دیابت نوع 2، یک بیماری مزمن است که بر نحوه سوخت و ساز بدن قند (گلوکز) بدن تأثیر می گذارد. با دیابت نوع 2، بدن بیمار یا در برابر اثرات انسولین مقاومت می کند، یا انسولین کافی برای حفظ سطح طبیعی گلوکز تولید نخواهد شد.
دیابت نوع 2 که شایع ترین نوع دیابت می باشد، قبلاً به عنوان دیابت بزرگسالی شناخته می شد، اما امروزه بیشتر کودکان به این اختلال مبتلا می شوند که احتمالاً به دلیل افزایش چاقی در کودکان است. هیچ درمانی برای دیابت نوع 2 وجود ندارد، اما کاهش وزن، خوب غذا خوردن و ورزش می تواند به مدیریت بیماری کمک کند. اگر رژیم و ورزش برای مدیریت قند خون کافی نباشد، ممکن است به داروهای دیابت یا انسولین درمانی نیز نیاز داشته باشید.
خطر دیابت نوع 2 با افزایش سن، به خصوص بعد از سن 45 سالگی افزایش می یابد.
علت دیابت نوع 2
دیابت نوع 2 وقتی بدن به انسولین مقاوم می شود و یا لوزالمعده قادر به تولید انسولین کافی نیست، ایجاد می شود. علت اصلی آن ناشناخته است، اگرچه به نظر می رسد عوامل ژنتیکی و عوامل محیطی، از جمله اضافه وزن و عدم تحرک، در ابتلا به این بیماری نقش بسزایی دارند.
عوامل خطر دیابت نوع 2
عواملی که ممکن است خطر ابتلا به دیابت نوع 2 را افزایش دهند، عبارتند از:
- چاقی
- سن
- توزیع چربی
- عدم تحرک
- دیابت بارداری
- سابقه خانوادگی
- پیش دیابت Prediabetes
- سندرم تخمدان پلی کیستیک
چربی شکمی نسبت به چربی ذخیره شده در قسمت های دیگر بدن مانند باسن و ران، خطر بیشتری برای ابتلا به دیابت نوع 2 دارد. در مردان دور کمر بالاتر از 101.6 سانتیمتر و زنان با کمر بیش از 88.9 سانتی متر، خطر ابتلا به دیابت نوع 2 افزایش می یابد.
شرایط پیش دیابتی، شرایطی است که در آن میزان قند خون بیمار بالاتر از حد طبیعی است اما به اندازه کافی بالا نیست که به عنوان دیابت طبقه بندی شود.
در صورت عدم درمان، پیش دیابتی اغلب به دیابت نوع 2 مبتلا می شود.
علائم دیابت نوع 2
علائم دیابت نوع 2 اغلب به آرامی بروز می یابد. در حقیقت، بیمار امکان دارد سال ها به دیابت نوع 2 مبتلا بوده ولی اطلاعی نداشته باشد.
علائم دیابت نوع 2 عبارتند از:
- خستگی
- تاری دید
- تکرر ادرار
- گرسنگی زیاد
- عفونت های مکرر
- تشنگی بیش از حد
- کاهش وزن ناخواسته
- تاخیر در بهبودی زخم ها
- تیره شدن مناطقی از پوست، معمولاً در زیر بغل و گردن
تشخیص دیابت نوع 2
تشخیص دیابت نوع 2 معمولاً با بررسی آزمایشات زیر انجام می گیرد:
آزمایش هموگلوبین گلیکوزیله
A1C، میانگین قند خون شما را طی دو تا سه ماه گذشته نشان می دهد. همچنین میزان قند خون متصل به پروتئین حامل اکسیژن در گلبول های قرمز (هموگلوبین) را اندازه می گیرد. هرچه قند خون شما بیشتر باشد، هموگلوبین بیشتری خواهید داشت.
سطح A1Cبالاتر از 6.5 درصد در دو آزمایش جداگانه نشاندهنده دیابت است.
اگر آزمایش A1C در دسترس نباشد، یا بیمار در شرایط خاصی باشد که در آزمایش A1C تداخل ایجاد کند، پزشک احتمال دارد آزمایش های زیر را برای تشخیص دیابت ارائه دهد:
آزمایش قند خون تصادفی
صرف نظر از زمان آخرین وعده غذایی بیمار، یک نمونه خون نشان می دهد که میزان قند خون شما 200 میلی گرم در لیتر یا بالاتر نشان دهنده دیابت است. به خصوص اگر بیمار علائمی از دیابت، مانند ادرار مکرر و تشنگی شدید داشته باشد.
