تریپوفوبیا یا ترس از سوراخ یا حفره، شامل بیزاری یا ترس غیرمنطقی و مخرب با دیدن حفره ها و سوراخ ها، برجستگی‌ها یا الگوهای کوچک متراکم است. هنگامی که افراد مبتلا به این فوبیا چنین اشیایی را می‌بینند، می‌توانند ترس شدید، حالت تهوع، خارش، تعریق، لرزش و حتی حملات پانیک را تجربه کنند.
در مورد اینکه آیا تریپوفوبیا یک بیماری واقعی است یا خیر، بحث‌هایی در میان محققان وجود دارد. گزارش‌های اولیه تریپوفوبیا برای اولین بار در یک انجمن آنلاین در سال 2005 توصیف شد، اما در ویرایش پنجم راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی انجمن روانپزشکی آمریکا به عنوان یک اختلال تشخیصی مشخص شناخته نشده است.
در حالی که تریپوفوبیا در DSM-5 ذکر نشده است، تا زمانی که علائم آن مزمن، مداوم، بیش از حد و منجر به بروز اختلال یا ناراحتی قابل توجه شود، این وضعیت در طبقه بندی گسترده فوبیاهای خاص قرار می‌گیرد.
تریپوفوبیا یا ترس از سوراخ چیست؟
تریپوفوبیا اغلب به عنوان «ترس از سوراخ ها» توصیف می‌شود، اما توجه به این نکته مهم است که ممکن است در مورد برآمدگی‌ها یا الگوهای دیگری که نزدیک به هم هستند نیز صادق باشد. وقتی این افراد اشیاء محرک را می‌بینند، علائمی مانند ترس شدید، حالت تهوع، خارش، عرق کردن، لرزش و حتی حملات پانیک را تجربه می‌کنند.
ترس یکی از علائم شایع این وضعیت است. با این حال انزجار از این اشکال اغلب به عنوان احساس طاقت فرسایی توصیف می‌شود که افراد به همراه این فوبیا آن را احساس می‌کنند. تریپوفوبیا به شدت به داده‌های حسی بصری فرد مرتبط است. به طوری که دیدن چنین تصاویری حتی به صورت آنلاین یا به صورت چاپی برای ایجاد احساس انزجار یا اضطراب کافی است.
حتی اگر فرد تصاویر مرتبط با این فوبیا را در گوشی موبایل خود نیز مشاهده کند، علائم نامطلوبی ایجاد خواهند شد. بررسی یک گزارش موردی می‌تواند نشان دهنده فرد مبتلا به تریپوفوبیا باشد. بیمار که یک دختر 12 ساله است، وقتی با سطوح و اشیاء پوشیده از سوراخ یا نقطه مواجه شد، احساس ناراحتی کرد. وقتی از او خواسته شد شکل دیده شده را ترسیم کند، کاغذی را با الگوی تکراری از نقاط گرد و خوشه‌ای پر کرد.
با وجود این که میزان شیوع این فوبیا ناشناخته است، با این حال نتایج حاصل از برخی تحقیقات نشان می‌دهد که تریپوفوبیا ممکن است بسیار شایع باشد. یک مطالعه در سال 2013 که در ژورنال علوم روانشناسی منتشر شد، نشان داد که 16 درصد از شرکت کنندگان با نگاه کردن به تصویر غلاف دانه نیلوفر، احساس انزجار یا ناراحتی را تجربه کردند.
محرک های ترس از سوراخ کدامند؟
با وجود اینکه تحقیقات در مورد تریپوفوبیا هنوز نسبتاً اندک است، اما برخی از اشیاء محرکی که تاکنون برای بروز علائم این فوبیا گزارش شده‌اند، عبارت‌اند از:
- انار
- اسفنج
- مرجان
- حباب‌ها
- توت فرنگی
- چشم حشرات
- دانه‌های میوه
- اشکال متراکم
- بسته بندی حباب دار
- غلاف دانه نیلوفر آبی
- اشکال دارای طرح لانه زنبوری
- سوراخ یا برجستگی طبیعی روی گوشت
- سوراخ های موجود در گوشت فاسد یا در حال پوسیدگی
به طور کلی الگوهای ساخته شده توسط انسان و همچنین حیواناتی که دارای خزهای خالدار یا طرح دار هستند نیز می‌توانند باعث بروز این واکنش فوبیا شوند.
