در کنار کلسیم، فسفر یا p فراوان ترین ماده معدنی بدن است. حدود 85٪ فسفر بدن در استخوان ها و دندان ها و در مقادیر کمتری در سلول ها و بافت های بدن وجود دارد. p به دفع سموم بدن در کلیه ها کمک می کند و نقش مهمی در نحوه ذخیره و استفاده از انرژی بدن دارد. فسفر به کاهش درد عضلات بعد از تمرین کمک می کند و برای رشد، نگهداری و ترمیم کلیه بافت ها و سلول ها و تولید واحد های ساختاری ژنتیکی، DNA و RNA بسیار موثر است. p برای کمک به تعادل و استفاده از سایر ویتامین ها و مواد معدنی از جمله ویتامین D، ید، منیزیم و روی مورد نیاز است.
بیشتر افراد در رژیم های غذایی خود فسفر زیادی دریافت می کنند. این ماده معدنی در شیر، غلات و غذاهای سرشار از پروتئین یافت می شود.
برخی از شرایط می توانند با اختلال در جذب مواد مغذی باعث کاهش سطح جذب این عنصر در بدن شوند، از جمله:
- دیابت
- گرسنگی
- الکلیسم
- بیماری کرون و سلیاک
- برخی از داروها مانند آنتی اسیدها و دیورتیک ها (قرص های ادرار آور)
علائم کمبود فسفر
علائم کمبود آن، شامل از بین رفتن اشتها، اضطراب، درد و ضعیف شدن استخوان ها، سفتی مفاصل، خستگی، تنفس نامنظم، تحریک پذیری، بی حسی، ضعف و تغییر وزن است. در کودکان ممکن است کاهش رشد و ضعف رشد استخوان و دندان هم مشاهده شود.
افزایش بیش از حد این عنصر در بدن شایع تر و نگران کننده تر از کمبود آن است و عموما در اثر بیماری کلیوی یا مصرف بیش از حد فسفر و حتی کلسیم در رژیم غذایی ایجاد می شود. مطالعات متعددی نشان می دهد که مصرف بیشتر این عنصر با افزایش خطر بیماری قلبی عروقی همراه است چون افزایش آن در خون نیاز بدن را به کلسیم افزایش می دهد. تعادل ظریف بین کلسیم و فسفر برای تراکم مناسب استخوان و جلوگیری از پوکی استخوان مهم و ضروری است.
مزایای فسفر در بدن
افراد برای حفظ قدرت و سالم نگه داشتن استخوان ها، تامین انرژی و حرکت ماهیچه ها به فسفر نیاز دارند.
علاوه بر این، این عنصر در بدن می تواند به موارد زیر کمک کند:
- تسهیل انتقال عصب
- موثر در انقباض عضلات
- حفظ ضربان قلب منظم
- جداسازی سموم در کلیه ها
- تقویت و استحکام استخوان و دندان ها
- کاهش درد عضلانی بعد از تمرینات ورزشی
- رشد و نگهداری و ترمیم بافت ها و سلول ها
- تولید DNA و RNA به عنوان مواد ژنتیکی بدن
- کمک به حفظ تعادل و مصرف ویتامین هایی مانند ویتامین های B و D و سایر مواد معدنی مانند ید، منیزیم و روی
فسفات از نظر بالینی برای درمان موارد زیر استفاده می شود:
- سنگ کلیه مبتنی بر کلسیم
- هایپرکلسمی، میزان کلسیم خون بالا
- هیپوفسفاتمی، سطح پایین p در بدن
ترکیبات آن همچنین به عنوان ملین کاربرد دارند. بیشتر افراد در رژیم های غذایی خود p زیادی دریافت می کنند. بعضی اوقات ورزشکاران قبل از مسابقات یا تمرینات سنگین برای کاهش درد و خستگی عضلات از مکمل های فسفات استفاده می کنند. افزایش و حتی کاهش میزان فسفر، می تواند باعث عوارض پزشکی مانند بیماری قلبی، درد مفاصل یا خستگی شود.
منابع غذایی فسفر
این عنصر هم در غذاهای پروتئینی و غیرپروتئینی وجود دارد اما غذاهای پروتئینی حاوی p بیشتری هستند، از جمله:
- لوبیا
- ماهی
- تخم مرغ
- آجیل و دانه ها
- گوشت و مرغ
- شیر و سایر لبنیات
همچنین رژیم های غذایی حاوی کلسیم و پروتئین کافی می توانند فسفر مورد نیاز بدن را تامین کنند.
منابع غذایی غیر پروتئین فسفر عبارتند از:
- سیر
- غلات کامل
- سیب زمینی
- میوه خشک شده
- نوشیدنی های گازدار (اسید فسفریک برای تولید کربنات استفاده می شود).
