حساسیت به پنی سیلین

حساسیت به پنی سیلین (Penicillin allergy) یک واکنش غیر طبیعی سیستم ایمنی بدن نسبت به پنی سیلین یا همان داروی آنتی بیوتیک است. پنی سیلین معمولاً برای درمان عفونت های مختلف باکتریایی تجویز می شود. علائم و نشانه های شایع آن شامل کهیر، ضایعات پوستی و خارش می شود. واکنش های شدید این حساسیت شامل آنافیلاکسی می شود که سیستم مختلف بدن را تحت تأثیر قرار داده و می تواند زندگی فرد را به خطر بی اندازد.

تحقیقات نشان داده است که این حساسیت مشکلی بسیار شایع است که می تواند منجر به استفاده از داروهای آنتی بیوتیک نامناسب تر و گران تر شود. بنابراین، هنگامی که فرد مشکوک به آلرژی پنی سیلین است، تشخیص دقیق اهمیت زیادی داشته و می تواند به درمان فرد در آینده کمک کند. سایر آنتی بیوتیک ها، به ویژه آنهایی که خاصیت شیمیایی مشابه پنی سیلین دارند نیز می توانند منجر به واکنشهای آلرژیک در فرد شوند.

علت بروز حساسیت به پنی سیلین

Penicillin allergy هنگامی رخ می دهد که سیستم ایمنی بدن شما نسبت به دارو حساس شده و  آن را با یک دارو مضر به اشتباه بگیرد، گویی که پنی سیلین یک نوع عفونت ویروسی یا باکتریایی است که وارد بدن شده است. البته قبل از اینکه سیستم ایمنی بدن به پنی سیلین حساس شود، باید حداقل یک بار در معرض دارو قرار گرفته باشید. تنها زمانی که بدن پنی سیلین را به عنوان یک ماده مضر تشخیص دهد، برای این دارو در داخل بدن آنتی بادی ترشح خواهد شد.

بعد از ترشح آنتی بادی در بدن، دفعه بعدی که از این دارو استفاده شود. بدن بلافاصله به آن حمله کرده و علائم و نشانه های حساسیت به آن ظاهر خواهد شد. البته ظاهراً همیشه نیاز نیست برای ترشح آنتی بادی در معرض مستقیم پنی سیلین قرار گرفته باشید. برخی از شواهد حاکی از آن است که مقادیر بسیار کم پنی سیلین در مواد غذایی هم می تواند باعث ترشح آنتی بادی در داخل بدن فرد شود.

پنی سیلین و داروهای مربوطه

پنی سیلین ها  به طبقه ای از داروهای ضد باکتریایی به نام آنتی بیوتیک های بتا-لاکتام تعلق دارند. اگرچه که مکانیسم داروها متفاوت است، اما به طور کلی این داروها با حمله به دیواره سلول های باکتریایی به مبارزه با عفونت خواهند پرداخت. علاوه بر پنی سیلین ها، سایر بتالاکتام ها به نام سالفوسپورین ها نیز می توانند باعث بروز واکنش های حساسیتی در فرد شوند. اگر به یک نوع پنی سیلین واکنش حساسیتی داشته باشید. احتمال اینکه نسبت به دیگر انواع پنی سیلین یا برخی سفالوسپرین ها حساسیت داشته باشید، زیاد خواهد بود.

انواع پنی سیلین شامل موارد زیر می شود:

• آموکسی سیلین
• آمپی سیلین
• دیکلواسسیلین
• نافسیلین
• اكساسيلين
• پنی سیلین G
• پنی سیلین پنجم
• پیپراسیلین
• تیکارسیلین

انواع سفالوسپورین ها نیز شامل موارد زیر می شود:

• Cefaclor
• سفادروكسیل
• سفازولین
• سفدینیر
• Cefepime (Maxipine)
• Cefotetan
• Cefprozil
• سفوروکسیم
• سفالکسین (سفالکسین)

عوامل خطر در حساسیت به پنی سیلین

در حالی که هر کسی می تواند نسبت به پنی سیلین آلرزی داشته باشد، با این حال چندین عامل وجود دارد که می تواند خطر بروز حساسیت به این دارو را افزایش دهد.

