آنتی‌بادی‌ها، پروتئین‌های مبارزه کننده با بیماری در بدن هستند که به طور کلی نقش مهمی در حفظ سلامتی سیستم ایمنی بدن دارند. همچنین آنتی‌بادی‌ها مانند یک عامل جستجو، مهاجمان عفونی مانند باکتری‌ها و ویروس‌ها را شناسایی می‌کنند و به بدن کمک می‌کنند تا آنها را از بین ببرد. آنتی‌بادی‌ها در پاسخ به بروز عفونت در بدن، ایجاد یا از طریق واکسیناسیون به طور غیر فعال وارد بدن می‌شوند. آنتی‌بادی‌ها گاهی اوقات ایمونوگلوبین نامیده می‌شوند. اما همه آنتی‌بادی‌ها ایمونوگلوبولین نیستند، همانطور که همه ایمونوگلوبولین‌ها آنتی‌بادی نیستند.
گلبول‌های سفید خون به نام سلول‌های پلاسما در طول دوره ابتلا به یک عفونت، در بدن آنتی‌بادی تولید می‌کنند. یک سلول پلاسما می‌تواند چندین مورد آنتی‌بادی ترشح کند. بهتر است بدانید که صدها تا هزاران آنتی‌بادی در ثانیه به منظور ایجاد یک پاسخ ایمنی قوی توسط سلول‌های ایمنی ترشح می‌شوند. به خواندن این مقاله از پزشکت ادامه دهید تا در مورد آنتی‌بادی‌ها، از جمله نحوه عملکرد، انواع و موارد دیگر مربوط به آنها بیشتر بدانید.
آنتی‌بادی‌ها چه شکلی هستند؟
به طور کلی، آنتی‌بادی‌ها، پروتئین‌های Y شکل هستند. پایه آنتی‌بادی (پای عمودی Y) به مولکول کمک می‌کند تا با سایر اجزای سیستم ایمنی ارتباط برقرار کند. علاوه براین، نوک آنتی‌بادی (هر دو بازو) می‌تواند به مهاجمان خارجی متصل شود. این مهاجمان، به طور کلی یا جزئی، آنتی‌ژن نامیده می‌شوند.
هر آنتی‌بادی در مجموع دارای چهار زنجیره پروتئینی است. در واقع این مولکول‌ها دو زنجیره سبک و دو زنجیره سنگین که در یک ساختار سبک-سنگین-سنگین-سبک قرار گرفته‌اند، دارند. زنجیرهای سبک تقریباً 25 کیلودالتون و زنجیرهای سنگین حدود 50 کیلو دالتون وزن دارند.
نوک آنتی‌بادی از هر دو بخش سبک و زنجیره سنگین تشکیل شده است. دانشمندان این نوک را “محل اتصال آنتی‌ژن” یا پاراتوپ می‌نامند. به طور کلی، آنتی‌بادی‌ها ساختار سه بعدی دارند که به آنها کمک می‌کند با دقت به هزاران و حتی میلیون‌ها آنتی‌ژن مختلف متصل شوند.
به علت بالا بودن ویژگی تناسب اشکال، اتصال و نیز شکل آنتی‌ژن‌های متنوع، که باعث می‌شود آنتی‌بادی‌ها به آنتی‌ژن‌های مخصوص به خود وصل شوند، آنتی‌بادی‌ها ابزار ارزشمند و ضروری در تشخیص و درمان بیماری‌های مختلف به حساب می‌آیند.
نحوه عملکرد آنتی‌بادی‌ها
آنتی‌بادی‌ها در طول عفونت یا در پاسخ به تزریق واکسن ایجاد می‌شوند. هر آنتی بادی، دارای ویژگی‌های خاصی است و یکی از این دو وظیفه دقیق را بر عهده دارد:
- اتصال به مولکول مهاجم برای تخریب توسط سایر سلول‌های ایمنی
- نابود کردن مهاجم توسط خود مولکول آنتی‌بادی
به طور کلی، یک آنتی‌بادی می‌تواند یک آنتی‌ژن را به صورت تخصصی و مانند رابطه “قفل و کلید” تشخیص دهد و به آن متصل شود. این اتصال، پاسخ ایمنی بدن را تحریک و سلول‌های دیگر را برای مبارزه با آنتی‌ژن مهاجم بسیج می‌کند. به این ترتیب بدن با مولکول‌های بیگانه مبارزه خواهد کرد.
