اختلال شخصیتی، نوعی اختلال روانی است که در آن فرد یک الگوی سخت و انعطاف ناپذیر و ناسالم در تفکر، عملکرد و رفتار خود دارد. فرد مبتلا به اختلال شخصیتی در درک و ارتباط با موقعیت ها و افراد اختلال دارد. این مسئله باعث ایجاد مشکلات و محدودیت های قابل توجهی در روابط، فعالیت های اجتماعی، کار و مدرسه می شود. در بعضی موارد، فرد ممکن است متوجه نباشد که دچار این اختلال است زیرا روش فکر کردن و رفتار خودش برای خود فرد طبیعی به نظر می رسد و ممکن است دیگران را به خاطر چالش های پیش روی خود مقصر بداند. اختلالات شخصیتی معمولاً در سال های نوجوانی یا اوایل بزرگسالی شروع می شود. انواع مختلفی از اختلالات شخصیتی وجود دارد. برخی از انواع آن، ممکن است در میانسالی کمتر آشکار شود.
انواع اختلال شخصیتی
انواع اختلالات شخصیتی براساس خصوصیات و علائم مشابه در سه گروه قرار می گیرند. بسیاری از افراد با یک اختلال شخصیتی، حداقل یک اختلال شخصیت دیگر نیز دارند.
خوشه A اختلالات شخصیتی
خوشه A اختلالات شخصیتی با تفکرات و رفتار عجیب و غریب، غیر عادی مشخص می شود. این اختلالات شامل اختلال شخصیت پارانوئید، اختلال شخصیت اسکیزوئید و اختلال شخصیت اسکیزوتایپال هستند.
اختلال شخصیت پارانوئید
- سوء ظن ناعادلانه
- تمایل به نگه داشتن کینه ها
- بی اعتمادی و بدگمانی نسبت به دیگران و انگیزه های آن ها
- واکنش عصبانی یا خصمانه نسبت به توهین های ادراک شده
- اعتقاد به این که دیگران در تلاشند به آن ها آسیب برساند یا او را فریب دهند.
- به دلیل ترس غیر منطقی اطمینان دارد که دیگران از اطلاعات علیه او استفاده کنند.
- درک اظهارات عادی دیگران و یا موقعیت های طبیعی به عنوان توهین یا حمله شخصی
اختلال شخصیت اسکیزوئید
- دامنه محدود بیان احساسات عاطفی
- بی علاقه گی به برقراری رابطه جنسی
- عدم توانایی در لذت بردن از اکثر فعالیت ها
- داشتن ظاهر سرد یا بی تفاوتی نسبت به دیگران
- عدم علاقه به روابط اجتماعی یا شخصی (فرد ترجیح می دهد تنها باشد.)
اختلال شخصیت اسکیزوتایپیل
- احساسات سطحی یا پاسخ های عاطفی نامناسب
- پاسخ های بی تفاوت، نامناسب یا مشکوک به دیگران
- داشتن لباس، تفکر، اعتقادات، گفتار یا رفتارهای عجیب و غریب
- اضطراب اجتماعی و یا ناراحتی از روابط نزدیک و کاهش ارتباطات اجتماعی
- تفکر جادویی (اعتقاد دارد که می تواند با افکار خود روی افراد و رویدادها تأثیر بگذارد.)
- احساس تجربیات ادراکی عجیب و غریب، مانند شنیدن صدایی که نام فرد را زمزمه می کند.
اختلالات شخصیتی خوشه B
اختلالات شخصیتی خوشه B با تفکر یا رفتار چشمگیر، بیش از حد عاطفی یا غیرقابل پیش بینی مشخص می شود که شامل اختلال شخصیت ضد اجتماعی، اختلال شخصیت مرزی، اختلال شخصیت هیستوریونیک و اختلال شخصیت خودشیفتگی هستند.
اختلال شخصیت ضد اجتماعی
- رفتار تحریک آمیز
- نقض مکرر حقوق دیگران
- بی اعتنایی به امنیت خود یا دیگران
- رفتار پرخاشگرانه، اغلب خشونت آمیز
- عدم پشیمانی برای رفتار های اشتباه خود
- بی اعتنایی به نیازها یا احساسات دیگران
- تکرار مشکلات با مراجع قانونی از قبیل دادگاه یا پاسگاه
- دروغ گویی مداوم، دزدی، استفاده از نام های مستعار، سو استفاده از اعتماد دیگران
اختلال شخصیت مرزی
- نمایش خشم
- احساس پوچی مداوم
- داشتن هویت ناپایدار یا شکننده
- روابط ناپایدار و اغراق آمیز و خطرناک
- ترس شدید از تنها بودن یا رها شدن
- رفتار خودکشی یا تهدید به خودکشی
- رفتار تحریک آمیز و پرخطر، مانند داشتن رابطه جنسی ناامن، قمار یا خوردن مشروب زیاد
اختلال شخصیت هیستریک
- نگرانی بیش از حد از ظاهر بدنی
- پیوسته به دنبال جلب توجه است.
