از شایع ترین علل سرگیجه و استفراغ همزمان می توان به عواملی مانند ناراحتی های گوارشی، اضطراب و دیابت و مشکلات کبدی اشاره کرد. سرگیجه و استفراغ هر دو از علائم غیر اختصاصی هستند، به این معنی که می توانند علت های زیادی داشته باشند. گرچه سرگیجه و استفراغ ممکن است به معنای وجود یک مشکل یا بیماری زمینه ای باشد، اما علت آن اغلب چیزی موقتی مانند اضطراب یا ناراحتی جزئی معده است. در این مقاله، ما سعی کرده این شایع ترین علت های احتمالی سرگیجه و استفراغ و همچنین زمان مراجعه به پزشک را بررسی کنیم.
ارتباط بین سرگیجه و تهوع
سرگیجه و استفراغ دو علامت شایع هستند که اغلب به طور همزمان رخ می‌دهند و نشان‌دهنده اختلال در سیستم‌های مختلف بدن، به‌ویژه سیستم دهلیزی (مسئول حفظ تعادل)، سیستم عصبی مرکزی و دستگاه گوارش می‌باشند.
ارتباط تنگاتنگی بین این سیستم‌ها وجود دارد. تحریک سیستم دهلیزی در گوش داخلی، که مسئول حس تعادل و جهت‌یابی فضایی است، می‌تواند مستقیماً بر مرکز استفراغ در مغز اثر گذاشته و منجر به تهوع ناگهانی و استفراغ شود. همچنین، اختلالات در سیستم عصبی مرکزی، مانند میگرن یا مشکلات عروقی، می‌توانند هر دو علامت سرگیجه شدید و تهوع را به طور همزمان ایجاد کنند.
علاوه بر این، برخی از مشکلات گوارشی مانند مسمومیت غذایی نیز می‌توانند با تحریک اعصاب مرتبط با سیستم دهلیزی، منجر به سرگیجه همراه با حالت تهوع شوند. درک این ارتباط چندگانه برای تشخیص علت زمینه‌ای سرگیجه و استفراغ اهمیت دارد.
شایع‌ترین علل بروز همزمان سرگیجه و استفراغ
بروز همزمان سرگیجه و استفراغ می‌تواند ناشی از طیف وسیعی از شرایط پزشکی باشد. شناسایی علت دقیق نیازمند بررسی دقیق علائم، سابقه پزشکی و در صورت لزوم، انجام آزمایش‌های تشخیصی است.
دلایل احتمالی استفراغ و سرگیجه همزمان عبارتند از:
بیماری منیر
بیماری منیر یک اختلال گوش داخلی است که با حملات ناگهانی سرگیجه شدید (ورتیگو)، وزوز گوش (تینیتوس)، احساس پری در گوش و کاهش شنوایی متناوب مشخص می‌شود. در طول این حملات، تهوع ناگهانی و استفراغ نیز شایع است. علت دقیق بیماری منیر ناشناخته است، اما تصور می‌شود ناشی از تجمع غیرطبیعی مایع در گوش داخلی باشد.
مطالعه بیشتر: درمان خانگی برای بیماری منیر
میگرن دهلیزی
میگرن دهلیزی نوعی میگرن است که در آن فرد دچار سرگیجه همراه با حالت تهوع و استفراغ می‌شود، حتی در غیاب سردرد یا با سردرد خفیف. این نوع میگرن ناشی از اختلال در عملکرد سیستم عصبی مرکزی و سیستم دهلیزی است و ممکن است با حساسیت به نور و صدا نیز همراه باشد.
عفونت گوش داخلی
التهاب یا عفونت گوش داخلی (لابیرنتیت یا نوریت دهلیزی) معمولاً ناشی از عفونت‌های ویروسی است و می‌تواند منجر به سرگیجه شدید، عدم تعادل و تهوع ناگهانی و استفراغ شود. علائم معمولاً به طور ناگهانی شروع می‌شوند و ممکن است چند روز تا چند هفته طول بکشند.
افت فشار خون
کاهش ناگهانی فشار خون (افت فشار خون ارتوستاتیک) می‌تواند منجر به احساس سبکی سر، سرگیجه و در برخی موارد تهوع شود. این وضعیت معمولاً هنگام تغییر وضعیت ناگهانی از نشسته به ایستاده رخ می‌دهد.