آزمایش قند خون ناشتا
در این آزمایش یک نمونه خون بعد از یک شب ناشتا گرفته می شود.
اگر قند خون ناشتا شما در دو آزمایش جداگانه 126 میلی گرم در لیتر (7 میلی مول در لیتر) یا بالاتر باشد، به دیابت مبتلا هستید.
تست تحمل گلوکز خوراکی
این آزمایش نسبت به بقیه کمتر انجام می گیرد و بیشتر در دوران بارداری تجویز می شود.
بیمار باید یک شب ناشتا باشد و بعد از آن یک مایع قندی در مطب پزشک بنوشد. میزان قند خون طی دو ساعت بعد بطور دوره ای اندازه گیری می شود.
قند خون کمتر از 140 میلی گرم در لیتر طبیعی است. یک مطالعه بین 140 تا 199 میلی گرم در لیتر حاکی از شرایط پیش دیابتی است.
میزان 200 میلی گرم در دسی لیتر یا بیشتر پس از دو ساعت نشانگر دیابت می باشد.
انجمن دیابت آمریکا توصیه می کند غربالگری معمول برای ابتلا به دیابت نوع 2 از 45 سالگی شروع شود، اگر نتایج عادی بود، هر سه سال یکبار تست تکرار شود.
همچنین در صورت وجود سایر بیماری های قلبی، سابقه خانوادگی دیابت نوع 2، سابقه شخصی دیابت حاملگی یا فشار خون بالای 140، غربالگری برای افرادی که زیر 45 سال و اضافه وزن دارند نیز توصیه می شود.
اگر به دیابت مبتلا شده اید، پزشک می تواند برای تشخیص دیابت نوع 1 و نوع 2 آزمایش های دیگری را ارائه دهد.
بعد از تشخیص دیابت نوع 2
سطح A1C بین دو تا چهار بار در سال بررسی می شود. برای اکثر افراد، انجمن دیابت آمریکا سطح A1C را زیر 7 درصد توصیه می کند. افزایش سطح A1C ممکن است نیاز به تغییر در دارو، برنامه غذایی یا سطح فعالیت بیمار را نشان دهد.
علاوه بر آزمایش A1C، پزشک فشار خون شما را اندازه گیری کرده و نمونه خون و ادرار را بطور دوره ای می گیرد تا میزان کلسترول، عملکرد تیروئید، عملکرد کبد و عملکرد کلیه را بررسی کند. معاینات منظم چشم و پا نیز مهم است.
عوارض دیابت نوع 2
دیابت بر روی بسیاری از اندام های اصلی از جمله قلب، رگ های خونی، اعصاب، چشم ها و کلیه ها تأثیر می گذارد. کنترل میزان قند خون می تواند به جلوگیری از بروز این عوارض کمک کند. اگرچه عوارض طولانی مدت دیابت به تدریج ایجاد می شوند، اما در نهایت می توانند ناتوان کننده یا حتی خطرناک باشند.
برخی از عوارض احتمالی دیابت عبارتند از:
- بیماری آلزایمر
- اختلال شنوایی
- بیماری های کلیوی
- آپنه انسدادی خواب
- بیماری قلبی و عروقی
- اختلالات نعوظ در آقایان
- قطع عضو، پا و یا انگشتان
- آسیب چشم و خطر بروز آب مروارید و گلوکوم
- شرایط پوستی مانند عفونت های باکتریایی و قارچی
- آسیب عصبی (نوروپاتی)، گزگزشدن و بی حسی دست و پا
- آسیب دستگاه گوارش، بروز علائم تهوع، استفراغ و معده درد
از آنجا که عوامل زیادی می توانند بر قند خون شما تأثیر بگذارد، بعضی اوقات مشکلاتی بوجود می آیند که نیاز به مراقبت فوری دارند مانند:
قند خون بالا (هایپرگلیسمی)
- بسیاری از موارد از جمله خوردن زیاد، بیماری یا عدم مصرف داروهای کاهش دهنده قند خون باعث بالا رفتن قند خون می شود. مراقب علائم قند خون بالا مانند ادرار مکرر، افزایش تشنگی، خشکی دهان، تاری دید، خستگی و حالت تهوع باشید و در صورت لزوم قند خون خود را بررسی کنید.