- به راحتی تحت تأثیر دیگران قرار می گیرند.
- احساسات کم عمقی داشته و به سرعت در حال تغییر عواطف است.
- با جدیت صحبت می کند، اما حقایق یا جزئیات کمی برای اثبات آن ها دارد.
- برای جلب توجه بیش از حد احساسی، اغواگرانه و یا از لحاظ جنسی تحریک آمیز می شود.
اختلال شخصیتی خودشیفتگی
- غرور بیش از حد
- فانتزی درباره قدرت، موفقیت و جذابیت
- عدم شناخت نیاز و احساسات دیگران
- انتظار ستایش و تحسین مداوم از دیگران
- اغراق در دستاوردها یا استعدادهای خویش
- اعتقاد به این که از دیگران ویژه تر و مهم تر هست.
- حسادت به دیگران یا اعتقاد به این که دیگران به او حسادت می کنند.
- انتظارات غیر منطقی از امکانات و مزایای اطرافیان و سوء استفاده از دیگران
اختلالات شخصیتی خوشه C
اختلالات شخصیتی خوشه C با تفکر یا رفتار اضطراب و ترسناک مشخص می شود. این اختلالات شامل اختلال شخصیت اجتنابی، اختلال شخصیت وابسته و اختلال شخصیت وسواس-اجباری هستند.
اختلال شخصیت اجتنابی
- ترس از عدم پذیرش، خجالت یا تمسخر
- احساس عدم کفایت، حقارت یانداشتن جذابیت
- نسبت به پذیرش و یا رد انتقاد بسیار حساس است.
- اجتناب از فعالیت هایی که نیاز به رابطه با افراد دارند.
- کمرویی شدید در موقعیت های اجتماعی و روابط شخصی
- از لحاظ اجتماعی محدود، ترسو و منزوی شده و از فعالیت های جدید یا ملاقات با افراد غریبه خودداری می کند.
اختلال شخصیت وابسته
- رفتار مطیع یا وابستگی نسبت به دیگران
- عدم مشاجره با دیگران، ترس از عدم پذیرش
- ضرورت فوری برای برقراری یک رابطه جدید پس از پایان یک رابطه
- وابستگی بیش از حد به دیگران و احساس نیاز به مراقبت از آن ها
- مشکل در شروع یا انجام پروژه ها به تنهایی به دلیل عدم اعتماد به نفس
- تحمل رفتار ضعیف یا سو استفاده حتی اگر گزینه های دیگر در دسترس باشد.
- عدم اعتماد به نفس، نیاز به مشاوره بیش از حد و اطمینان از دیگران برای تصمیم گیری حتی کوچک
اختلال شخصیت وسواس-اجباری
- انعطاف ناپذیر و سرسخت
- اشتغال ذهنی با جزئیات، نظم و قوانین
- خساست، کنترل غلط بر بودجه و هزینه کردن
- عدم توانایی در دور ریختن اشیا شکسته یا بی ارزش
- درباره اخلاق یا ارزش ها بیش از حد سختگیر هست.
- کمال گرایی شدید، منجر به اختلال و پریشانی هنگام رسیدن به کمال
- تمایل به کنترل افراد، وظایف و موقعیت ها و عدم توانایی در واگذاری وظایف به دیگران
- غفلت از دوستان و فعالیت های لذت بخش به دلیل تعهد بیش از حد به کار یا یک پروژه
اختلال شخصیت وسواس فکری همان اختلال وسواس-اجباری نیست، اختلال وسواس-اجباری نوعی اختلال اضطرابی است.
علل اختلال شخصیتی
شخصیت: ترکیبی از افکار، احساسات و رفتارهایی است که شما را منحصر به فرد می کند. این روشی است که شما با دنیای خارج ارتباط برقرار می کنید. شخصیت در دوران کودکی و از طریق تعامل عوامل زیر شکل می گیرد:
ژن ها: ممکن است برخی از خصوصیات شخصیتی والدین از طریق ژن های ارثی به شما منتقل شوند. این صفات را گاهی اوقات مزاج می نامند.
محیط: شامل محیطی است که شما در آن بزرگ شده اید، اتفاقاتی که رخ داده و روابط با اعضای خانواده و دیگران.
تصور می شود اختلالات شخصیت ناشی از ترکیبی از این تأثیرات ژنتیکی و محیطی است. ژن ها ممکن است شما را در معرض ابتلا به یک اختلال شخصیت قرار دهد و وضعیت زندگی ممکن است باعث بروز و پیشرفت اختلال شخصیتی گردد.