مشکلات مغزی (سکته، تومور)
در موارد نادر، سرگیجه شدید و استفراغ می‌تواند ناشی از مشکلات جدی در مغز مانند سکته مغزی، تومورهای مغزی یا خونریزی مغزی باشد. در این موارد، علائم معمولاً ناگهانی و شدید هستند و ممکن است با سایر علائم عصبی مانند ضعف یا بی‌حسی در یک طرف بدن، مشکل در صحبت کردن یا دیدن نیز همراه باشند.
مسمومیت غذایی
مسمومیت غذایی ناشی از مصرف غذاهای آلوده به باکتری‌ها، ویروس‌ها یا سموم می‌تواند منجر به علائم گوارشی از جمله تهوع ناگهانی، استفراغ، اسهال و درد شکم شود. در برخی موارد، سرگیجه نیز ممکن است به دلیل کم‌آبی بدن یا تأثیر سموم بر سیستم عصبی رخ دهد.
مطالعه بیشتر: درمان خانگی مسمومیت غذایی
اضطراب و سایر بیماری های روانی
اضطراب شدید می تواند سرگیجه و استفراغ همزمان را ایجاد کند. بعضی از افراد ممکن است احساس سرگیجه، گیجی داشته باشند و حتی احساس کنند که کنترل افکارشان از دست آن ها خارج شده است. این نوع اضطراب اغلب قبل از یک رویداد خاص مانند آزمون یا یک موقعیت عاطفی دشوار ظاهر می شود. در این شرایط باید با رفع عامل استرس، اضطراب نیز برطرف شود.
وقتی اضطراب باعث سرگیجه و استفراغ می شود، ممکن است یک چرخه مداوم ایجاد کند. فرد احساس اضطراب کرده و سپس استفراغ می کند و سپس بعد از وقوع استفراغ دوباره مضطرب می شود. سایر شرایط های روای نیز ممکن است در استفراغ و سرگیجه نقش داشته باشند. افسردگی همچنین می تواند به مشکلات حاد یا مزمن معده اثر بگذارد.
دیابت
دیابت متابولیسم گلوکز را برای بدن دشوارتر می کند و به طور بالقوه باعث قند خون بسیار بالا می شود. افراد مبتلا به دیابت هنگامی که قند خون آنها خیلی زیاد یا خیلی کم شود، ممکن است استفراغ کنند یا سرگیجه داشته باشند. در برخی موارد، دیابت خطرناک و جدی می شود که کتواسیدوز دیابتی نامیده می شود. علائم کتواسیدوز شامل موارد زیر است:
- گیجی
- دل درد
- پوست خشک و برافروخته
- تشنگی شدید و تکرر ادرار
مشکلات کبدی
کبد به عنوان سیستم سم زدایی بدن عمل می کند. عملکرد نادرست کبد، ممکن است فرد احساس سرگیجه یا استفراغ کند. مشکلات کبدی همچنین ممکن است باعث ادرار بسیار تیره، درد شدید در سمت راست بالای بدن و زردی پوست و چشم شود. گاهی اوقات یک سنگ صفرا می تواند مجاری صفراوی را مسدود کند و باعث مشکلات کبدی شود. اگر بدن بتواند سنگ صفرا را دفع کند، علائم ممکن است به طور ناگهانی و خود به خود از بین بروند. اگر سنگ کیسه صفرا نتواند دفع شود، علائم به تدریج شدیدتر می شوند. در مشکلات و اختلالات کبد همواره مراجعه به پزشک ضروری می باشد.
مشکلات سیستم اعصاب مرکزی
وقتی مشکلی در مغز رخ دهد، می تواند باعث حالت تهوع، استفراغ، سرگیجه و طیف وسیعی از علائم دیگر شود. عفونت، کیست، آسیب، سکته، خونریزی یا تومورها همگی می توانند قسمت های مختلف مغز را تحت تأثیر قرار دهند. افرادی که به دنبال تصادف رانندگی یا ضربه به سرشان دچار سر گیجه می شوند باید به پزشک مراجعه کنند.