این عوامل شامل موارد زیر می شود:

• سابقه حساسیت های دیگر مانند حساسیت غذایی یا تب یونجه
• واکنش حساسیتی نسبت به یک داروی دیگر
• سابقه خانوادگی حساسیت به داروها
• مصرف دوزهای زیاد، استفاده مکرر یا مصرف طولانی مدت که باعث شده باشد تا بیش از حد در معرض پنی سیلین قرار گرفته باشید.
• برخی از بیماری ها معمولاً با واکنش های دارویی حساسیتی، مانند عفونت با HIV یا ویروس اپشتین بار همراه خواهد بود.

علائم حساسیت به پنی سیلین

علائم و نشانه های Penicillin allergy اغلب طی یک ساعت پس از مصرف دارو بروز پیدا خواهد کرد. در بعضی موارد نیز ممکن است اثر استفاده از دارو ساعت ها، روزها یا هفته ها بعد نمایان شود.

علائم و نشانه های آلرزی به پنی سیلین ممکن است شامل موارد زیر شود:

• ضایعات پوستی
• کهیر
• خارش
• تب
• ورم
• تنگی نفس
• خس خس سینه
• آبریزش بینی
• خارش چشم، آبریزش چشم
• آنافیلاکسی

آنافیلاکسی

آنافیلاکسی یک واکنش حساسیتی نادر است که باعث اختلال عملکرد گسترده سیستم های بدن شده و می تواند زندگی فرد را به خطر بیاندازد.

علائم و نشانه های آنافیلاکسی عبارتند از:

• بسته شدن راه های تنفسی که باعث تنگی نفس می شود
• حالت تهوع و درد شکم
• استفراغ یا اسهال
• سرگیجه و غش
• ضعف و نبض سریع
• افت فشار خون
• تشنج
• از دست دادن هوشیاری

واکنش های تأخیری ناشی از حساسیت به پنی سیلین

همانطور که پیش از این نیز گفتیم برخی از واکنش های ناشی از آۀرژی به پنی سیلین ممکن است روزها یا هفته ها پس از قرار گرفتن در معرض دارو رخ داده و حتی بعد از قطع مصرف آن نیز برای مدتی ادامه یابد.

این بیماری ها شامل موارد زیر می شود:

• بیماری سرم که ممکن است باعث تب، درد مفاصل، ضایعات پوستی، تورم و حالت تهوع در فرد شود.
• کم خونی ناشی از دارو. کاهش گلبول های قرمز می تواند باعث خستگی، ضربان قلب نامنظم، تنگی نفس و سایر علائم و نشانه ها شود.
• واکنش دارو با ائوزینوفیلی و علائم سیستمیک (DRESS) که منجر به بروز ضایعات پوستی، افزایش تعداد گلبول های سفید خون، تورم بدن، تورم گره های لنفاوی و عود عفونت خفته هپاتیت می شود.
• سندرم استیونز-جانسون یا نکرولیز اپیدرمی سمی که شامل تاول شدید و لایه برداری پوستی می شود.
• التهاب در کلیه ها (نفریت) که می تواند باعث بروز علائم تب، خون در ادرار، تورم بدن، گیجی و سایر علائم و نشانه ها شود.

عوارض جانبی که واکنش حساسیتی نیستند

ممکن است شاهد بروز عوارض جانبی ناشی از مصرف پنی سیلین باشید که ارتباطی به حساسیت ندارند. بسته به نوع پنی سیلین، عوارض جانبی شایع ممکن است شامل تهوع خفیف یا اسهال، سردرد یا خارش واژن باشد. علائم یا نشانه های عفونتی که به خاطر آن تحت درمان قرار گرفته اید- یا علائم نامربوط – نیز ممکن است به عنوان یک واکنش دارویی حساسیتی به اشتباه گرفته شوند.

 زمان مراجعه به پزشک در حساسیت به پنی سیلین

در صورت بروز علائم یا نشانه های آلرژی به پنی سیلین در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید. درک میزان تحمل دارو توسط شما و عوارض جانبی ناشی از واکنش حساسیتی می تواند تا حد زیادی به درمان شما کمک کند. در صورت بروز علائم شدید و نگران کننده مشکوک به آنافیلاکسی باید سریعاً با اورژانس تماس بگیرید.