عوامل خطر
اگرچه علت دقیق اختلالات شخصیتی مشخص نیست، اما به نظر می رسد برخی از عوامل خطر ایجاد یا بروز و تشدید اختلالات شخصیت را افزایش می دهد، از جمله:
- تغییرات در ناقل های عصبی و ساختار مغز
- زندگی خانوادگی آشفته، ناپایدار یا هرج و مرج در دوران کودکی
- سابقه خانوادگی اختلالات شخصیتی یا سایر بیماری های روانی
عوارض اختلال شخصیتی
اختلالات شخصیتی می تواند زندگی افراد مبتلا و ارتباطات فردی را به میزان قابل توجهی مختل کند و می تواند منجر به انزوا اجتماعی فرد یا سوء مصرف الکل یا مواد مخدر شود.
تشخیص بیماری
اگر پزشک مشکوک به اختلال شخصیت شما باشد، تشخیص ممکن است از راه های مختلفی انجام گیرد که عبارتند از:
معاینه بدنی: پزشک ممکن است معاینه فیزیکی انجام دهد و در مورد سلامتی سؤالات شخصی بپرسد. در برخی موارد، علائم ممکن است با یک مشکل اساسی جسمی مرتبط باشد. تست های شما ممکن است شامل آزمایش های خون و آزمایش غربالگری برای الکل و مواد مخدر باشد.
ارزیابی روان پزشکی: شامل بحثی در مورد افکار، احساسات و رفتار شماست و ممکن است شامل پرسشنامه ای برای کمک به تشخیص بیماری باشد، اطلاعات اعضای خانواده یا دیگران ممکن است در این روش مفید باشد.
معیارهای تشخیصی در DSM-5: پزشک ممکن است علائم شما را با معیارهای موجود در دفترچه راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5)، منتشر شده توسط انجمن روان پزشکی آمریکا، مقایسه کند.
هر اختلال شخصیت مجموعه معیارهای تشخیصی خاص خود را دارد. با این حال، طبق DSM-5، به طور کلی تشخیص یک اختلال شخصیتی شامل انحراف مشخصی از انتظارات فرهنگی است که حداقل در دو مورد از این زمینه منجر به پریشانی یا اختلال قابل توجهی می شود:
- بررسی روابط با سایر افراد
- میزان کنترل تکانه های عصبی
- مناسب بودن پاسخ های عاطفی
- نحوه درک خود و تفسیر خود، سایر افراد و رویدادها
بعضی اوقات تعیین نوع اختلال شخصیت می تواند دشوار باشد، زیرا برخی از اختلالات شخصیت علائم مشابهی دارند و بیش از یک نوع ممکن است وجود داشته باشد. وجود سایر اختلالات مانند افسردگی، اضطراب یا سو مصرف مواد ممکن است تشخیص را پیچیده تر کند.
درمان اختلال شخصیت
درمانی که برای شما مناسب است بستگی به اختلال شخصیت خاص، شدت آن و وضعیت زندگی شما دارد. غالباً، برای اطمینان از نیازهای روان پزشکی، پزشکی و اجتماعی، رویکرد تیمی مورد نیاز است. از آنجا که اختلالات شخصیت طولانی مدت است، ممکن است درمان ماه ها یا سال ها طول بکشد.
روان درمانی
روان درمانی که اصطلاحاً گفت و گوی درمانی نیز خوانده می شود، اصلی ترین روش برای درمان اختلالات شخصیت است. در طول روان درمانی با یک متخصص بهداشت روان می توانید در مورد وضعیت خود و خلق و خو، احساسات، افکار و رفتارهای خود صحبت کنید. می توانید یاد بگیرید که با استرس کنار بیایید و اختلال خود را مدیریت کنید. روان درمانی ممکن است در جلسات فردی، گروه درمانی یا جلساتی ارائه شود که شامل خانواده یا حتی دوستان باشد. انواع مختلف روان درمانی وجود دارد؛ یک روان شناس می تواند تشخیص دهد که کدام یک برای شما مناسب است. همچنین ممکن است آموزش مهارت های اجتماعی نیز ببینید. در طی این آموزش می توانید از بینش و دانش به دست آمده برای یادگیری روش های سالم برای مدیریت علائم خود و کاهش رفتارهایی که در عملکرد و روابط شما دخالت دارند، استفاده کنید.
خانواده درمانی برای خانواده هایی که با یکی از اعضای خانواده مبتلا به اختلال شخصیت رو به رو هستند، پشتیبانی و آموزش را ارائه می دهد. در برخی موارد، یک اختلال شخصیت ممکن است آنقدر شدید باشد که لازم است برای مراقبت در بیمارستان بستری شوید. این معمولاً فقط در مواردی توصیه می شود که نتوانید به طور صحیح از خود مراقبت کنید یا خطر جدی را برای آسیب رساندن به خود یا شخص دیگری داشته باشید.
آخرین دیدگاه‌ها