حرکت
حرکت در اتومبیل، قایق، هواپیما یا وسیله نقلیه دیگر می تواند سیستم تعادل بدن را دچار اختلال کند. برای برخی از افراد، این امر باعث بیماری حرکت می شود و ممکن است باعث سردرد، سرگیجه یا استفراغ شود. علائم معمولاً پس از بازگشت فرد به حالت سکون و قرار گرفتن روی زمین از بین می روند.
مطالعه بیشتر: درمان خانگی سرگیجه
سندرم استفراغ دوره ای
حملات مکرر سرگیجه و استفراغ ممکن است به دلیل یک بیماری به نام سندرم استفراغ دوره ای باشد. این سندرم گاهی اوقات با تغییر رژیم غذایی درمان می شود، اما تحقیقات کمی در مورد علت ایجاد این سندرم صورت گرفته است. در حالی که هیچ درمان استانداردی برای این اختلال وجود ندارد، داروهای ضد تهوع، ضد میگرن، ضد ریفلاکس اسید و ضد اضطراب ممکن است برخی علائم را تسکین دهند.
سوء مصرف الکل یا مواد مخدر
طیف وسیعی از داروهای غیرقانونی می تواند باعث حالت تهوع و استفراغ و همچنین سرگیجه شود. این علائم به ویژه پس از استفاده زیاد و بیش ازحد این مواد معمول است. نوشیدن بیش از حد مشروبات الکلی نیز می تواند به علائم مختلفی از جمله استفراغ، سرگیجه و سردرد منجر شود.
بارداری
ترشح هورمون های مختلف پس از بارداری، به خصوص در سه ماهه اول بارداری می توانند باعث سرگیجه و استفراغ شوند. پرهیز از مصرف برخی غذاها، استراحت، نوشیدن آب بیشتر و جلوگیری از گرسنگی به کاهش علائم کمک می کند.
آسیب اندام
نارسایی اعضا و ضربه بدنی می تواند باعث حالت تهوع شدید و درد معده و همچنین استفراغ و سرگیجه شود. اگر فردی اخیراً از لحاظ جسمی آسیب دیده، عفونت شدیدی داشته یا در معرض نارسایی عضو قرار داشته باشد، باید احتمال بروز مشکلات اندام ها در ایجاد سرگیجه و استفراغ را در نظر بگیرد. برای مثال آپاندیسیت شدید و آسیب به لوزالمعده نیز می تواند علائم مشابهی ایجاد کند.
علائم هشداردهنده برای مراجعه فوری به پزشک
در صورت تجربه سرگیجه و استفراغ همراه با علائم زیر، مراجعه فوری به پزشک یا اورژانس ضروری است، زیرا ممکن است نشان‌دهنده یک وضعیت پزشکی جدی باشد:
- سرگیجه شدید و ناگهانی که توانایی ایستادن یا راه رفتن را مختل کند.
- سردرد شدید و ناگهانی، به ویژه اگر با سفتی گردن، تب یا تغییر در بینایی همراه باشد (سردرد و تهوع).
- ضعف یا بی‌حسی در یک طرف بدن، مشکل در صحبت کردن یا دیدن.
- درد قفسه سینه، تنگی نفس یا ضربان قلب نامنظم.
- تب بالا و سفتی گردن.
- تشنج یا از دست دادن هوشیاری.
- استفراغ مداوم و شدید که منجر به کم‌آبی بدن شود.
- تغییرات ناگهانی در شنوایی یا وزوز گوش شدید.
روش‌های تشخیص علت سرگیجه و تهوع
تشخیص علت سرگیجه و تهوع شامل یک ارزیابی جامع است که با شرح حال دقیق بیمار و بررسی علائم شروع می‌شود. پزشک در مورد نوع سرگیجه (احساس چرخش، عدم تعادل، سبکی سر)، زمان شروع، مدت و دفعات حملات، عوامل تحریک‌کننده یا تسکین‌دهنده، و سایر علائم همراه سوال خواهد کرد. معاینه فیزیکی شامل بررسی گوش‌ها، چشم‌ها و سیستم عصبی است. بسته به علائم و یافته‌های معاینه، ممکن است آزمایش‌های تشخیصی مختلفی تجویز شود، از جمله:
- آزمایش‌های شنوایی و تعادل (مانند تست‌های وستیبولار).