میزان فسفر مورد نیاز بدن
میزان فسفر مورد نیاز در رژیم غذایی به سن افراد بستگی دارد.
بزرگسالان نسبت به نوجوانان 9 تا 18 سال به فسفر کمتری نیاز دارند
میزان مصرف روزانه فسفر در افراد مختلف به شرح زیر است:
- نوزادان (0 تا 6 ماه): 100 میلی گرم
- نوزادان (7 تا 12 ماه): 275 میلی گرم
- کودکان (1 تا 3 سال): 460 میلی گرم
- کودکان (4 تا 8 سال): 500 میلی گرم
- کودکان (9 تا 18 سال): 1.250 میلی گرم
- بزرگسالان (19 سال و بالاتر): 700 میلی گرم
بزرگسالان
- بزرگسالان، 19 سال و بالاتر: 700 میلی گرم
- زنان باردار و شیرده زیر 18 سال: 1.250 میلی گرم
- زنان باردار و شیرده، 19 سال و بالاتر: 700 میلی گرم
بیشتر افراد می توانند مقدار فسفر مورد نیاز خود را از غذاهایی که می خورند دریافت کنند و افراد کمی نیاز به مصرف مکمل های آن دارند.
عوارض مصرف بیش از حد فسفر
فسفات بیش از حد می تواند برای بدن سمی باشد و بر توانایی بدن در جذب موثر سایر مواد معدنی مانند آهن، کلسیم، منیزیم و روی تأثیر بگذارد و منجر به اسهال و سفت شدن اندام ها و بافت های نرم شود. اما بالا رفتن میزان فسفر در خون به ندرت دیده می شود و به طور معمول زمانی که فرد مبتلا به مشکلات کلیوی باشند و یا در افرادی که در تنظیم کلسیم خود مشکل دارند دیده می شود.
دارو ها
برخی از داروها می توانند سطح فسفر بدن را کاهش دهند از جمله:
- انسولین
- ضد تشنج
- آنتی اسیدها
- کورتیکواستروئیدها
- مهار کننده های ACE
آنتی اسیدها
آنتی اسیدها حاوی آلومینیوم، کلسیم یا منیزیم (مانند میلانتا، آمفوژل، مالوکس، ریوپان و Alternagel) می توانند فسفات موجود در روده را به هم وصل کرده و از جذب آن در بدن جلوگیری کنند. استفاده طولانی مدت از این آنتی اسیدها می تواند باعث پایین آمدن سطح فسفات (هیپوفسفاتمی) شود.
ضد تشنج
برخی از داروهای ضد تشنج (از جمله فنوباربیتال و کاربامازپین یاTegretol) ممکن است سطح فسفر را کاهش داده و سطح قلیایی فسفاتاز را افزایش دهند.
گیرنده اسیدهای صفراوی
این داروها کلسترول و جذب خوراکی فسفات ها را کاهش می دهند. مکمل های فسفات خوراکی باید حداقل 1 ساعت قبل یا 4 ساعت پس از این داروها مصرف شوند. گیرنده اسیدهای صفراوی شامل موارد زیر است:
- Colestipol (کلستید)
- کلستیرامین (Questran)
کورتیکواستروئیدها
کورتیکواستروئیدها، از جمله پردنیزون یا متیل پردنیزولون (Medrol)، ممکن است باعث افزایش سطح فسفر در ادرار شوند.
انسولین
مقادیر زیاد انسولین می تواند سطح فسفر خون را در افراد مبتلا به کتواسیدوز دیابتی کاهش دهد.
مکمل های پتاسیم
استفاده از مکمل های فسفر به همراه مکمل های پتاسیم یا ادرارآورهای پتاسیم ممکن است باعث افزایش پتاسیم خون (هایپرکالمی) شود. هایپرکالمی می تواند منجر به نامنظمی ریتم قلب (آریتمی) شود. داروهای ادرارآور پتاسیم شامل موارد زیر است:
- اسپیرونولاکتون (آلداکتون)
- Triamterene (Dyrenium)
مهار کننده های ACE (داروی فشار خون)
مهار کننده های آنزیم تبدیل کننده آنژیوتانسین (ACE)، که برای درمان فشار خون بالا استفاده می شود، ممکن است سطح فسفر را پایین بیاورند. این موارد عبارتند از:
- بنازپریل (لوتنزین)
- کاپتوپریل (کاپوتن)
- انالاپریل (وازوتک)
- Quinapril)Accupril)
- رامی پریل (Altace)
- فسینوپریل (مونوپریل)
- لیزینوپریل (زستریل، پرینویل)
سایر داروها
برخی از دارو ها می توانند سطح فسفر را کاهش دهند، از جمله:
- هپارین ها (داروهای رقیق کننده خون)
- گلیکوزیدهای قلبی (دیگوکسین یا لانوکسین)
- سیکلوسپورین (برای سرکوب سیستم ایمنی بدن)
- داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی (NSAIDs، مانند ایبوپروفن
- جایگزین های نمک حاوی مقادیر زیادی پتاسیم هستند و در طولانی مدت ممکن است سطح فسفر را پایین بیاورند.
