهال آبکی است که غالباً حاوی تکه هایی از مواد سفید می باشد. این تکه ها تقریباً به اندازه قطعات برنج هستند که به اسهال “مدفوع آب برنج” معروف می باشد، که بوی “ماهی” می دهد.
اگرچه بسیاری از عفونت های باکتریایی ممکن است باعث اسهال شوند، اما میزان اسهال ناشی از وبا بسیار زیاد است.
مقادیر بالای اسهال حدود 10 تا 18 لیتر در طی 24 ساعت برای یک بزرگسال ممکن است رخ دهد.
تهوع و استفراغ
به خصوص در مراحل اولیه التور، استفراغ می تواند به طور همزمان با اسهال ساعت ها ادامه داشته باشد.
کم آبی
کمبود آب بدن می تواند ظرف چند ساعت پس از شروع علائم وبا ایجاد شود.
بسته به میزان مایعات بدن از بین رفته، کمبود آب بدن می تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد.
- از دست دادن 10 درصد یا بیشتر از کل وزن بدن نشانگر کمبود شدید آب است.
- علائم کمبود آب در التور شامل تحریک پذیری، بی حالی، خشکی دهان، تشنگی شدید و خشکی پوست است.
کمبود آب بدن امکان دارد منجر به از بین رفتن سریع مواد معدنی یا الکتورلیت ها در خون شود که تعادل مایعات را در بدن حفظ می کنند. به این حالت، عدم تعادل الکترولیت گفته می شود.
عدم تعادل الکترولیت می تواند منجر به علائم جدی شود، مانند:
گرفتگی عضلات
گرفتگی عضلات، ناشی از از بین رفتن سریع نمک هایی مانند سدیم، کلرید و پتاسیم است.
شوک
- شوک یکی از جدی ترین عوارض کم آبی بدن است.
- شوک هنگامی رخ می دهد که حجم کم خون باعث افت فشار خون و افت میزان اکسیژن در بدن شود.
- در صورت عدم درمان، شوك شدید هیپوولمیك (شوک ناشی از کمشدن حجم و فشار خون) می تواند در عرض چند دقیقه باعث مرگ شود.
علائم وبا در کودکان
به طور کلی، کودکان مبتلا به وبا علائمی مشابه بزرگسالان دارند. اما به دلیل از دست دادن مایعات مستعد کاهش قند خون (هیپوگلیسمی) هستند، که می تواند باعث تشنج و کما شود.
اگر اسهال دارید، به خصوص اسهال شدید، و فکر می کنید ممکن است در معرض وبا باشید، سریعاً به دنبال درمان باشید.
کم آبی بدن یک اورژانس پزشکی است که بدون در نظر گرفتن علت، نیاز به مراقبت فوری دارد.
عوارض وبا
وبا می تواند به سرعت کشنده باشد. در شدید ترین موارد، از بین رفتن سریع مقدار زیادی مایعات و الکترولیت ها می تواند در طی دو تا سه ساعت منجر به مرگ شود.
اگرچه شوک و کم آبی شدید، خطرناک ترین عوارض وبا هستند، اما مشکلات دیگری هم امکان دارد بروز کند، مانند:
قند خون پایین (هیپوگلیسمی)
کودکان بیشتر در معرض خطر هیپوگلیسمی هستند که می تواند باعث تشنج، بی هوشی و حتی مرگ شود.
سطح پتاسیم پایین (هیپوکالمی)
- مبتلایان به وبا مقادیر زیادی مواد معدنی از جمله پتاسیم را از طریق مدفوع دست می دهند.
- سطح پتاسیم بسیار کم عملکرد قلب و اعصاب را مختل می کند و خطرناک است.
نارسایی کلیوی
- هنگامی که کلیه ها توانایی تصفیه را از دست دادند، باعث تجمع مقادیر بیش از حد مایعات، برخی الکترولیت ها و مواد زاید در بدن می شود.
- در افراد مبتلا به وبا، نارسایی کلیه اغلب با شوک همراه است.
تشخیص وبا
تنها راه تأیید و تشخیص وبا، شناسایی باکتری ها در یک نمونه مدفوع است.
تشخیص سریع تر بیماری به کاهش میزان مرگ و میر در شروع شیوع وبا کمک می کند.
پیش آگهی وبا
پیش آگهی وبا متغیر است. درمان سریع با مایعات و الکترولیت منجر به نتایج بهتر می شود.
در حالی که افرادی که سایربیماری ها را در کنار وبا دارند و یا افرادی که بیماری آن ها با داروهای خوراکی برطرف نشده، پیش آگهی ضعیف تری دارند.
درمان وبا
وبا به درمان فوری نیاز دارد زیرا این بیماری در طی چند ساعت می تواند منجر به مرگ شود.
باز جذب آب
در درمان وبا هدف این است که مایعات و الکترولیت های از دست رفته را با استفاده از یک محلول ساده هیدراتاسیون، نمک خوراکی (ORS) جایگزین شود.
محلول ORS به عنوان پودر قابل دسترس است که می تواند در آب جوشانده حل شود.