سندرم HHNS
- (HHNS)وضعیت جدی و خطرناکی می باشد که شامل قند خون بالاتر از 600 میلی گرم در لیتر است.
- در سندرم HHNS، آزمایش قند خون ممکن است مقدار دقیق را نشان ندهد.
- HHNS، می تواند باعث خشکی دهان، تشنگی شدید، خواب آلودگی، گیجی، ادرار تیره و تشنج شود.
- این بیماری در افراد مسن مبتلا به دیابت نوع 2 شایع تر است، و اغلب پیش از یک بیماری یا عفونت ایجاد می شود.
افزایش کتون در ادرار (کتواسیدوز دیابتی)
در شرایط گرسنگی طولانی مدت، بدن ممکن است شروع به تجزیه چربی و تولید اسیدهای سمی موسوم به کتون کند. کتواسیدوز دیابتی بیشتر در افراد مبتلا به دیابت نوع 1 مشاهده می شود. مراقب تشنگی یا دهان بسیار خشک، ادرار مکرر، استفراغ، تنگی نفس، خستگی و نفس با بوی میوه ای باشید.
در صورت مشاهده این علائم، سریعاً با پزشک مشورت کنید یا به دنبال مراقبت های اضطراری باشید.
قند خون پایین (هیپوگلیسمی)
اگر سطح قند خون بیمار از حد مورد نظر خود پایین بیاید، به عنوان قند خون پایین شناخته می شود. سطح قند خون می تواند به دلایل زیادی از جمله حذف وعده غذایی، مصرف بیش از حد معمول دارو یا فعالیت بدنی شدید کاهش پیدا کند.
بارداری
زنان مبتلا به دیابت نوع 2 در دوران بارداری خود نیاز به برخی تغییرات دارند. بسیاری از خانم ها در دوران بارداری به انسولین درمانی نیاز دارند. داروهای کاهش دهنده کلسترول، آسپرین و برخی داروهای فشار خون را نمی توان در دوران بارداری استفاده کرد.
- اگر زنان باردار، رتینوپاتی دیابتی داشته باشند، ممکن است در دوران بارداری بدتر شود. زنان باردار در سه ماهه اول بارداری و در یک سال پس از زایمان بهتر است برای پیگیری دوره درمانی خود به چشم پزشک مراجعه کنند.
درمان دیابت نوع 2
مدیریت دیابت نوع 2 شامل موارد زیر است:
- کاهش وزن
- تغذیه سالم
- تمرین منظم
- نظارت بر قند خون
- احتمالاً، داروهای دیابت یا انسولین درمانی
این مراحل به بیمار در حفظ سطح قند خون به حد طبیعی کمک می کند، که می تواند باعث تاخیر یا جلوگیری از عوارض شود.
انسولین
برخی از افرادی که مبتلا به دیابت نوع 2 هستند، به انسولین درمانی نیاز دارند.
در گذشته از انسولین درمانی به عنوان آخرین راه حل استفاده می شد، اما امروزه به دلیل فواید آن اغلب زودتر تجویز می شود. قند خون پایین (هیپوگلیسمی) یک عارضه جانبی احتمالی انسولین است.
هضم طبیعی با انسولین مصرف شده توسط دهان تداخل دارد، بنابراین انسولین باید تزریق شود. بسته به نیاز بیمار، پزشک می تواند مخلوطی از انواع انسولین را برای استفاده در طول روز و شب تجویز کند.
داروهای دیابت و انسولین درمانی
برخی از افرادی که مبتلا به دیابت نوع 2 هستند می توانند با رژیم و ورزش به تنهایی به میزان قند خون خود برسند. اما بسیاری افراد به داروهای دیابت یا انسولین درمانی نیاز دارند.
نوع دارو به عوامل زیادی از جمله میزان قند خون و شرایط سلامتی بیمار بستگی دارد. پزشک ممکن است داروهای مختلف را تجویز کند تا قند خون بیمار به چندین روش مختلف کنترل شود.
جراحی باریاتریک
مبتلایان به دیابت نوع 2 با شاخص توده بدنی شما (BMI) بیش از 35 است، می توانند کاندید عمل جراحی کاهش وزن ( جراحی چاقی) شوند. در جراحی باریاتریک، بخشی از روده کوچک جراحی می شود و نسبت به سایر جراحی های کاهش وزن تأثیر بیشتری بر سطح قند خون دارند.