پس از اینکه سیستم ایمنی با آنتی‌ژن مقابله کرد و آن را از بین برد، سلول‌های حافظه تولید کننده آنتی‌بادی به وجود می‌آیند که مدت‌ها پس از بهبودی همچنان در در بدن فرد بهبود یافته فعال می‌مانند. این سلول‌های حافظه تضمین می‌کنند که اگر بدن دوباره در معرض همان آنتی‌ژن قرار گیرد، با واکنش ایمنی سریع‌تر با مولکول مهاجم مبارزه خواهد کرد.
بر اساس اطلاعات منتشر شده توسط مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری (CDC)، مدت زمانی که آنتی‌بادی‌ها در بدن فرد ایمنی ایجاد می‌کنند از فردی به فرد دیگر متفاوت است. علاوه براین، همین مدت زمان از یک بیماری به بیماری دیگر نیز متفاوت است.
علاوه بر این، آنتی‌بادی‌هایی که در پاسخ به عفونت سرخک ایجاد می‌شوند، از فرد در برابر ابتلا به بیماری سرخک در آینده محافظت می‌کنند، اما در برابر، به عنوان مثال، تب دنگی یا COVID-19 مصونیت ایجاد نمی‌کنند. به این ترتیب، عملکرد همه انواع آنتی‌بادی‌ها با یکدیگر برابر نیست.
آنتی‌بادی‌ها چگونه با آنتی‌ژن‌ها مبارزه می‌کنند؟
مولکول‌های روی سطوح آنتی‌ژن‌ها با مولکول‌هایی که به طور طبیعی در بدن شما یافت می‌شوند، متفاوت هستند. بنابراین، هنگامی که یک آنتی‌ژن وارد بدن شما می‌شود، سیستم ایمنی بلافاصله آن را تشخیص می‌دهد.
به منظور حمله به این مهاجم که به شکل آنتی‌ژن وارد بدن شده‌است، سیستم ایمنی بدن شما برای محافظت از سلامتی در برابر آنتی‌ژن، آنتی‌بادی را فرا می‌خواند.
آنتی‌بادی‌ها کجا تولید می‌شوند؟
آنتی‌بادی‌ها توسط سلول‌های B (گلبول‌های سفید تخصصی) تولید می‌شوند. هنگامی که یک آنتی‌ژن با یک سلول B تماس پیدا می‌کند، باعث تقسیم و شبیه سازی سلول B می‌شود. این سلول‌های B کلون شده، یا سلول‌های پلاسما، میلیون‌ها آنتی‌بادی را در جریان خون و سیستم لنفاوی شما آزاد می‌کنند.
آنتی‌بادی‌ها در نواحی مختلف بدن شما از جمله پوست، ریه‌ها، اشک، بزاق و حتی شیر مادر وجود دارند. در واقع مقادیر زیادی آنتی‌بادی در آغوز (مایع غلیظی که چند روز پس از زایمان از سینه مادر ترشح می‌شود) وجود دارد. به همین علت است که شیردهی می‌تواند سیستم ایمنی نوزاد شما را تقویت کند.
آنتی‌بادی مونوکلونال چیست؟
آنتی‌بادی‌های مونوکلونال در آزمایشگاه تولید می‌شوند. این نوع از آنتی‌بادی‌ها از توانایی طبیعی سیستم ایمنی بدن شما برای مبارزه با عوامل بیماری زا تقلید می‌کنند. استفاده از آنتی‌بادی‌های مونوکلونال برای مبارزه با عفونت‌ها نوعی ایمونوتراپی است. در واقع، استفاده از آنتی‌بادی مونوکلونال یک روش علمی برای مبارزه با بیماری‌ها است.
انواع آنتی‌بادی‌ها و محل آنها
پنج طبقه بندی برای تقسیم آنتی‌بادی‌ها وجود دارد که هر کدام بر اساس ساختار آنتی‌بادی‌ها و محل قرارگیری‌شان در بدن فرد، متفاوت است. از جمله انواع آنتی‌بادی‌ها، عبارت‌اند از:
ایمونوگلوبولین G (IgG)
IgG کوچکترین و فراوان‌ترین آنتی‌بادی در سیستم بدن یک موجود زنده است که حدود 80 درصد ایمونوگلوبولین‌ها را تشکیل شده است. این مولکول تنها آنتی‌بادی است که می‌تواند از طریق جفت از مادر به جنین منتقل شود. انتقال این ایمونوگلوبین از مادر به جنین، ایمنی غیرفعال طبیعی را برای جنین ایجاد می‌کند.