علائم فسفر پایین می تواند شامل موارد زیر باشد:
- خستگی
- از دست دادن اشتها
- درد مفاصل یا استخوان
- تحریک پذیری یا اضطراب
- رشد ضعیف استخوان در کودکان
اگر این داروها را مصرف می کنید، با پزشک خود در مورد میزان فسفر خون خود صحبت کنید که آیا نیازی به مصرف مکمل های فسفر دارید یا ندارید.
آزمایش خون برای تعیین سطح فسفر
نتایج آزمایش برای تعیین سطح فسفر ممکن است بر اساس سن، جنسیت، سابقه پزشکی، روشی که برای آزمایش استفاده می شود، متفاوت باشد. میزان طبیعی فسفر بین 2.7 تا 4.6 میلی گرم در دسی لیتر است و سطح بالاتر یا پایین تر از آن می تواند نشان دهنده مشکل کلیوی، دیابت کنترل نشده و سایر اختلالات غدد درون ریز باشد.
راهکار کاهش سطح فسفر در خون
به منظور کاهش سطح فسفر، پزشکان ممکن است مکمل های فسفات را تجویز کنند. این داروها باید همراه با وعده های غذایی و یا در فواصل میان وعده مصرف شوند. انتخاب سبک زندگی می تواند به متعادل کردن میزان سطح فسفر خون کمک کند. افراد باید برای حفظ این تعادل به اندازه کافی ورزش کنند، آب زیادی بنوشند و یک رژیم غذایی متعادل و کم فسفر را در برنامه روزانه و غذایی خود در نظر بگیرند. تقریباً تمام میوه ها و سبزیجات تازه حاوی مقدار کمی فسفر هستند.
کلیه ها
کلیه ها با دفع فسفر اضافی از خون سطح این مواد معدنی در بدن را متعادل و طبیعی نگه می دارند. در صورت مختل شدن عملکرد کلیه ها، سطح فسفر خیلی بالا می رود و بالتبع منجر به افزایش سطح کلسیم می شود. تجمع بیش از حد کلسیم به می تواند برای سلامت قلب، رگ های خونی، چشم ها و ریه های خطرناک باشد.
مکمل ها و داروها
مکمل های فسفر و مشتقات دارویی آن، کاربرد های مختلفی در زمینه درمانی دارند و بیشتر به عنوان مسهل و یا برای درمان عفونت های ادراری و سنگ های ادراری و درمان سطح پایین این ماده معدنی در افراد مبتلا به سوء تغذیه مورد استفاده قرار می گیرد. مکمل های این عنصر نیز ممکن است در ترمیم استخوان و درمان سطح بالای کلسیم در بدن به دلیل پرکاری پاراتیروئید موثر باشند.
تداخل دارویی
به دلیل احتمال بروز عوارض جانبی و تعامل با داروهای بدون نسخه و داروهای تجویزی، شما باید مکمل های غذایی را فقط تحت نظر پزشک مصرف کنید. مصرف فسفات بیش از حد می تواند سمی باشد و منجر به اسهال و کلسیفیکاسیون (سخت شدن) اندام ها و بافت نرم شود و در توانایی بدن در استفاده از آهن، کلسیم، منیزیم و روی اختلال ایجاد کند.
متخصصان تغذیه تعادل کلسیم و فسفر را در رژیم غذایی توصیه می کنند. با این حال رژیم معمولی تقریباً 2 تا 4 برابر فسفر بیشتر از کلسیم دارند. گوشت و مرغ حاوی 10 تا 20 برابر فسفر نسبت به کلسیم است و نوشیدنی های گازدار می توانند به عنوان 500 میلی گرم فسفر در یک وعده داشته باشند. هنگامی که میزان فسفر به کلسیم در بدن بیشتر شود، بدن مجبور می شود از کلسیم ذخیره شده در استخوان ها استفاده کنند که این می تواند باعث پوکی استخوان و مشکلات لثه و دندان شود. تعادل کلسیم و فسفر در رژیم غذایی می تواند خطر ابتلا به پوکی استخوان را کاهش دهد.
مکمل های فسفات می توانند با داروها و مصرف الکل تداخل ایجاد کنند. اگر در حال حاضر با هر یک از داروهای زیر تحت درمان قرار گرفته اید، نباید بدون مشورت با پزشک از مکمل های فسفر استفاده کنید.
آخرین دیدگاه‌ها