علائم تریپوفوبیا (ترس از سوراخ)
علائم این بیماری مشابه علائم سایر فوبیاهای خاص است. پس از دیدن خوشه‌هایی از سوراخ ها یا برآمدگی‌های کوچک، چه به صورت واقعی و چه در تصاویر مجازی، افراد در اغلب موارد علائم زیر را تجربه می‌کنند:
- تعریق
- خارش
- استفراغ
- حالت تهوع
- مور مور شدن
- تکان دادن بدن
- احساس انزجار
- پریشانی احساسی
- ترس و اضطراب
- تنفس سریع و پی در پی
- بروز موارد وحشت زدگی
علائم این فوبیا مزمن است و منجر به بروز اختلالات عملکردی در زندگی روزمره افراد می‌شود. به طور کلی تحریک و شروع تریپوفوبیا می‌تواند منجر به بروز علائم مربوط به ترس، انزجار یا هر دو شود. اگرچه تحقیقات نشان می‌دهد که افراد به جای ترس احساس انزجار بیشتری دارند، اما بروز هر دو آنها ممکن است.
علاوه بر تجربه علائمی مانند ترس و انزجار، افراد مبتلا به تریپوفوبیا اغلب تغییرات رفتاری را نیز تجربه خواهند کرد. اجتناب از اشیاء و اشکالی که باعث تحریک علائم این فوبیا می‌شوند، از این جمله‌اند. برای مثال، فرد ممکن است از خوردن برخی غذاها (مانند توت فرنگی یا شکلات گازدار) یا رفتن به مکان‌های خاص (مانند اتاق دارای کاغذ دیواری نقطه دار) اجتناب کند.
چه چیزی باعث ترس از سوراخ می شود؟
تحقیقات در مورد تریپوفوبیا هنوز به اندازه کافی انجام نشده است، اما تئوری‌هایی در مورد علت وقوع آن وجود دارد. در این باره، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
علل تکاملی
بر اساس یکی از مشهورترین نظریه‌ها، تریپوفوبیا یک پاسخ تکاملی به شرایط، اشکال و اجسامی است که با بیماری یا خطر مرتبط هستند. برای مثال پوست بیمار، انگل‌ها و سایر شرایط عفونی ممکن است با چنین سوراخ ها یا برآمدگی‌هایی مشخص شوند. این نظریه نشان می‌دهد که این فوبیا مبنای تکاملی دارد.
علاوه براین، این نظریه با این واقعیت که در اغلب افراد بروز این فوبیا بیش از حس ترس، با حس انزجار همراه است، سازگار تر است.
ارتباط با حیوانات خطرناک
نظریه دیگری درباره این فوبیا ادعا می‌کند که سوراخ های خوشه‌ای، ظاهری مشابه با الگوهای پوست و پوشش برخی از حیوانات سمی دارند. به همین علت انسان‌ها ممکن است از این الگوها به علت بروز تداعی‌های ناخودآگاه بترسند. تحقیقاتی وجود دارد که این ایده را تایید می‌کنند.
به عنوان مثال، مطالعه‌ای در سال 2013 به بررسی نحوه واکنش افراد مبتلا به تریپوفوبیا به محرک‌های خاص در مقایسه با افراد غیر مبتلا به این عارضه پرداخت. هنگام مشاهده طرح لانه زنبوری (یک محرک شایع تریپوفوبیا)، افرادی که به تریپوفوبیا مبتلا نبودند، بلافاصله به مواردی مانند عسل یا زنبور عسل فکر کردند.
محققان بر این باورند که افراد مبتلا به تریپوفوبیا به طور ناخودآگاه مشاهده الگوی لانه زنبوری را با موجودات خطرناکی مرتبط می‌دانند که ویژگی‌های بصری اولیه یکسانی دارند (مانند مار زنگی). در حالی که آنها آگاهانه از این ارتباط اطلاعی ندارند، ممکن است این مورد، همان علتی باشد که باعث بروز احساس انزجار یا ترس در آنها می‌شود.
