سرطان مجاری صفراوی یا کلانژیوکارسینوما سرطانی است که در لوله های باریک مجاری صفراوی که صفرای مایع گوارشی را حمل می کنند، تشکیل می شود. مجاری صفراوی، کبد شما را به کیسه صفرا و روده کوچک شما متصل می کند. کلانژیوکارسینوما نوعی سرطان غیرمعمول است که بیشتر در افراد بالای 50 سال دیده می شود، اگرچه در هر سنی ممکن است بروز کند.
انواع سرطان مجاری صفراوی
پزشکان کلانژیوکارسینوما را بر اساس محل بروز سرطان در مجاری صفراوی به انواع مختلف تقسیم می کنند:
- کلانژیوکارسینومای داخل کبدی که در قسمت هایی از مجاری صفراوی در کبد رخ می دهد و گاهی اوقات به عنوان یک نوع سرطان کبد طبقه بندی می شود.
- کلانژيوکارسينومای هيلار که در مجاری صفراوی درست در خارج از کبد رخ می دهد. به این نوع کلانژیوکارسینومای perihilar نیز گفته می شود.
- کلانژیوکارسینومای دیستال که در بخشی از مجرای صفراوی نزدیک روده کوچک رخ می دهد.
کلانژیوکارسینوما نوعی تومور است که درمان آن بسیار دشوار خواهد بود.
علائم سرطان مجاری صفراوی
علائم و نشانه های کلانژیوکارسینوما، عبارتند از:
- خستگی
- درد شکم
- مدفوع سفید رنگ
- خارش شدید پوست
- کاهش ناخواسته وزن
- زرد شدن پوست و سفیدی چشم (زردی)
در صورت داشتن خستگی مداوم، درد شکم، زردی یا سایر علائم و نشانه های آزار دهنده، به پزشک مراجعه کنید. وی ممکن است شما را به متخصص بیماری های گوارشی (متخصص گوارش) ارجاع دهد.
علل سرطان مجاری صفراوی
کلانژیوکارسینوما هنگامی رخ می دهد که سلول های مجاری صفراوی تغییراتی (جهش) در DNA خود ایجاد می کنند. جهش DNA باعث تغییر در دستورالعمل آنها می شود. یک نتیجه این است که سلول ها ممکن است رشد خارج از کنترل خود را شروع کرده و در نهایت تومور را تشکیل دهند. مشخص نیست که چه عواملی باعث جهش های ژنتیکی منجر به سرطان می شوند.
عوامل خطر کلانژیوکارسینوما
عواملی که ممکن است خطر ابتلا به کلانژیوکارسینوما را افزایش دهند، عبارتند از:
- سن. کلانژیوکارسینوما اغلب در بزرگسالان بالای 50 سال رخ می دهد.
- سیگار کشیدن. سیگار کشیدن با افزایش خطر کلانژیوکارسینوم همراه است.
- کلانژیت اسکلروزان اولیه. این بیماری باعث سفت و زخم شدن مجاری صفراوی می شود.
- بیماری مزمن کبدی. ایجاد زخم در کبد ناشی از سابقه بیماری مزمن کبدی، خطر کلانژیوکارسینوما را افزایش می دهد.
- مشکلات مجاری صفراوی مادرزادی. در افرادی که با کیست کلدوچال متولد می شوند خطر کلانژیوکارسینوما افزایش می یابد.
- انگل کبد. در مناطقی از جنوب شرقی آسیا، کلانژیوکارسینوما با عفونت کبد همراه است، که می تواند در اثر خوردن ماهی خام یا نیمه پخته رخ دهد.
پیشگیری از سرطان مجاری صفراوی
هیچ راهی برای جلوگیری از کلانژیوکارسینوما (سرطان مجاری صفراوی) وجود ندارد. اما بهتر از برای کاهش خطر ابتلا خود راهکارهای زیر را در نظر بگیرید:
- سیگار نکشید. سیگار کشیدن با افزایش خطر کلانژیوکارسینوم مرتبط است. اگر سیگار می کشید، آن را کنید.