اشکال جراحی باریاتریک هزینه بالای آن و خطرات جدی ناشی از جراحی می باشد که می تواند در طولانی مدت باعث پوکی استخوان شود.
پیشگیری دیابت نوع 2
انتخاب سالم شیوه زندگی می تواند به پیشگیری از دیابت نوع 2 کمک کند.
حتی اگر تشخیص داده شود بیمار مبتلا به دیابت شده، باز هم می تواند برای پیشگیری از بروز عوارض، شیوه زندگی خود را تغییر دهد.
اگر مبتلا به پیش دیابت هستید، تغییر در شیوه زندگی می تواند منجر به کند شدن روند پیشرفت بیماری و توقف آن شود.
در مورد دیابت نوع 2 پیشگیری بسیار مهم است. پیشگیری از دیابت، رعایت رژیم غذایی سالم، ورزش منظم و حفظ وزن مناسب، می باشد.
برخی راهکاری پیشگیری از دیابت از طرف انجمن دیابت آمریکا عبارتند از:
فعالیت بدنی منظم
فعالیت هایی را که از آن لذت می برید، مانند پیاده روی، شنا و دوچرخه سواری انتخاب کنید تا بتوانید آن ها را به بخشی از کارهای روزمره خود تبدیل کنید.
در بیشتر روزهای هفته حداقل 30 تا 60 دقیقه ورزش هوازی متوسط (یا 15 تا 30 دقیقه شدید) داشته باشید. ترکیبی از تمرینات – تمرین های هوازی، مانند پیاده روی یا رقصیدن در بیشتر روزها، همراه با تمرین مقاومتی، مانند وزنه برداری یا یوگا، دو بار در هفته – مزایای بیشتری را نسبت به هر نوع ورزش به تنهایی نشان می دهد.
به یاد داشته باشید که فعالیت بدنی قند خون را کاهش می دهد. قبل از هرگونه فعالیت میزان قند خون خود را بررسی کنید. در صورت مصرف داروهای دیابت که قند خون شما را کاهش می دهد، ممکن است لازم باشد قبل از ورزش یک میان وعده میل کنید تا از افت قند خون جلوگیری کنید.
ورزش می تواند نقش به سزایی در کنترل علائم بیماری داشته باشد، از جمله:
- کاهش وزن
- کاهش قند خون
- تقویت مقاومت به انسولین
مصرف فیبر کافی
فیبر می تواند با بهبود کنترل قند خون، کاهش خطر ابتلا به بیماری های قلبی و کاهش وزن نقش موثری در سلامتی شما داشته باشد.
غذاهای پر فیبر شامل میوه، سبزیجات، لوبیا، غلات کامل و آجیل هستند.
مصرف غلات کامل
غلات کامل می تواند خطر ابتلا به دیابت را کاهش داده و به حفظ قند خون کمک کند.
سعی کنید حداقل نیمی از غلات خود را غلات سبوس دار انتخاب کنید.
حفظ وزن سالم
پیشگیری از دیابت به کاهش وزن وابسته می باشد.
وزن مناسب می تواند سطح قند خون شما را کاهش دهد. از دست دادن فقط 5 تا 10 درصد از وزن بدن می تواند تغییری ایجاد کند، اما کاهش وزن ایده آل 7 درصد یا بیشتر از وزن اولیه است.
رژیم غذایی مناسب
رژیم های کم کربوهیدرات، رژیم غذایی با شاخص گلیسمی یا سایر رژیم ها شاید در ابتدا به کاهش وزن کمک کنند. اما اثربخشی آن ها در جلوگیری از دیابت و عوارض آن ها مشخص نیست. چون بیشتر این رژیم ها بر مبنای محدود کردن گروه خاص از مواد غذایی برنامه ریزی می شوند. اما، در رژیم غذایی سالم هیچ گروه غذایی حذف نمی شود و فقط مصرف آن ها بر اساس نیاز بدن کنترل خواهد شد.
انجمن دیابت آمریكا غربالگری قند خون توصیه می كند، در شرایط زیر برای پیشگیری از دیابت نوع 2 به پزشک مراجعه کنید:
- اضافه وزن
- 45 سال سن به بالا
- داشتن یک یا چند عامل خطر اضافی برای دیابت مانند سابقه خانوادگی دیابت، سابقه پیش دیابت یا شیوه زندگی غیرفعال
بعد از 45 سالگی، پزشک احتمالاً غربالگری را هر سه سال یکبار توصیه می کند.