IgG یک آنتی‌بادی همه منظوره است که در برابر عوامل عفونی فعال در خون و بافت‌ها از سلامتی افراد محافظت می‌کند. این مولکول نقش کلیدی در ایجاد ایمنی پس از عفونت دارد.
ایمونوگلوبولین A (IgA)
IgA دومین آنتی‌بادی فراوان است که تقریباً 10-15٪ از ایمونوگلوبولین‌ها را تشکیل می‌دهد. این مولکول سیستم ایمنی، معمولاً در ترشحات بدن مانند آغوز (شیر اول)، بزاق، عرق و اشک یافت می‌شود. IgA به عنوان اولین خط دفاعی برای سطوح مخاطی که با آنتی‌ژن در تماس هستند، عمل می‌کند. این ایمونوگلوبین از اتصال باکتری‌ها و ویروس‌ها به سلول‌های اپیتلیال بدن جلوگیری می‌کند. IgA همچنین با خنثی کردن سموم باکتریایی و ویروس‌ها به حفظ سلامتی افراد کمک زیادی می‌کند.
ایمونوگلوبولین M (IgM)
IgM بزرگترین آنتی‌بادی از نظر اندازه است. اما تنها 10٪ از تمام ایمونوگلوبولین‌های موجود در بدن را تشکیل می‌دهد. علاوه براین، این ایمونوگلوبین نسبتاً سنگین‌تر از سایر آنتی‌بادی‌ها است.
IgM اولین آنتی‌بادی است که در بدن جنین قبل از تولد تولید می‌شود. این مولکول تا حد زیادی در فضای داخل عروقی وجود دارد و مسئول محافظت از سلامتی بدن در برابر عفونت‌های خونی است. به همین علت است که متخصصان و پزشکان در اغلب موارد، کمبود IgM را با سپتی سمی مرتبط می‌دانند.
ایمونوگلوبولین D (IgD)
IgD در مقایسه با سایر ایمونوگلوبولین‌ها کمتر شناخته شده است. این مولکول در بافت‌هایی که سینه و شکم را پوشانده‌اند وجود دارد. اگرچه نقش IgD در پاسخ ایمنی نامشخص است، اما یک مطالعه که در اتحادیه اروپا در سال 2015 انجام شد، سطوح بالایی از IgD را در افراد مبتلا به بیماری‌های خودایمنی التهابی مانند لوپوس اریتماتوز سیستمیک نشان داد.
یکی مطالعه دیگر که در سال 2016 انجام شد، سطوح بالای IgD را در افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید نشان داد. با این حال، محققان باید به بررسی ارتباط بین IgD، ایمنی و التهاب ادامه دهند.
ایمونوگلوبولین E (IgE)
IgE کمترین مقدار آنتی‌بادی را در بدن دارا است. این ایمونوگلوبین به مقدار کمی در سرم وجود دارد. هنگامی که بدن به گرده، شوره حیوانات و هاگ قارچ واکنش نشان می‌دهد، سطح IgE افزایش می‌یابد. علاوه براین، این مولکول در بدن افراد مبتلا به بیماری آسم، تب یونجه و اگزما به مقدار زیاد وجود دارد.
IgE در پوشش‌های دستگاه تنفسی و روده‌ای ایجاد می‌شود. علاوه براین در واکنش‌های التهابی، حساسیت مفرط و عفونت‌های انگلی و کرمی نیز نقش دارد.
آنتی‌بادی در مقابل آنتی‌ژن
به علت ارتباط متقابل آنتی‌بادی‌ها و آنتی‌ژن‌ها در بیماری‌های مختلف، محققان در اغلب اوقات آنتی‌بادی‌ها را در زمینه آنتی‌ژن‌ها مورد بحث قرار می‌دهند. اما این دو مولکول در ترکیب و رفتار خود متضاد و متفاوت هستند. در واقع، آنتی‌بادی پروتئینی است که در پاسخ به یک مولکول مهاجم خارجی (آنتی‌ژن) ایجاد می‌شود. یک آنتی‌ژن می‌تواند از جنس پروتئین، لیپید، کربوهیدرات یا اسید نوکلئیک باشد.