- خطر ابتلا به بیماری کبد را کاهش دهید. بیماری مزمن کبدی با افزایش خطر کلانژیوکارسینوم همراه است. برخی از دلایل بیماری کبد قابل پیشگیری نیست. برای مراقبت از کبد خود هر کاری که می توانید انجام دهید.
به عنوان مثال، برای کاهش خطر التهاب کبد (سیروز)، مصرف الکل را ترک کنید. وزن مناسبی داشته باشید. هنگام کار با مواد شیمیایی، نکات ایمنی موجود در ظرف مواد شیمیایی را دنبال کنید.
یک مطالعه منتشر شده در سال 2016 نشان داد که استفاده از آسپرین ممکن است به کاهش خطر ابتلا به کلانژیوکارسینوم کمک کند. این مطالعه شامل اطلاعاتی در حدود 4800 نفر بود. برای اطمینان از اینکه استفاده طولانی مدت از آسپرین برای پیشگیری از سرطان بی خطر است، به بررسی های بیشتری نیاز است.
تشخیص سرطان مجاری صفراوی
در شرایطی که پزشک مشکوک به کلانژیوکارسینوما باشد، ممکن است یک یا چند آزمایش زیر را تجویز کند:
- آزمایشات عملکرد کبد. آزمایش خون برای اندازه گیری عملکرد کبد شما می تواند سرنخی در مورد علت ایجاد علائم شما به پزشک ارائه دهد.
- تست تومور مارکر. بررسی سطح آنتی ژن سرطان (CA) 19-9 در خون ممکن است سرنخ های بیشتری در مورد تشخیص نهایی بیماری به پزشک شما ارائه بدهد. CA 19-9 پروتئینی است که به میزان زیادی توسط سلولهای سرطانی مجرای صفرا تولید می شود. البته سطح بالای CA 19-9 در خون به این معنی نیست که شما سرطان مجرای صفراوی دارید. این نتیجه می تواند در سایر بیماری های مجاری صفراوی مانند التهاب و انسداد مجرای صفراوی نیز رخ دهد.
آزمایشات تصویربرداری
پزشک با کمک آزمایشات تصویربرداری می تواند هر گونه ناهنجاری در اندام های داخلی را بررسی کند. تکنیک های مورد استفاده برای تشخیص سرطان مجرای صفراوی شامل اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT) و تصویربرداری تشدید مغناطیسی (MRI) همراه با کلانژیوپانکراتوگرافی تشدید مغناطیسی (MRCP) است. MRCP به عنوان یک جایگزین غیرتهاجمی برای ERCP استفاده می شود.
- آزمایشی برای بررسی مجاری صفراوی با یک دوربین کوچک. در حین کلانژیوپانکراتوگرافی آندوسکوپی رتروگراد (ERCP)، یک لوله نازک مجهز به دوربین کوچک از گلو و از طریق دستگاه گوارش به روده کوچک منتقل می شود. از این دوربین برای بررسی ناحیه اتصال مجاری صفراوی به روده کوچک استفاده می شود. پزشک همچنین ممکن است از این روش برای تزریق رنگ در مجاری صفراوی استفاده کند تا بتواند بهتر تصویربرداری کند.
- بیوپسی. بیوپسی روشی برای برداشتن نمونه کوچکی از بافت برای بررسی زیر میکروسکوپ است. اگر ناحیه مشکوک در نزدیکی محل اتصال مجرای صفراوی به روده کوچک واقع شده باشد، ممکن است پزشک در طی ERCP نمونه بیوپسی را بدست آورد. اگر ناحیه مشکوک در داخل یا نزدیک کبد باشد، ممکن است پزشک شما با قرار دادن یک سوزن بلند از طریق پوست به منطقه آسیب دیده، نمونه ای از بافت را بدست آورد (آسپیراسیون با سوزن ظریف). وی ممکن است از یک آزمایش تصویربرداری مانند سونوگرافی آندوسکوپیک یا سی تی اسکن برای هدایت سوزن به ناحیه دقیق استفاده کند.
بعد از تایید تشخیص سرطان مجرای صفراوی، پزشک میزان (مرحله) سرطان را تعیین می کند. تشخیص و تعیین مرحله سرطان می توانند در انتخاب گزینه های درمانی و میزان پیش آگهی شما موثر باشد.
