سیانوز به تغییر رنگ پوست و غشاهای مخاطی به رنگ آبی مایل به بنفش اشاره دارد. نوعی از این اختلال که به عنوان سیانوز محیطی یا آکروسیانوز شناخته می‌شود، در درجه اول دست‌ها و پاها را درگیر می‌کند. به این ترتیب، باعث بروز تغییر رنگ در این نواحی می‌شود. گاهی اوقات آبوهوای سرد و دمای پایین می‌تواند باعث باریک شدن رگ‌های خونی و ایجاد رنگ آبی در پوست شود. گرم کردن یا ماساژ دادن نواحی آبی باید جریان خون و رنگ طبیعی را به پوست بازگرداند. با این کار، تغییر رنگ ایجاد شده باید برطرف شود.
اگر گرم کردن دست‌ها و پاهایتان جریان خون و رنگ طبیعی را به نواحی تغییر رنگ داده بازنگرداند، ممکن است که ابتلا به یک بیماری زمینه‌ای علت بروز این وضعیت باشد. علت بروز این وضعیت هرچه که باشد، تغییر رنگ به این معنی است که عاملی در توانایی بدن شما برای رساندن خون غنی از اکسیژن به بافت‌هایی که به آن نیاز دارند، خلل ایجاد کرده‌است.
در صورت بروز سیانوز محیطی، انجام اقداماتی برای رساندن اکسیژن مورد نیاز به بافت‌های بدن در اسرع وقت برای پیشگیری از بروز عوارض نامطلوب بسیار مهم است. این مقاله از پزشکت نگاهی دقیق به سیانوز محیطی، از جمله علل، علائم و روش درمان آن دارد.
علت بروز سیانوز محیطی چیست؟
خونی که غنی از اکسیژن است، به رنگ قرمز روشن است. تقریبا تمامی افراد با رنگ خون شریانی آشنا هستند. هنگامی که خون سطح اکسیژن کمتری دارد و به رنگ قرمز تیره‌تر تغییر پیدا می‌کند، نور آبی بیشتری منعکس و باعث می‌شود که پوست به رنگ آبی دیده شود.
سرد بودن دمای محیط
سرد بودن دمای محیط، شایع‌ترین علت تغییر رنگ دست یا پا به رنگ آبی است. با این حال، حتی اگر دمای بدن شما بالا باشد، ممکن است دست ها یا پاهایتان آبی شود. به طور کلی، سیانوز محیطی می‌تواند نشان دهنده وجود مشکل در سیستم ارگان‌های مختلف بدن شما در رساندن خون غنی از اکسیژن به بافت‌های دست و پا باشد. علاوه براین، سیانوز محیطی ممکن است نتیجه وجود سطوح پایین اکسیژن در گلبول‌های قرمز باشد.
خون شما مسئول حمل اکسیژن به سراسر بافت‌های بدن است. خون از ریه‌ها به قلب می‌رود و در آنجا از طریق شریان‌ها به باقی بافت‌های بدن شما پمپ می‌شود. پس از رساندن اکسیژن به بافت‌های بدن، خون بدون اکسیژن از طریق رگ‌ها به قلب و ریه‌ها باز می‌گردد.
بیماری های زمینه ای
به طور کلی برخی از بیماری های زمینه ای می‌توانند از رسیدن خون غنی از اکسیژن به قسمت‌هایی از بدن جلوگیری کنند. برخی از افراد در شرایطی متولد می‌شوند که هموگلوبین سلول‌های قرمز آنها توانایی محدودی برای اتصال به اکسیژن و حمل آن به سلول‌های مختلف بدن دارد.
به طور معمول، وضعیت سیانوز در اندام‌ها، مانند نوک انگشتان و پاها، بروز پیدا می‌کند. زیرا این مناطق دورتر از قلب هستند، بنابراین خون به زمان و نیروی بیشتری برای رسیدن به این اندام‌ها دارد. به این ترتیب، افراد با تغییر رنگ اندام‌ها به آبی یا مایل به بنفش رو‌به‌رو می‌شوند.
اگر عاملی از بازگشت خون از طریق رگ‌ها به قلب شما جلوگیری کند یا در وهله اول مانع رسیدن خون به بافت‌های مختلف بدن شما شود، بافت‌های شما خون غنی از اکسیژن مورد نیاز خود را دریافت نخواهند کرد و به این ترتیب با مشکل رو‌به‌رو خواهند شد.
علل آبی شدن دست و پا یا بروز سیانوز محیطی، عبارت‌اند از:
- تشنج
- پلی سیتمی
- نارسایی قلبی
- بیماری والدنستروم
- ترومبوز ورید عمقی یا DVT
- آترواسکلروز یا تشکیل پلاک در دیواره شریان
- لنف ادم، که تورم ناشی از تجمع مایع لنفاوی است.
- استفاده از لباس یا جواهراتی که برای انگشتان خیلی تنگ هستند.
- پدیده رینود که باعث کاهش جریان خون در نواحی مانند انگشتان می‌شود.