پیشگیری از حساسیت به پنی سیلین

اگر نسبت به پنی سیلین حساسیت دارید، ساده ترین را برای پیشگیری جلوگیری از مصرف دارو است. بهتر است برای محافظت از خود مراحل زیر را مدنظر داشته باشید:

• به پرستاران و پزشک اطلاع دهید. در مورد حساسیت خود نسبت به پنی سیلین یا دیگر آنتی بیوتیک ها با پزشک صحبت کنید. همچنین در هنگام مراجعه به دندانپزشک یا نزد متخصصان دیگر آن ها را از این موضوع مطلع کنید تا در طول درمان دچار عوارض جانبی ناشی از حساسیت نشوید.
• از دستبند استفاده کنید. می توانید دستبند هشدار نسبت به حساسیت دارویی داشته باشید و برای مشخص بودن حساسیت خود به خصوص در مواقع اضطراری آن را به دست خود ببندید.

تشخیص حساسیت به پنی سیلین

انجام آزمایش کامل و آزمایشات تشخیصی مناسب برای تشخیص دقیق این حساسیت ضروری خواهد بود. عدم تشخیص آلرژی به پنی سیلین ممکن است منجر به استفاده از آنتی بیوتیک های نامناسب و گران تر شود. پزشک بعد از معاینه سؤالاتی در مورد علائم و نشانه های شما پرسیده و سپس آزمایش های بیشتری را برای تشخیص دقیق تر تجویز خواهد کرد. پزشک ممکن است برای انجام این آزمایشات تشخیصی شما را به متخصص آلرژی ارجاع دهد. این آزمایش های تشخیصی معمولاً شامل موارد زیر می شود:

آزمایش پوستی

برای انجام این آزمایش پوستی، متخصص آلرژی یا پرستار مقدار کمی از پنی سیلین را با استفاده از سوزن به زیر پوست شما تزریق خواهد کرد. واکنش مثبت به این آزمایش باعث ایجاد برآمدگی قرمز، خارش دار و حالت بر افروختگی در فرد خواهد شد. نتیجه مثبت نشانگر احتمال زیاد آلرژی به پنی سیلین بوده و نتیجه آزمایش منفی معمولاً به این معنی است که شما در معرض خطر آلرژی به پنی سیلین نیستید. اما تفسیر نتیجه منفی دشوارتر خواهد بود زیرا بعضی از انواع واکنش های دارویی با آزمایش های پوستی قابل تشخیص نیستند.

تزریق مرحله ای

اگر پزشک از احتمال

مطمئن نباشد احتمالاً گزینه چالش درجه پیشنهاد خواهد شد. در این روش 4 تا 5 دوز از پنی سیلین مورد نظر به بیمار تزریق خواهد شد که به ترتیب از دوز پایین شروع شده و به مرور زمان دوز آن را افزایش می دهند. اگر تا مرحله رسیدن به دوز درمانی که تعداد 4 یا 5 است، بیمار واکنشی از خود نشان نداد نتیجه می گیرند که فرد نسبت به پنی سیلین حساسیت نداشته و در نتیجه داروهای تجویزی مشکلی برای فرد به وجود نخواهد آورد.

در صورتی که نسبت به یک نوع پنی سیلین حساسیت داشته باشید، پزشک این آزمایش را برای نوع دیگری از پنی سیلین یا سفالوسپورین غیر مشابه تجویز خواهد کرد. این کار به پزشک کمک می کند تا با اطمینان خاطر بیشتری برای فرد مراجعه کننده آنتی بیوتیک درمانی تجویز کند. در تمام مراحل انجام این آزمایش، پزشک دائماً مراقب بیمار بوده و وضعیت بیمار را تحت نظر خواهد داشت.

درمان حساسیت به پنی سیلین

به طور کلی شیوه های درمانی مربوط به Penicillin allergy را می توان به دو استراتژی کلی تقسیم کرد:

• درمان علائم آلرژی فعلی
• حساسیت زدایی نسبت به پنی سیلی

درمان علائم حساسیت به پنی سیلین کنونی

در این روش از شیوه های زیر ممکن است برای درمان علائم ناشی از حساسیت به پنی سیلین در فرد استفاده شود:

• قطع مصرف دارو. در صورتی که پزشک حساسیت شما به پنی سیلین را تشخیص دهد، اولین و مهم ترین اقدام قطع مصرف دارو خواهد بوئد.
• آنتی هیستامین ها. پزشک ممکن است برای درمان علائم حساسیتی، آنتی هیستامین را تجویز کرده یا مصرف آنتی هیستامین های بدون نسخه مانند دیفن هیدرامین (بنادریل) را توصیه کند. این داروها می تواند مواد شیمیایی سیستم ایمنی را که در طی یک واکنش آلرژیک فعال شده را مسدود کند.
• کورتیکواستروئیدها. از كورتيكواستروئيدهاي خوراكي يا تزريقي ممكن است براي درمان التهاب همراه با واكنش هاي جدي تر استفاده شود.
• درمان آنافیلاکسی. در صورت بروز عوارض جانبی مثل آنافیلاکسی، برای تثبیت فشار خون و پشتیبانی از تنفس نیاز به تزریق فوری ادرین و همچنین مراقبت های بیمارستانی خواهد داشت.

