سیروز کبدی، مرحله دیررس زخم (فیبروز) کبد است که در بسیاری از انواع بیماری ها و بیماری های کبدی مانند هپاتیت و الکلیسم مزمن ایجاد می شود. کبد در هر بار آسیب دیدگی، سعی می کند خودش را ترمیم کند. در فرآیند بازسازی، یک بافت اسکار شکل می گیرد. با پیشرفت سیروز، بافت اسکار بیشتر و بیشتر می شود و عملکرد کبد را مختل می کند. سیروز در مراحل پیشرفته می تواند خطرناک و جدی باشد. آسیب های کبدی که به واسطه سیروز بروز می کنند، به طور کلی قابل برگشت نیستند. اما در صورت تشخیص زودرس و درمان، آسیب می تواند محدود کننده و غیرقابل برگشت باشد.
علت سیروز کبدی
طیف وسیعی از بیماری ها و شرایط می تواند به کبد آسیب برساند و به سیروز منجر شوند، از جمله:
- فیبروز کیستیک
- سوء مصرف مزمن الکل
- کمبود آنتی تریپسین Alpha-1
- عفونت، مانند سفلیس یا تب مالت
- تجمع آهن در بدن (هموکروماتوز)
- مجاری صفراوی ضعیف تشکیل شده
- اختلال گوارش ژنتیکی (سندرم آلاژیل)
- داروها از جمله متوترکسات یا ایزونیازید
- انباشته شدن مس در کبد (بیماری ویلسون)
- هپاتیت ویروسی مزمن مانند هپاتیت B،C و D
- تخریب مجاری صفراوی (سیروز صفراوی اولیه)
- تجمع چربی در کبد (بیماری کبد چرب غیر الکلی)
- بیماری کبد ناشی از سیستم ایمنی بدن (هپاتیت خود ایمنی)
- سخت شدن و زخم مجاری صفراوی (کولانژیت اسکلروزان اولیه)
- اختلالات ارثی متابولیسم قند (گالاکتوزمی یا بیماری ذخیره گلیکوژن)
عوامل خطر سیروز کبدی
برخی عواملی که خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می دهند، عبارتند از:
- مصرف الکل. مصرف زیاد الکل یک عامل خطر برای سیروز است.
- اضافه وزن. چاقی، خطر ابتلا به شرایطی را که ممکن است منجر به سیروز شود، مانند بیماری کبد چرب غیر الکلی و استئاته هپاتیت غیر الکلی، افزایش می دهد.
- ابتلا به هپاتیت ویروسی. همه مبتلایان به هپاتیت مزمن به سیروز مبتلا نمی شوند، اما هپاتیت یکی از مهمترین دلایل بیماری های کبدی در جهان است.
علائم سیروز کبدی
سیروز اغلب تا زمانی که آسیب کبد زیاد نباشد، هیچ علامتی ندارد. در صورت بروز علائم ممکن است فرد موارد زیر را تجربه کند:
- کبودی
- خستگی
- حالت تهوع
- کاهش وزن
- خارش پوست
- از دست دادن اشتها
- ورم در پاها، پا یا مچ پا
- قرمزی در کف دست ها
- تجمع مایع در شکم (آسیت)
- رگ های خونی عنکبوتی روی پوست
- تغییر رنگ زرد در پوست و چشم (زردی)
- برای زنان، از بین رفتن دوره های قاعدگی
- گیجی، خواب آلودگی و گفتار نادرست (انسفالوپاتی کبدی)
- برای آقایان، از دست دادن میل جنسی، بزرگ شدن پستان (ژنیکوماستی) یا تحلیل رفتن بیضه
عوارض سیروز کبدی
عوارض سیروز می تواند شامل موارد زیر باشد:
- سرطان کبد. در بسیاری از مبتلایان به سرطان کبد از قبل سیروز کبدی را تجربه کرده اند.
- سیروز حاد مزمن. برخی از افراد در نهایت دچار نارسایی چند اندام و سیروز حاد مزمن می شوند.
- زردی. زردی زمانی اتفاق میفتد که کبد بیمار بیلی روبین را به اندازه کافی از خون خارج نمی کند.
- سوء تغذیه. سیروز ممکن است تجزیه مواد مغذی را برای بدن دشوارتر کند و منجر به ضعف و کاهش وزن شود.