تغذیه سالم
برخلاف تصور عموم، رژیم خاصی برای دیابت وجود ندارد.
با این حال، بهتر است رژیم غذایی کم کالری همراه با کربوهیدرات های تصفیه شده به خصوص شیرینی ها کمتر، غذاهای حاوی چربی های اشباع شده کمتر و فیبر بیشتر و مصرف سبزیجات و میوه های زیاد را رعایت کنید.
همچنین کاهش مدت زمانی که در فعالیت های غیرفعال مانند تماشای تلویزیون هستید بسیار مهم است. بهتر است هر 30 دقیقه کمی حرکت کنید.
نظارت بر قند خون
بسته به برنامه درمانی شما، ممکن است لازم باشد هر از چند گاهی میزان قند خون خود را بررسی و یادداشت کنید.
سبک زندگی و درمان خانگی دیابت نوع 2
مدیریت دقیق دیابت نوع 2 می تواند خطر عوارض جدی را کاهش دهد.
بهتر است برای مدیریت آن راهکارهای زیر را رعایت کنید:
- تغذیه سالم و فعالیت بدنی را بخشی از کارهای روزمره خود قرار دهید.
- معاینه بدنی خود را بطور سالانه و معاینات منظم چشم را انجام دهید.
- با یک مربی دیابت ارتباط برقرار کنید و در صورت نیاز از تیم درمانی دیابت خود کمک بخواهید.
- فشار خون و کلسترول خود را کنترل کنید. خوردن غذاهای سالم و ورزش منظم می تواند به سمت کنترل فشار خون بالا و کلسترول پیش برود.
- در صورت مصرف سیگار و یا انواع دیگری از دخانیات، بهتر است آن را ترک کنید. سیگار کشیدن خطر ابتلا به عوارض مختلف دیابت را افزایش می دهد.
- قند خون بالا می تواند سیستم ایمنی بدن شما را تضعیف کند و حتی باعث شود هر سال به آنفولانزا مبتلا شوید. در مورد دریافت واکسن با پزشک مشورت کنید، احتمال دارد وی واکسن ذات الریه را نیز برای شما توصیه کند.
- مراقب دندان های خود باشید. دیابت ممکن است شما را در معرض عفونت های جدی لثه قرار دهد. مرتباً مسواک بزنید و نخ دندان خود را بکشید و معاینات دندانپزشکی توصیه شده را پیگیری کنید. در صورت خون ریزی لثه یا به نظر رسیدن قرمز یا تورم، بلافاصله با دندانپزشک خود مشورت کنید.
- به پاهای خود توجه کنید. پاها را هر روز در آب ولرم بشویید، آن ها را به آرامی مخصوصاً بین انگشتان پا خشک کرده و با لوسیون مرطوب کنید. هر روز پای خود را از نظر تاول، بریدگی، زخم، قرمزی و تورم چک کنید. در صورت بروز مشکل درد یا پا که بهبودی ندارد، با پزشکتان مشورت کنید.
هیچ روش جایگزینی برای درمان دیابت وجود ندارد.
بنابراین اگر از انسولین درمانی برای دیابت استفاده می کنید، مصرف انسولین نباید بطور خودسرانه قطع شود.
آمادگی برای مراجعه به پزشک
اگر میزان قند خون شما بسیار زیاد باشد، پزشک امکان دارد شما را برای معالجه در بیمارستان بستری کند.
برخی از سؤالات اساسی که باید از پزشک خود بپرسید، عبارتند از:
- آیا نیاز به مصرف دارو یا انسولین دارم؟
- آیا باید در یک ساعت خاص از روز دارو مصرف کنم؟
- چگونه می تواند دیابت را به خوبی مدیریت می کنم؟
- چه تغییراتی در رژیم غذایی من به مدیریت قند خون کمک می کند؟
- من مشکلات پزشکی دیگری دارم. چگونه می توانم به بهترین شکل این شرایط را با هم مدیریت کنم؟
احتمالاً پزشك سؤالاتی از شما خواهد پرسید، از جمله:
- آیا ورزش می کنید؟
- رژیم غذایی معمولی شما چیست؟
- آیا شما قند خون پایین را تجربه کرده اید؟
- آیا شما می توانید برنامه درمانی خود را دنبال کنید؟
- در شرایط قند خون خیلی کم یا زیاد چه کاری انجام دهم؟
- چه چالش هایی را در مدیریت دیابت خود تجربه می کنید؟
آخرین دیدگاه‌ها