درمان سرطان مجاری صفراوی
درمان های کلانژیوکارسینوما (سرطان مجاری صفراوی) ممکن است شامل موارد زیر باشد:
عمل جراحی
در صورت امکان، پزشکان سعی می کنند تا آنجا که می توانند سرطان را از بین ببرند. برای سرطان های مجاری صفراوی بسیار کوچک، جراحی شامل برداشتن بخشی از مجرای صفراوی و اتصال به انتهای بریده می شود. برای سرطان های مجرای صفراوی پیشرفته، ممکن است بافت کبدی، بافت لوزالمعده یا غدد لنفاوی مجاور نیز برداشته شود.
پیوند کبد
جراحی برای برداشتن کبد و جایگزینی آن با یکی از اهدا کنندگان (پیوند کبد) ممکن است در موارد خاص برای افراد مبتلا به کلانژیوکارسینومای لگاری یک گزینه مناسب باشد. در اکثر موارد، پیوند کبد درمانی برای کلانژیوکارسینومای هیلار است، اما خطر عود سرطان پس از پیوند کبد وجود دارد.
شیمی درمانی
در شیمی درمانی داروهایی استفاده می شود که سلولهای سرطانی را از بین می برد. شیمی درمانی ممکن است قبل از پیوند کبد انجام شود. همچنین احتمال دارد برای افراد مبتلا به کلانژیوکارسینومای پیشرفته گزینه مناسبی باشد که به کاهش سرعت بیماری و تسکین علائم و نشانه ها کمک می کند.
پرتو درمانی
در پرتودرمانی از منابع پرانرژی مانند فوتون (اشعه ایکس) و پروتون برای آسیب رساندن یا تخریب سلول های سرطانی استفاده می شود. پرتودرمانی می تواند شامل دستگاهی باشد که پرتوهای پرتوی را به بدن شما هدایت می کند (تابش پرتوی خارجی). یا می تواند شامل قرار دادن مواد رادیواکتیو در داخل بدن شما در نزدیکی محل سرطان شما باشد (براکی تراپی).
درمان فتودینامیکی
در درمان فتودینامیکی، یک ماده شیمیایی حساس به نور به داخل ورید تزریق می شود و در سلول های سرطانی که رشد سریع دارند تجمع می یابد. نور لیزر که به سمت سرطان هدایت می شود باعث ایجاد واکنش شیمیایی در سلول های سرطانی شده و آنها را از بین می برد. شما به طور معمول به چندین روش درمانی نیاز خواهید داشت. درمان فتودینامیکی می تواند به تسکین علائم و نشانه های شما کمک کند و همچنین ممکن است رشد سرطان را کند کند. بعد از درمان باید از قرار گرفتن در معرض آفتاب خودداری کنید.
تخلیه صفراوی
تخلیه صفراوی روشی برای بازیابی جریان صفرا است که می تواند شامل جراحی بای پس برای تغییر مسیر صفرا در اطراف سرطان یا استنت ها برای باز نگه داشتن مجرای صفراوی باشد. تخلیه صفراوی به تسکین علائم و نشانه های کلانژیوکارسینوما کمک می کند.
از آنجا که درمان کلانژیوکارسینوما یک نوع تومور بسیار دشوار است، بنابراین در مورد تجربه پزشک خود در مورد درمان این سوال دریغ نکنید. اگر شک دارید، از یک پزشک دیگر هم نظر بگیرید.
مراقبت های حمایتی (تسکینی)
مراقبت تسکینی، یک مراقبت پزشکی ویژه است که بر روی تسکین درد و سایر علائم یک بیماری جدی متمرکز است. متخصصان مراقبت تسکینی با شما، خانواده و سایر پزشکان شما همکاری می کنند تا از وضعیت شما پشتیبانی کنند تا علائم شما تسکین یابند. از مراقبت تسکینی می توان همزمان با درمان های تهاجمی دیگر مانند جراحی قرار گرفته استفاده کرد.