- تورم در پاها و شکم. افزایش فشار در ورید پورتال می تواند باعث تجمع مایعات در پاها (ورم) و شکم (آسیت) شود.
- پوکی استخوان. برخی از افراد مبتلا به سیروز استحکام استخوان خود را از دست می دهند و بیشتر در معرض شکستگی استخوان قرار می گیرند.
- بزرگ شدن طحال. فشار خون بالا در پرتال می تواند باعث تغییر و تورم طحال و به دام افتادن گلبول های سفید و پلاکت ها شود. کاهش گلبول های سفید و پلاکت ها در خون می تواند اولین علامت سیروز باشد.
- فشار خون بالا در رگ های تأمین کننده کبد (فشار خون بالا پورتال). سیروز، جریان طبیعی خون را از طریق کبد کند می کند، بنابراین فشار در وریدی که خون را از روده و طحال به کبد می رساند، افزایش می یابد.
- خون ریزی. فشار خون بالا می تواند باعث هدایت خون به رگ های کوچکتر و خونریزی جدی شود. فشارخون پورتال ممکن است باعث بزرگ شدن رگ ها در مری (واریس مری) یا معده (واریس معده) شود.
- عفونت ها. در صورت ابتلا به سیروز، بدن ممکن است در مبارزه با عفونت ها مشکل داشته باشد. آسیت می تواند منجر به پریتونیت باکتریایی که یک عفونت جدی است، شود.
- ایجاد سموم در مغز (انسفالوپاتی کبدی). کبد آسیب دیده در سیروز قادر به پاک کردن سموم از خون نیست. این سموم در مغز می توانند منجر به سردرگمی ذهنی و اختلال در تمرکز شوند. با گذشت زمان، انسفالوپاتی کبدی می تواند منجر به اغما شود.
تشخیص سیروز کبدی
افراد مبتلا به سیروز زودرس کبد معمولاً علایمی ندارند و اغلب، این بیماری از طریق یک آزمایش معمولی خون تشخیص داده می شود و در ادامه پزشکان می توانند برای تأیید تشخیص، ترکیبی از آزمایشات بالینی و تصویربرداری را پیشنهاد دهند.
تست های آزمایشگاهی. پزشک ممکن است آزمایش خون را برای بررسی علائم نقص کبد، مانند بیلی روبین اضافی، و آنزیم های خاصی که نشان دهنده آسیب کبدی می باشند، تجویز کند. برای ارزیابی عملکرد کلیه، خون از نظر سطح کراتینین بررسی می شود. بر اساس نتایج آزمایش خون، پزشک ممکن است بتواند علت اصلی سیروز و شدت آن را تشخیص دهد.
- تست های تصویربرداری. برای تشخیص بهتر این بیماری این امکان وجود دارد که پزشک الاستوگرافی رزونانس مغناطیسی (MRE) را توصیه کند. این تست تصویربرداری پیشرفته غیر تهاجمی، سخت یا سفت شدن کبد را تشخیص می دهد. آزمایش های تصویربرداری دیگری مانند MRI ، CT و سونوگرافی نیز هم احتمالا تجویز می شوند.
- بیوپسی. لزوماً نمونه برداری برای تشخیص این بیماری لازم نیست. با این حال، پزشک می تواند برای ارزیابی شدت، میزان و علت آسیب کبدی از آن استفاده کند.
در صورت ابتلا به سیروز، پزشک به احتمال زیاد آزمایشات تشخیصی منظم را برای نظارت بر علائم پیشرفت بیماری یا عوارض، به ویژه واریس مری و سرطان کبد توصیه می کند.
درمان سیروز کبدی
درمان سیروز به علت و میزان آسیب کبدی بستگی دارد. اهداف درمان، کند کردن پیشرفت بافت اسکار در کبد و جلوگیری یا معالجه علائم و عوارض سیروز است. در صورت آسیب شدید کبدی، ممکن است بیمار نیاز به بستری شدن در بیمارستان داشته باشد.
درمان علت اصلی سیروز
در سیروز زودرس، ممکن است با درمان علت اصلی آسیب های کبدی به حداقل برسند. گزینه های درمانی علت اصلی آن، عبارتند از:
- کاهش وزن. افراد مبتلا به سیروز ناشی از بیماری کبد چرب غیر الکلی ممکن است در صورت کاهش وزن و کنترل قند خون خود احساس بهتر و وضعیت مناسب تری داشته باشند.