ارتباط با پاتوژن‌های عفونی
یک مطالعه در سال 2017 نشان داد که شرکت کنندگان تمایل داشتند الگوهای سوراخ دار را با پاتوژن‌های منتقله از پوست مرتبط کنند. شرکت کنندگان در مطالعه احساس خارش پوست را در هنگام مشاهده چنین الگوهایی گزارش کردند. انزجار یا ترس از تهدیدات بالقوه یک پاسخ تکاملی تطبیقی است.
در بسیاری از موارد، این احساسات ما را از خطر در امان نگه می‌دارند. در مورد تریپوفوبیا، محققان بر این باورند که ممکن است این فوبیا، شکلی بیش از حد تعمیم یافته و اغراق آمیز از این پاسخ به طور معمول تطبیقی و تکاملی باشد.
پاسخی به ویژگی‌های بصری
نتایج حاصل از برخی تحقیقات نشان می‌دهد که ناراحتی ایجاد شده در افراد مبتلا به تریپوفوبیا، بیشتر به ویژگی‌های بصری خود الگوها مربوط می‌شود. یک مطالعه منتشر شده در Psychological Reports نشان داد در حالی که افراد هنگام مشاهده الگوی تریپوفوبیک احساس ناراحتی می‌کنند، این احساسات بیشتر به خود الگوی بصری مربوط می‌شود تا ارتباط با حیوانات خطرناک.
چنین نتایجی این سوال را مطرح می‌کند که آیا تریپوفوبیا اصلاً یک فوبیا است یا نه. یا صرفاً یک پاسخ طبیعی به انواع خاصی از محرک‌های بینایی است. برای نتیجه گیری قطعی، باید تحقیقات بیشتری در این زمینه انجام شود.
چه عواملی خطر بروز تریپوفوبیا را افزایش می دهند؟
علائم تریپوفوبیا معمولاً به جای معیارهای تشخیصی DSM-5 برای بیماری‌های خاص مانند اختلال وسواس فکری-اجباری (OCD)، به فوبیاها مرتبط می‌شود. با این حال، محققان دریافته‌اند که در افراد مبتلا به تریپوفوبیا بیشتر احتمال دارد که شرایط دیگری نیز وجود داشته باشد. از جمله این موارد، عبارت‌اند از:
- افسردگی
- اختلال هراس
- اختلالات دوقطبی
- اختلال وسواس اجباری (OCD)
به طور معمول این بیماری در زنان و در افرادی که دارای رابطه فامیلی با افراد مبتلا به تریپوفوبیا هستند، بیشتر دیده می‌شود.
درمان تریپوفوبیا یا ترس از سوراخ
هیچ روش درمانی خاصی به عنوان یک درمان ویژه و مخصوص برای این فوبیا شناخته نشده است. با این حال، بسیاری از درمان‌های مورد استفاده برای فوبیاها و اختلالات خلقی خاص، احتمالاً در کاهش علائم این فوبیا نیز مفید هستند. از جمله این موارد، عبارت‌اند از:
-
درمان شناختی رفتاری (CBT)
درمان شناختی رفتاری (CBT) شامل تعامل با یک درمانگر برای تغییر افکار و رفتارهای اساسی است. این روش ممکن است به درمان تریپوفوبیا کمک کند. درمان شناختی رفتاری ممکن است شامل بحث در مورد افکار غیر واقعی، جایگزینی آنها با افکار واقعی تر و سپس ایجاد تغییرات در رفتار باشد.
علاوه براین، روش CBT ممکن است شامل قرار گرفتن تدریجی در معرض محرک‌ها یا موقعیت‌های ترسناک باشد تا واکنش فرد نسبت به آنها کاهش یابد. یکی از عللی که افراد به خاطر آن علائم فوبیا را تجربه می‌کنند، این است که اغلب معتقدند چیزی ذاتاً خطرناک یا تهدید کننده در مورد شی ایجاد کننده ترس وجود دارد. این مسئله منجر به تولید افکار خودکار منفی به محض مواجهه با منبع ترس می‌شود.