- هیپوولمی، که در اثر آن خون به مقدار کمتر از حد معمول در بدن شما گردش می‌کند.
- نارسایی وریدی، که در اثر شرایطی ایجاد می‌شود که سرعت جریان خون را در رگ‌های شما کند می‌کند.
- نارسایی شریانی، که در اثر شرایطی ایجاد می‌شود که سرعت جریان خون را در شریان‌های شما کند می‌کند.
- افت شدید فشار خون، یا فشار خون بسیار پایین، که ممکن است در اثر شرایطی مانند شوک سپتیک ایجاد شود.
- بیماری بورگر (ترومبوآنژیت انسدادی)، که یک بیماری التهابی نادر رگ‌های خونی است که می‌تواند افراد سیگاری را تحت تاثیر قرار دهد.
- آمبولی کلسترول (آترومبولی). این اختلال زمانی رخ می‌دهد که رسوبات پلاک شکسته شده و به طور بالقوه به سمت دست‌ها و پاها حرکت کنند.
- شرایطی که باعث افزایش ویسکوزیته (ویسکوز شدن خون) می‌شوند. از جمله این موارد عبارت‌اند از سرطان‌های خون و اختلالاتی مانند مولتیپل میلوما.
اگر درباره هرکدام از این موارد سوالی دارید، می‌توانید با یک پزشکت تماس بگیرید و با او مشورت کنید.
علائم و نشانه‌های ابتلا به سیانوز محیطی
طبق گفته صلیب سرخ آمریکا، سطح هموگلوبین طبیعی برای زنان 12.0 تا 15.5 گرم در دسی لیتر (g/dL) و برای مردان 13.5 تا 17.5 گرم در دسی لیتر است. سیانوز معمولاً زمانی به یک عارضه قابل توجه تبدیل می‌شود که غلظت هموگلوبین بدون اکسیژن حداقل 3 تا 5 گرم در دسی لیتر باشد.
با ابتلا به اختلال سیانوز محیطی دست‌ها و پاها درگیر می‌شوند. در برخی موارد، پوست اطراف دهان نیز تحت تاثیر سیانوز محیطی قرار می‌گیرد. برخلاف برخی دیگر از انواع سیانوز، نوع محیطی این اختلال به طور معمول غشاهای مخاطی را تحت تأثیر قرار نمی‌دهد. در برخی افراد، نواحی آسیب دیده ممکن است به جای رنگ آبی، مایل به ارغوانی به نظر برسند.
گاهی اوقات، ممکن است شرایط اورژانسی بر سلامتی فرد حاکم شود. در موارد خاص، کبودی لب‌ها یا پوست، می‌تواند نشانه‌ای از یک وضعیت خطرناک و یا حتی کشنده باشد. اگر تغییر رنگ با هر یک از علائم زیر همراه بود، بهتر است هرچه سریع‌تر با اورژانس تماس بگیرید:
- تب
- سردرد
- تعریق شدید
- درد قفسه سینه
- احساس سرگیجه یا غش
- تنگی نفس یا مشکلات تنفسی
- احساس درد یا بی‌حسی در بازوها، پاها، دست‌ها، انگشتان دست یا پا
بروز هرکدام از این علائم به همراه تغییر رنگ بافت، می‌تواند خطرناک باشد.
تشخیص سیانوز محیطی
کبودی پوست می‌تواند نشانه ابتلا به یک اختلال جدی باشد. اگر با گرم شدن ناحیه، رنگ طبیعی پوست بازنگردد، فورا با یک پزشک تماس بگیرید. برای تعیین علت تغییر رنگ بافت، پزشک باید معاینه فیزیکی انجام دهد. پزشک به صدای قلب و ریه‌های شما گوش خواهد داد. علاوه براین، احتمالاً باید نمونه خون تهیه و آزمایشات دیگری انجام شود.
به طور کلی، برای تشخیص علت تغییر رنگ بافت‌ها، پزشک ممکن است موارد زیر را تجویز کند:
- استفاده از پالس‌اکسی‌متر غیر تهاجمی برای اندازه‌گیری میزان اکسیژن خون
- انجام رادیوگرافی قفسه سینه یا سی‌تی‌اسکن برای ارزیابی سلامتی قلب و ریه‌ها
- آزمایش گاز خون شریانی برای اندازه‌گیری اسیدیته و سطح اکسیژن و دی‌اکسید‌کربن موجود در خون
درمان سیانوز محیطی
روش درمانی مناسب برای رفع سیانوز محیطی شامل تشخیص و درمان علت زمینه‌ای بروز سیانوز برای بازگرداندن جریان خون حاوی اکسیژن به قسمت‌های آسیب‌دیده بدن است. علاوه براین، برخی از داروها وجود دارند که می‌توانند به شل شدن رگ های خونی کمک کنند. این داروها عبارت‌اند از:
- داروهای ضد افسردگی
- یا داروهای ضد فشار خون
- داروهای رفع اختلال نعوظ
استفاده از این داروها برای درمان سیانوز محیطی، در واقع استفاده از دارو در خارج از موارد مصرف موجود بر روی برچسب محصول دارویی محسوب می‌شود.