- داروهایی برای کنترل هپاتیت. داروها می توانند آسیب های جانبی به سلول های کبدی ناشی از هپاتیت B یا C را محدود کنند.
- داروهایی برای کنترل سایر علل و علائم سیروز. در این شرایط برخی از داروها ممکن است از پیشرفت انواع سیروز پیشگیری كنند. به عنوان مثال، برای مبتلایان به سیروز صفراوی اولیه که زود تشخیص داده می شود، مصرف دارو می تواند پیشرفت بیماری به تاخیر بیاندازد.
- درمان وابستگی به الکل. افراد مبتلا به سیروز ناشی از مصرف بیش از حد الکل باید مصرف الکل را ترک کنند و برای این منظور می توانند از یک برنامه درمانی برای ترک اعتیاد به الکل استفاده کند. در صورت ابتلا به سیروز، ترک کامل الکل بسیار مهم است زیرا الکل حتی به میزان جزئی هم برای کبد سمی است.
سایر داروها می توانند علائم خاصی از جمله خارش، خستگی و درد را برطرف کنند. علاوه بر آن پزشک می تواند مکمل های غذایی برای مقابله با سوء تغذیه مرتبط با سیروز و جلوگیری از ضعف استخوان ها (پوکی استخوان) تجویز کند.
درمان عوارض سیروز
پزشک برای درمان هرگونه عوارض ناشی از این بیماری می تواند راهکارهای زیر را پیشنهاد کند:
- مایعات اضافی در بدن. رژیم غذایی کم سدیم و دارو برای جلوگیری از ایجاد مایعات در بدن ممکن است به کنترل آسیت و تورم ناشی از تجمع مایعات اضافی در بدن کمک کند. تجمع بیش از حد مایعات ممکن است برای تخلیه نیاز به جراحی داشته باشد.
- فشارخون پورتال. برخی از داروهای فشار خون ممکن است افزایش فشار در رگ های تأمین کننده کبد (فشار خون بالا) و جلوگیری از خونریزی شدید را کنترل کنند. در این شرایط پزشک، آندوسکوپی فوقانی را برای تشخیص واریس مری و معده احتمالی در فواصل منظم انجام می دهد. در صورت ایجاد واریس، به احتمال زیاد برای کاهش خطر خونریزی دارو تجویز می شود.
- عفونت ها. در صورت بروز عفونت پزشک می تواند آنتی بیوتیک و احتمالاً واکسیناسیون های آنفولانزا، ذات الریه و هپاتیت را توصیه کند.
عمل جراحی پیوند کبد
در موارد سیروز پیشرفته و توقف عملکرد کبد، ممکن است پیوند کبد تنها گزینه درمانی باشد. سیروز یکی از شایع ترین دلایل پیوند کبد است. از نظر پزشکی، افراد مبتلا به سیروز الکلی به دلیل احتمال رد پیوند کاندید پیوند کبد نخواهند بود.
درمان های بالقوه آینده
دانشمندان در تلاشند تا روش های درمانی فعلی برای سیروز را گسترش دهند، اما تا به حال موفقیت محدودی در این زمینه کسب شده است چون که سیروز دلایل و عوارض بی شماری دارد. اما استفاده از گزینه های درمانی به صورت ترکیبی از غربالگری ها، تغییر در شیوه زندگی و استفاده از داروهای جدید ممکن است در صورت تشخیص زودرس آسیب های کبدی را بهبود ببخشند. محققان در حال کار بر روی روش های درمانی هستند که بتوانند فقط سلول های کبدی را هدف قرار دهند و به کند شدن یا حتی معکوس کردن فیبروز منجر به سیروز کمک کنند.
سبک زندگی و داروهای خانگی سیروز کبدی
اگر به سیروز مبتلا هستید، بهتر است با رعایت راهکارهای زیر، از بروز آسیب های کبدی جدی تر پیشگیری کنید:
- الکل ننوشید.
- رژیم کم سدیم و نمک بخورید. نمک بیش از حد می تواند باعث تجمع مایعات در بدن و تورم در شکم و پاها شود.
- یک رژیم غذایی سالم بخورید. افراد مبتلا به سیروز ممکن است سوء تغذیه را تجربه کنند. اما شما می توانید با رعایت رژیم غذایی سالم مبتنی بر گیاهان که شامل انواع میوه و سبزیجات است، با این بیماری مبارزه کنید. پروتئین بدون چربی، مانند حبوبات ، مرغ یا ماهی را انتخاب کرده و از مصرف غذاهای دریایی خام پرهیز کنید.