حساسیت زدایی نسبت به پنی سیلین

اگر انتخابی دیگر جزء مصرف انتی بیوتیک ها برای درمان بیماری وجود نداشته باشد ممکن است از شیوه ای به نام حساسیت زدایی نسبت به پنی سیلین (Drug desensitization) برای از بین بردن حساسیت او نسبت به آنتی بیوتیک ها استفاده شود تا در اتمام دوره بتواند از پنی سیلین برای درمان عفونت مورد نظر استفاده کند. در این شیوه درمانی مقدار کمی پنی سیلین به فرد داده شده و به مرور زمان هر 15 تا 30 دقیقه دوز بیشتری از دارو به بدن فرد تزریق شده و این کار تا چند ساعت و چند روز ادامه پیدا می کند. در صورتی که فرد به دوز مورد نظر درمانی رسیده و هیچ علامت و واکنشی نداشته باشد، سپس می توان از درمان پنی سیلین برای فرد استفاده کرد.

دقت داشته باشید که برای حفظ تحمل نسبت به دارو باید در تمام طول درمان، دقیقاً طبق دستور پزشک از پنی سیلین استفاده کنید. در صورتی که در آینده مجدداً نیاز به درمان با پنی سیلین داشته باشید باید روند حساسیت زدایی پنی سیلین را تکرار کنید. همچنین در طول فرآیند درمانی فرد باید به طور منظم تحت نظارت پزشکان باشد تا در صورت بروز واکنش های حساسیتی اقدامات لازم صورت بگیرد. همچنین شیوه درمانی حساسیت زدایی همیشه مؤثر نبوده و بازهم احتمال بروز واکنش در فرد وجود خواهد داشت.

آمادگی برای ملاقات با پزشک

بهتر است آمادگی پاسخ دادن به سؤالات زیر را داشته باشید. زیرا جزئیات در روند درمانی اهمیت زیادی داشته و به تشخیص علت علائم شما کمک زیادی خواهد کرد.

• شاهد بروز چه علائمی بودید؟
• نام پنی سیلین یا آنتی بیوتیکی که برای درمان از آن استفاده می کنید چیست؟
• چرا این دارو برای شما تجویز شده است؟
• آیا تاکنون بعد از قطع مصرف این دارو شاهد بروز علائم خاصی بوده اید؟
• چه زمانی بعد از مصرف پنی سیلین علائم شما ظاهر می شوند؟
• تا چه مدت علائم باقی مانده و سپس برطرف می شوند؟
• آیا مصرف دارو را قطع کرده اید؟
• چه داروها، ویتامین ها و مکمل های دیگری را به صورت روزانه مصرف می کنید؟
• در چه ساعتی از روز معمولاً داروها و مکمل های دیگر خود را میل می کنید؟
• آیا تا کنون درمانی را برای علائم خود امتحان کرده اید؟ این شیوه درمانی موفقیت آمیز بوده است؟
• آیا در گذشته دچار حساسیت دارویی شده اید؟ چه دارویی بوده است؟
• آیا دچار تب یونجه، حساسیت های غذایی و دیگر حساسیت ها هستید؟
• آیا در خانواده و نزدیکان خود سابقه حساسیت به پنی سیلین داشته اید؟

نتیجه گیری

Penicillin allergy یک واکنش غیر طبیعی سیستم ایمنی بدن نسبت به پنی سیلین یا همان داروی آنتی بیوتیک است. پنی سیلین معمولاً برای درمان عفونت های مختلف باکتریایی تجویز می شود. البته علائم و نشانه های شایع Penicillin allergy شامل کهیر، ضایعات پوستی و خارش می شود. واکنش های شدید این حساسیت شامل آنافیلاکسی می شود که سیستم مختلف بدن را تحت تأثیر قرار داده و می تواند زندگی فرد را به خطر بی اندازد. بهترین شیوه درمانی برای این حساسیت با توجه به شرایط بیمار و داروی ایجاد کننده حساسیت انتخاب خواهد شد.