مواجهه درمانی، که نوعی از CBT است، شامل قرار دادن تدریجی فرد در معرض عامل ایجاد کننده ترس با این امید است که علائم ترس در طول زمان کاهش یابند. این فرآیند معمولاً به تدریج انجام می‌شود. ممکن است که یک فرد با تصور چیزی که از آن می‌ترسد، شروع به درمان مشکل خود کند، سپس به عکسی از آن نگاه کند و در نهایت حتی منبع اضطراب خود را لمس کند.
در مورد تریپوفوبیا، فردی که علائم این فوبیا را دارد ممکن است به سادگی چشمان خود را ببندد و چیزی مانند الگوی لانه زنبوری یا غلاف دانه را تصور کند. آنها به کار بر روی این فعالیت تا زمانی که علائم شروع به کاهش کنند، ادامه می‌دهند. هنگامی که فرد بتواند شی را بدون پاسخ ترس تصور کند، به مرحله بعدی می‌رود، که اغلب شامل نگاه کردن به تصویری از شی است که معمولاً علائم منفی را ایجاد می‌کند.
به کمک روش CBT، افراد تلاش می‌کنند تا باورهای اغلب غیرمنطقی و افکار منفی خود را با باورهای مثبت و واقعی تر جایگزین کنند. با مواجهه درمانی ، بیماران ممکن است به طور بالقوه با یک شی بدون احساس انزجار، ترس یا اضطراب بیش از حد مواجه شوند.
-
تکنیک‌های آرام بخشی
به کار گیری استراتژی‌های مختلف آرام بخشی می‌تواند برای کاهش احساس انزجار، ترس یا اضطراب مفید باشد. تجسم، تنفس عمیق و آرام سازی پیشرونده عضلانی چند استراتژی هستند که ممکن است مفید باشند. تجسم شامل به تصویر کشیدن تصاویر یا موقعیت‌های آرامش بخش است.
به عنوان مثال، فرد مبتلا به تریپوفوبیا ممکن است سعی کند هر زمان که با چیزی پوشیده از سوراخ های کوچک رو به رو می‌شود، تصویری از یک غروب زیبا یا زمینی پر از گل را تصور کند. حواس پرتی ساده نیز می‌تواند یک تکنیک مقابله‌ای مفید باشد. اگر چیزی را می‌بینید که باعث بروز واکنش تریپوفوبیک می‌شود، بهتر است به سادگی به دوردست نگاه کنید و چیز دیگری را برای فکر کردن یا نگاه کردن پیدا کنید. تا زمانی که علائم شما کاهش یابد، به این کار ادامه دهید.
-
دارو درمانی
برای کاهش علائم فوبیا، گاهی اوقات ممکن است داروهای ضد افسردگی یا ضد اضطراب تجویز شود. این روش به خصوص اگر فرد افسردگی یا اضطراب را نیز تجربه کند، توسط پزشک استفاده می‌شود. از جمله این داروها ممکن است شامل مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs)، بنزودیازپین‌ها یا مسدودکننده‌های بتا باشد.
این داروها ممکن است به تنهایی مورد استفاده قرار گیرند، اما اغلب همراه با رویکرد درمانی دیگری مانند CBT یا انواع دیگر روان درمانی استفاده می‌شوند.
سخن آخر
با وجود این که تریپوفوبیا به طور گسترده و در صفحات مجازی مورد بحث قرار گرفته است، روانشناسان هنوز در مورد اینکه آیا این وضعیت یک فوبیای واقعی است یا خیر اختلاف نظر دارند. در حال حاضر این فوبیا توسط راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی انجمن روانپزشکی آمریکا (DSM-5) به رسمیت شناخته نشده است.
تحقیقات بیشتری برای تعیین ماهیت این بیماری، شیوع و درمان آن مورد نیاز است. خوشبختانه، اکثر افرادی که این وضعیت را تجربه می‌کنند، می‌توانند از طریق گزینه‌های درمانی در دسترس، شدت علائم خود را کاهش دهند.