- از ابتلا به عفونت ها پیشگیری کنید. سیروز مبارزه با عفونت ها را دشوارتر می کند. با دور شدن از افرادی که مریض هستند و شستن مرتب دستان خود از ابتلا به عفونت پیشگیری کنید و واکسن هپاتیت A و B ، آنفولانزا و ذات الریه بزنید.
- از داروهای بدون نسخه با احتیاط استفاده کنید. سیروز تجزیه داروها برای کبد را دشوارتر می کند. به همین دلیل قبل از مصرف هرگونه دارو از جمله داروهای بدون نسخه، با پزشک خود مشورت کنید و از مصرف داروهایی مانند آسپرین، ایبوپروفن و استامینوفن اجتناب کرده یا برای تسکین درد استامینوفن را در دوز های کم مصرف کنید.
پیشگیری سیروز کبدی
با انجام این اقدامات به منظور مراقبت از کبد خود می توانید خطر ابتلا به سیروز را کاهش دهید:
- در صورت ابتلا به سیروز، از مصرف الکل به طور جدی خودداری کنید.
- یک رژیم غذایی گیاهی سالم پر از میوه و سبزیجات را انتخاب کنید و مصرف غذاهای چرب و سرخ کرده را تا جایی که می توانید کاهش دهید.
- مقدار اضافی چربی بدن می تواند به کبد آسیب برساند، پس بهتر است برای پیشگیری از بروز سیروز کبدی، وزن خود را به یک وزن سالم و ایده آلی برسانید.
- خطر ابتلا به هپاتیت را کاهش دهید. توجه داشته باشید که اشتراک گذاشتن سوزن و داشتن رابطه جنسی محافظت نشده می تواند خطر ابتلا به هپاتیت B و را افزایش دهد.
آمادگی برای مراجعه به پزشک
درصورت ابتلا به سیروز، بهتر است به پزشک متخصص در دستگاه گوارش (متخصص گوارش) یا کبد (کبد) مراجعه کرده و برای آمادگی بیشتر در هنگام مراجعه موارد زیر را یادداشت کنید:
- علائم خود تان از جمله زمان شروع و تغییرات آن ها در طول زمان
- لیستی از تمام داروهای خود و همچنین هر نوع ویتامین یا مکمل های مصرفی
- اطلاعات پزشکی اصلی خود، از جمله سابقه بیماری و وضعیت پزشکی خودتان
- اطلاعات شخصی کلیدی، ازجمله تغییرات اخیر یا عوامل استرس زا که تجربه کرده اید.
- نتایج آزمایشهای پزشکی که تاکنون انجام شده، از جمله نسخه های دیجیتالی CT ، MRI یا تصاویر سونوگرافی و اسلایدهای بیوپسی
سوالاتی که باید از پزشک خود بپرسید، عبارتند از:
- گزینه های درمان من کدام است ؟
- چه چیزی به احتمال زیاد باعث سیروز من شده است؟
- آیا راهی برای کاهش یا متوقف کردن آسیب کبدی وجود دارد؟
- آیا داروها یا مکمل هایی وجود دارد که بتواند به کبد من آسیب برساند؟
- بیماری دیگری هم دارم. چگونه می توانم به بهترین وجه آن ها را با هم مدیریت کنم؟
متقابلا ممکن است پزشک برخی سوالات زیر را از بیمار بپرسد:
- آیا الکل مصرف می کنید؟
- علائم شما چقدر شدید است؟
- از چه زمانی شروع به تجربه علائم کردید؟
- آیا علائم شما مداوم بوده یا گاه به گاه اتفاق میفتند؟
- آیا تا به حال هپاتیت ویروسی و یا زردی داشته اید؟
- چه چیزی باعث بهتر و یا بدتر شدن علائم شما می شود؟
- آیا سابقه خانوادگی از بیماری کبد ، هموکروماتوز یا چاقی دارید؟
- آیا در معرض داروهای سمی قرار گرفته اید یا مصرف کرده اید؟
- آیا تاکنون تزریق خون انجام داده اید یا از داروهای تزریقی استفاده کرده اید؟
آخرین دیدگاه‌ها