با استفاده از بازجذب مجدد آب و مصرف محلول ORS، تقریبا نیمی از مبتلایان وبا می میرند. اما در صورت درمان به موقع، تعداد تلفات به کمتر از 1 درصد کاهش می یابد.
مایعات داخل وریدی
در طی یک بیماری همه گیر وبا، برای اکثر افراد می توان داروهای خوراکی تجویز کرد، اما در صورت کم آبی شدید افراد احتمال دارد به مایعات داخل وریدی نیاز داشته باشند.
آنتی بیوتیک ها
آنتی بیوتیک ها بخش ضروری در درمان وبا نیستند. اما برخی از این داروها می توانند میزان و مدت زمان اسهال مربوط به وبا را برای افرادی که به شدت بیمار هستند کاهش دهد.
پیشگیری وبا
وبا در ایالات متحده به ندرت دیده می شود. برخی از این موارد مربوط به مسافرت به خارج از ایالات متحده یا غذاهای دریایی آلوده از آب های ساحل خلیج فارس است.
اگر به مناطقی سفر می کنید که احتمال شیوع وبا در آن زیاد است، در صورت پیروی از این اقدامات احتیاطی، احتمال ابتلا به بیماری بسیار کاهش پیدا می کند:
- مرتباً دست های خود را مخصوصاً بعد از استفاده از توالت و قبل از استفاده از غذا با صابون و آب بشویید.
- اگر صابون و آب در دسترس نیست، از ضد عفونی کننده ها و الکل استفاده کنید.
- سعی کنید از منابع آب مطمئن از جمله آب بطری یا آبی که خودتان جوش آورده اید یا ضد عفونی کرده اید، استفاده کنید.
- حتی برای مسواک زدن دندان های خود از آب بطری استفاده کنید.
- نوشیدنی های گرم به طور کلی بی خطر هستند، مانند نوشیدنی های کنسرو شده یا بطری، اما قبل از باز کردن قسمت بیرونی آن ها را تمیز کنید.
- از افزودن یخ به نوشیدنی های خود خودداری کرده مگر اینکه خودتان یخ را با استفاده از آب سالم درست کرده باشید.
- غذاهایی را که کاملاً پخته و گرم هستند بخورید و در صورت امکان از خرید غذاهای خیابانی اجتناب کنید.
- از خوردن ماهی های خام و غذاهای دریایی خودداری کنید.
- از مصرف سالادها و میوه هایی که قابل پوست کندن نیستند، مانند انگور و انواع توت ها پرهیز کنید.
- نسبت به استفاده از غذاهای لبنی، از جمله بستنی و لبنیات محلی که غالباً آلوده هستند، احتیاط کنید.
واکسن وبا
برای بزرگسالانی که به مناطق در معرض خطر وبا مسافرت می کنند، اکنون واکسن وبا موجود است. سازمان غذا و داروی آمریکا اخیراً، واکسن برای جلوگیری از وبا را تصویب کرده است.
واکسن وبا شامل یک دوز مایع بوده و حداقل 10 روز قبل از سفر از طریق دهان مصرف می شود.
آمادگی برای مراجعه به پزشک
اگر فردی مبتلا به اسهال یا استفراغ شدید شده و فکر می کند ممکن است در معرض خطر وبا قرار گرفته، باید به پزشک مراجعه کند. بیمار باید:
- علائمی را که تجربه کرده را بنویسد.
- لیستی از اطلاعات اصلی پزشکی خود، از جمله سایر بیماری هایی که تحت درمان قرار می گیرد را بنویستد.
- لیستی از دارو، ویتامین یا مکمل هایی که در حال حاضر مصرف می کند، تهیه کند.
سؤالاتی که فرد باید از پزشک بپرسد، عبارتند از:
- به چه نوع تست هایی نیاز دارم؟
- چه روش درمانی را پیشنهاد می کنید؟
- چه موقع می توانم به سر کار یا مدرسه برگردم؟
- آیا علل احتمالی دیگری برای علائم من وجود دارد؟
- چه مدت طول می کشد که بهبودی کامل انجام شود؟
- آیا داروهایی که مصرف خواهم کرد، عوارض جانبی دارد؟
- آیا من در معرض عوارض طولانی مدت ناشی از وبا هستم؟
- آیا بیماری من مسری است؟ چگونه می توانم خطر انتقال بیماری خود را به دیگران کاهش دهم؟
پزشک ممکن است بپرسد:
- آیا باردار هستید؟
- علائم شما چیست؟
- آیا استفراغ کرده اید؟
- گروه خون شما چیست؟
- آیا اسهال آبکی داشته اید؟
- آیا اخیراً صدف خام خورده اید؟
- از چه زمانی علائم شما شروع شده اند؟
- آیا در حال حاضر دارویی مصرف می کنید؟
- آیا برای بیماری های دیگری تحت درمان قرا ر دارید؟
- آیا در مورد ظاهر مدفوع خود چیز غیرعادی مشاهده کرده اید؟
- آیا علائم کمبود آب بدن مانند تشنگی شدید، گرفتگی عضلات یا خستگی را تجربه کرده اید؟