مصرف دارو خارج از موارد مصرف
استفاده از داروی خارج از موارد مصرف به این معنی است که دارویی که توسط سازمان غذا و دارو (FDA) برای رفع یک بیماری و اختلال تأیید شده است، برای هدف دیگری استفاده می‌شود که توسط این سازمان تأیید نشده است. با این حال، پزشک همچنان می‌تواند از دارو برای این منظور استفاده کند.
استفاده از این اصطلاح به این علت است که FDA آزمایش و تأیید داروها را تنظیم می‌کند، اما نحوه استفاده پزشکان از داروها را برای درمان بیماران خود بررسی نمی‌کند. بنابراین، پزشک معالج شما می‌تواند داروها را به هر روشی که فکر می‌کند برای درمان شما موثر است، تجویز کند.
علاوه براین، ممکن است لازم باشد از مصرف برخی داروها که به عنوان یک عارضه جانبی، عروق خونی را منقبض می‌کنند، اجتناب کنید. از جمله این داروها، عبارت‌اند از:
- مسدود‌کننده‌های بتا
- داروهای ضد میگرن
- قرص‌های ضد بارداری
- داروهای سرماخوردگی و آلرژی مبتنی بر سودوافدرین
علاوه براین، مشکلات پزشکی جدی، مانند نارسایی قلبی، ممکن است در بیمارستان و به عنوان یک وضعیت اورژانسی درمان شوند. شرایط دیگر، مانند پدیده رینود، ممکن است نیاز به تغییرات طولانی مدت در سبک زندگی داشته باشد. ممکن است لازم باشد که از مصرف کافئین و نیکوتین خودداری کنید. زیرا هر دو این مواد می‌توانند باعث انقباض عروق خونی شما شوند.
پیش آگهی سیانوز محیطی
در اغلب موارد، سیانوز بروز پیدا کرده مسئله چندان جدی نیست. با این حال، برخی از علل بروز سیانوز محیطی، مربوط به مشکلات زمینه‌ای هستند. در صورت بروز علائم، فرد باید به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشد. به عبارت دیگر، ابتدا باید با علائم سیانوز محیطی آشنا شوید. فرد مبتلا به سیانوز محیطی ممکن است متوجه شود که پوست نوک انگشتان، انگشتان پا، کف دست یا پا مایل به آبی یا سبز به نظر می رسد.
علاوه براین، ممکن است که قسمت آسیب دیده بدن در هنگام لمس احساس سردی ایجاد کند. پس از گرم شدن ناحیه آسیب دیده و مبتلا به سیانوز، رنگ پوست و بافت به حالت عادی برمی گردد.
سیانوز محیطی اغلب در اثر آبوهوای سرد و کاهش دمای محیط ایجاد می‌شود. هنگامی که بدن شما گرم می‌شود، دست‌ها یا پاهای آبی رنگ شما باید به رنگ طبیعی خود بازگردند. با این حال، ممکن است که ابتلا به یک بیماری زمینه‌ای باعث تغییر رنگ شده باشد. در صورتی که به نظر می‌رسد چنین است، یا اگر علائم قابل توجه دیگری مانند مشکل تنفسی بروز پیدا کرده است، فوراً به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشید.
نوع دیگری از سیانوز به نام سیانوز مرکزی نیز وجود دارد که اندام‌های اصلی بدن و همچنین لب‌ها، زبان یا هر دو را تحت تاثیر قرار می‌دهد. تشخیص و درمان مناسب و به موقع، وضعیت کلی سلامتی شما را بهبود می‌بخشد و هرگونه عارضه احتمالی را محدود‌تر می‌کند.
سخن آخر
وضعیت سیانوز محیطی زمانی بروز پیدا می‌کند که دست‌ها، نوک انگشتان یا پاها آبی رنگ می‌شوند. زیرا خون غنی از اکسیژن دریافت نمی‌کنند. در واقع همه اندام‌ها و بافت‌های تشکیل دهنده بدن، برای انجام وظایف خود به تامین اکسیژن نیاز دارند.
بدن یک فرد اکسیژن را از طریق هوایی که تنفس می‌کند، جذب می‌کند. خون حاوی پروتئینی به نام هموگلوبین است که اکسیژن را به سلول‌های بدن می‌رساند. به گونه‌ای که اگر خون نتواند اکسیژن کافی را به ناحیه‌ای از بدن برساند، ممکن است که سیانوز بروز پیدا کند.
این عارضه باعث تغییر رنگ اندام‌ها به آبی یا مایل به بنفش خواهد شد. در واقع علامت اولیه سیانوز، تغییر رنگ پوست به آبی است. سیانوز “محیطی” اندام‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد. دمای پایین محیط و سرما، بروز مشکلات مختلف در گردش خون، و استفاده از جواهرات یا انگشترهای تنگ، از جمله علل شایع بروز سیانوز محیطی هستند.
آخرین دیدگاه‌ها