هنگامی که از مراقبت تسکینی همراه با سایر درمانهای مناسب استفاده می شود – حتی بلافاصله پس از تشخیص شما – افراد مبتلا به سرطان ممکن است احساس بهتری و حتی عمر طولانی تری داشته باشند.
توصیه های لازم به مبتلایان به سرطان مجرای صفراوی
اطلاع و باخبر شدن یک فرد از ابتلا به سرطان ممکن است ویرانگر و ناراحت کننده باشد. هیچ راهکار ساده ای برای مقابله با کلانژیوکارسینوما وجود ندارد، اما برخی از راهکارهای زیر می توانند در مقابله با این شرایط تا حدودی موثر باشند:
- در مورد بیماری خود اطلاعات بیشتری کسب کنید. از پزشک در مورد سرطان خود، از جمله نوع و مرحله سرطان، گزینه های درمانی و در صورت تمایل، پیش آگهی آن بپرسید. با کسب اطلاعات بیشتر در مورد کلانژیوکارسینوما، ممکن است در تصمیم گیری در مورد درمان اطمینان بیشتری کسب کنید.
- با دوستان و خانواده خود ارتباط برقرار کنید. قوی نگه داشتن روابط نزدیک به شما کمک می کند تا با سرطان مقابله کنید.
- کسی را پیدا کنید و با او حرف بزنید. اگرچه دوستان و خانواده می توانند بهترین دلسوزان شما باشند، اما در برخی موارد آنها در کنار آمدن با وضعیت شما ممکن است مشکل داشته باشند. در این موارد، بهتر است با یک مشاوریا مددکار اجتماعی پزشکی مشورت کنید.
- با دیگر بازماندگان سرطان ارتباط برقرار کنید. ممکن است در گفتگو با دیگر بازماندگان سرطان احساس راحتی کنید.
آمادگی برای مراجعه به پزشک
در صورت مشاهده علائم و نشانه هایی که شما را نگران می کند، بهتر است به پزشک مراجعه کنید. وی ممکن است آزمایش ها و روش هایی را برای بررسی علائم و نشانه های شما توصیه کند. اگر پزشک تشخیص دهد که شما دچار کلانژیوکارسینوما هستید، ممکن است شما را به پزشکی متخصص در بیماری های دستگاه گوارش (متخصص گوارش) یا پزشکی که در زمینه درمان سرطان تخصص دارد (متخصص انکولوژی) معرفی کند.
- از هرگونه محدودیت قبل از قرار ملاقات، مانند محدود کردن رژیم خود، آگاه باشید.
- علائم خود و اطلاعات شخصی اصلی، از جمله تغییرات اخیر یا عوامل استرس زا را یادداشت کنید. نام تمام داروها، ویتامین ها و مکمل های خود را از جمله دوز ذکر کنید.
- اگر برای اولین بار به پزشک جدیدی مراجعه می کنید، کپی سوابق پزشکی خود را همراه خودتان داشته باشید.
برخی از سوالات اساسی که باید از پزشک بپرسید شامل موارد زیر است:
- مرحله سرطان من چیست؟
- گزینه های درمان من چه هستند؟
- آیا به آزمایشات بیشتری احتیاج دارم؟
- عوارض جانبی بالقوه هر گزینه درمانی چیست؟
- درمان من چه تاثیری بر زندگی روزمره من دارد؟
- گزارش آسیب شناسی من چه می گوید؟ آیا می توانم کپی گزارش آسیب شناسی را داشته باشم؟
- آیا باید به متخصص سرطان مجاری صفراوی مراجعه کنم؟ این هزینه چقدر است و آیا بیمه من آن را پوشش می دهد؟
- تجربه شما در زمینه تشخیص و درمان سرطان مجاری صفراوی چیست؟ سالانه چند عمل جراحی برای این نوع سرطان در این مرکز پزشکی انجام می شود؟
پزشک شما احتمالاً چندین سوال از شما می پرسد، مانند:
- اولین بار از چه زمانی علائم را تجربه کردید؟
- چه چیزی علائم شما را بهبود می بخشد یا بدتر می کند؟
- علائم شما چقدر شدید است؟ آیا آنها گاه به گاه هستند یا مداوم بروز می کنند؟
آخرین دیدگاه‌ها