- آزمایش خون برای بررسی عفونت‌ها، الکترولیت‌ها و عملکرد تیروئید.
- تصویربرداری مغزی (MRI یا CT اسکن) برای بررسی مشکلات مغزی.
- نوار قلب (ECG) برای بررسی مشکلات قلبی.
- آزمایش مایع مغزی نخاعی (در موارد مشکوک به عفونت یا التهاب سیستم عصبی مرکزی).
درمان های خانگی برای سرگیجه و تهوع
درمان سرگیجه و تهوع بستگی به علت زمینه‌ای آن دارد. در بسیاری از موارد، درمان بر رفع علت اصلی متمرکز است. برای بیماری منیر، درمان‌ها شامل داروها برای کاهش علائم در طول حملات، تغییرات در رژیم غذایی و در برخی موارد، درمان‌های تهاجمی‌تر مانند تزریق دارو به گوش داخلی یا جراحی است.
برای میگرن دهلیزی، داروهای ضد میگرن و تغییرات در سبک زندگی ممکن است کمک‌کننده باشند. عفونت گوش داخلی معمولاً خودبه‌خود بهبود می‌یابد، اما داروهایی برای کاهش سرگیجه و تهوع تجویز می‌شوند. افت فشار خون با تغییر در سبک زندگی، مصرف مایعات کافی و در صورت لزوم، دارو قابل مدیریت است.
مشکلات مغزی نیازمند درمان تخصصی بسته به نوع و شدت آنها هستند. در موارد مسمومیت غذایی، تمرکز بر حفظ هیدراتاسیون و استراحت است. داروهای ضد تهوع می‌توانند به تسکین علائم کمک کنند، صرف نظر از علت زمینه‌ای. توانبخشی دهلیزی، نوعی فیزیوتراپی، می‌تواند به بهبود تعادل در برخی از اختلالات گوش داخلی کمک کند.
- نوشیدن آب فراوان برای هیدراته ماندن بدن
- استفاده از یک نوشیدنی گازدار برای کمک به معده
- دراز کشیدن در مکانی خنک و آرام برای استراحت
- مصرف داروی معده بدون نیاز نسخه برای کاهش استفراغ
- پرهیز از نورهای روشن، صداهای بلند و هر چیزی که ممکن است مغز را بیش از حد تحریک کند.
- رژیم غذایی ملایم تا توقف استفراغ. مایعات شفاف، مانند آبگوشت، چای و آب میوه ها نیز ممکن است کمک کنند.
سخن آخر درباره سرگیجه و استفراغ
همانطور که ملاحظه کردید، سرگیجه و استفراغ علائم پیچیده‌ای هستند که می‌توانند ناشی از طیف گسترده‌ای از عوامل، از مشکلات نسبتاً جزئی مانند مسمومیت غذایی گرفته تا شرایط جدی‌تر مانند اختلالات گوش داخلی، میگرن دهلیزی و حتی مشکلات مغزی باشند. درک ارتباط بین سیستم دهلیزی، عصبی و گوارشی در بروز این علائم اهمیت بسزایی دارد.
توجه به علائم هشداردهنده و مراجعه به موقع به پزشک در صورت بروز آنها، به‌ویژه سرگیجه شدید و ناگهانی همراه با سایر علائم عصبی یا قلبی، حیاتی است. تشخیص دقیق علت زمینه‌ای سرگیجه و تهوع از طریق شرح حال، معاینه فیزیکی و آزمایش‌های تشخیصی مناسب، کلید درمان مؤثر است.
اگر به طور مکرر دچار سرگیجه همراه با حالت تهوع می‌شوید یا نگران علائم خود هستید، توصیه میکنیم برای ارزیابی دقیق و دریافت راهنمایی‌های لازم از طریق اپلیکیشن پزشکت با متخصصان گوش و حلق و بینی یا مغز و اعصاب مشورت کنید. این امکان به شما اجازه می‌دهد تا در هر ساعت از شبانه‌روز به صورت تلفنی با پزشکان مجرب ارتباط برقرار کرده و پاسخ سوالات خود را دریافت نمایید. سلامت شما اولویت ماست.