آنتی‌بادی‌ها جزء ضروری پاسخ ایمنی هستند و در برابر بیماری از افراد محافظت می‌کنند. در حالی که آنتی‌ژن‌ها معمولاً یک پاسخ مضر یا واکنش آلرژیک را القا می‌کنند. برخی از آنتی‌بادی‌ها به عنوان ایمونوگلوبولین شناخته می‌شوند، در حالی که آنتی‌ژن‌ها ایمونوژن نامیده می‌شوند.
علاوه براین، یکی دیگر از تفاوت‌های کلیدی بین آنتی‌بادی‌ها و آنتی‌ژن‌ها در محل منشاء آنها نهفته است. یک آنتی‌بادی در بدن ایجاد می‌شود، در حالی که آنتی‌ژن‌ها برای بدن مولکولی خارجی هستند و منشاء خارجی دارند. در حالی که آنتی‌بادی‌ها برای چند هفته تا سال‌ها پس از عفونت در بدن باقی می‌مانند، آنتی‌ژن‌ها به سرعت خنثی می‌شوند و یا از بین می‌روند تا به پیشگیری یا مهار عفونت کمک کنند.
آزمایش آنتی‌بادی چیست؟
آزمایش آنتی‌بادی یا سرولوژی سطح آنتی‌بادی‌ها را در خون اندازه گیری می‌کند. این تست نشان دهنده ابتلا اخیر به عفونت یا ابتلا به یک بیماری در گذشته است. یک پرستار یا مسئول آزمایشگاه، مقدار کمی خون از بازوی شخص می‌گیرد. سپس نمونه خون را برای تعیین سطح آنتی‌بادی (تیتر) به کمک دستگاه‌های مخصوص آنالیز می‌کنند.
نتایج یک آزمایش آنتی‌بادی می‌تواند مسائل زیادی را روشن کند. از جمله این موارد، عبارت‌اند از:
- سابقه ابتلا به عفونت در گذشته
- نیاز به تزریق دوز تقویتی واکسن
- سازگاری اندام‌ها، بافت‌ها و مایعات برای پیوند
- درجه پاسخ ایمنی به بافت‌های خود بدن (در مورد بیماری‌های خود ایمنی)
علاوه براین، نتیجه منفی آزمایش آنتی‌بادی به رد احتمال ابتلا به برخی از عفونت‌ها کمک می‌کند. با این حال، یکی از معایب مهم آزمایش آنتی‌بادی ناتوانی آن در تشخیص ابتلا فعلی به عفونت است. این مسئله به این علت است که ممکن است حدودا 1-3 هفته طول بکشد تا پس از عفونت، آنتی‌بادی‌ها در یک آزمایش تشخیصی قابل تشخیص باشند.
سخن آخر
انواع مختلفی از آنتی‌بادی‌ها وجود دارند که هرکدام وظیفه خاصی را برعهده گرفته‌اند. این مولکول‌ها نقش مهمی را در حفظ سلامتی انسان‌ها برعهده دارند. آنتی‌بادی‌ها نقش محافظتی مهمی در مبارزه بدن با بیماری‌ها دارند.
آنها مهاجمان خارجی مانند باکتری‌ها و ویروس‌ها را به تنهایی یا همراه با سایر سلول‌های ایمنی تشخیص می‌دهند، علامت‌گذاری می‌کنند و نهایتا از بین می‌برند. وجود آنتی‌بادی در خون نشان دهنده ابتلا به عفونت در گذشته است.
علاوه براین، سطوح آنتی‌بادی نشان دهنده قدرت پاسخ ایمنی ایجاد شده در برابر عفونت یا بیماری خودایمنی است. تحقیقات برای مطالعه و مهندسی آنتی‌بادی‌هایی که می‌توانند تشخیص و درمان بیماری‌های مختلف را بهبود بخشند، در حال انجام است.
علاوه براین، در حال حاضر، از آنتی‌بادی‌های مونوکلونال که در آزمایشگاه ساخته می‌شوند، برای مبارزه با بیماری‌ها استفاده می‌شود.
اگر درباره آنتی‌بادی، نقش آن در مبارزه با بیماری‌های مختلف و نیز تست آنتی‌بادی سوالی دارید، می‌توانید با پزشکت تماس بگیرید و با او مشورت کنید.
آخرین دیدگاه‌ها