اسکیزوفرنی دارای سه مرحله مجزا است که در برخی افراد علائم یکسان و مشترک دارند. این سه مرحله شامل مرحله مقدماتی یا پرودرومال، مرحله فعال و مرحله باقیمانده است. تشخیص مراحل اسکیزوفرنی از این نظر مهم است که می‌تواند از روش درمانی مناسب برای مدیریت شرایط خود استفاده کند.
اسکیزوفرنی یک بیماری روانی مزمن است که تخمین زده می‌شود 24 میلیون نفر را در سراسر جهان درگیر کرده است. این بیماری بر نحوه تفکر، احساس و رفتار فرد تأثیر می‌گذارد. افراد مبتلا به اسکیزوفرنی ممکن است موارد زیر را تجربه کنند:
- افسردگی
- توهمات مختلف
- مشکلات حافظه
- افکار و گفتار نامنظم
افراد می‌توانند با کمک یک تیم مراقبتی که روش‌های درمانی موثر را به صورت هماهنگ و موثر ارائه می‌کنند، علائم خود را مدیریت کنند. با این حال، بدون بهره‌مندی از روش‌های درمانی مناسب، علائم اسکیزوفرنی می‌تواند به شدت بر توانایی فرد برای مشارکت در کار یا مدرسه، زندگی مستقل و حفظ روابط بین فردی تأثیر بگذارد. در این مقاله از پزشکت در مورد مراحل اسکیزوفرنی، علل بروز، علائم، تشخیص، گزینه‌های درمانی و اقدامات مورد نیاز برای کنترل این بیماری روانی صحبت خواهیم کرد.
مرحله پرودرومال یا مقدماتی اسکیزوفرنی
مرحله مقدماتی یا پرودرومال، اولین مرحله این بیماری است. این مرحله، قبل از ظاهر شدن علائم روان پریشی قابل توجه رخ می‌دهد. در این مرحله، فرد دچار تغییرات رفتاری و شناختی می‌شود که به مرور زمان به سمت روان پریشی پیش می‌رود.
مرحله اولیه اسکیزوفرنی معمولاً شامل علائم غیر اختصاصی است که در سایر بیماری‌های روانی مانند افسردگی نیز رخ می‌دهد. علائم اسکیزوفرنی در مرحله مقدماتی یا پرودرومال، عبارت‌اند از:
- اضطراب
- رفتار نامنظم
- کمبود انگیزه
- تحریک پذیری
- مشکلات خواب
- مشکل در تمرکز
- ایزوله سازی اجتماعی
- تغییر روال عادی زندگی
- توهمات خفیف یا ضعیف
- بی توجهی به بهداشت فردی
به گفته نویسندگان یک بررسی علمی در سال 2018، تا 73% از افراد مبتلا به اسکیزوفرنی قبل از بروز علائم مشخصه اسکیزوفرنی، مرحله پرودرومال را تجربه می‌کنند. شناسایی افراد در مرحله پرودرومال همچنان یک مسئله چالش برانگیز است. پس از مرحله مقدماتی، مرحله فعال اسکیزوفرنی بروز پیدا خواهد کرد.
مرحله فعال اسکیزوفرنی
در این مرحله، افراد مبتلا علائم مشخصی از روان پریشی از جمله توهم، هذیان و پارانویا را تجربه خواهند کرد. اسکیزوفرنی فعال یا روان پریشی فعال شامل علائم واضحی از جمله موارد زیر است:
- سرگردانی
- زمزمه کردن
- خود به خود خندیدن
- بی‌تفاوتی و بی احساسی
- افکار و گفتار آشفته یا درهم
- حرکت بیش از حد یا بی فایده
- توهمات، از جمله دیداری، شنیداری، بویایی یا احساس و ادراکاتی که باقی افراد آن را تجربه نمی‌کنند.
- هذیان‌ها، که تصورات یا ایده‌های نادرستی هستند که شخص حتی زمانی که شواهدی بر خلاف آن ارائه می‌شود، آنها را باور می‌کند.
بروز این علائم می‌تواند علامت تشخیصی مناسبی باشد. با این حال مانند سایر بیماری‌های روانی، ابتلا به اسکیزوفرنی باید توسط یک روانپزشک انجام بگیرید. در صورتی که درباره هر کدام از این علائم سوالی دارید، می‌توانید با یک روانپزشک تماس بگیرید و با او مشورت کنید.
مرحله باقیمانده اسکیزوفرنی
راهنمای تشخیصی و آماری، ویرایش پنجم (DSM-5) دیگر این مرحله را برای اهداف تشخیصی در نظر نمی‌گیرد. با این حال، آشنایی و طبقه بندی این مرحله از بیماری هنوز هم برای توصیف علائم اسکیزوفرنی مفید است. در مرحله باقیمانده بیماری، فرد علائم کمتر یا خفیف تری را نسبت به علائمی که در مرحله فعال دیده می‌شود، تجربه می‌کند.
به طور معمول، افراد در این مرحله علائم مثبتی مانند توهم یا هذیان را تجربه نمی‌کنند. به طور کلی، مرحله باقیمانده بیماری اسکیزوفرنی مشابه مرحله پرودرومال یا مقدماتی است. افراد ممکن است علائم منفی مانند افسردگی، کمبود انگیزه، کمبود انرژی یا خلق و خوی نامطلوب را تجربه کنند. علائم مرحله باقی مانده اسکیزوفرنی، عبارت‌اند از:
- مشکل در تمرکز
- بی علاقگی عمومی
- کناره گیری اجتماعی
- صدای صاف و یکنواخت
- کاهش یا عدم وجود حالات چهره
- مشکل در برنامه ریزی و شرکت در فعالیت‌های مختلف
علت بروز مراحل مختلف بیماری اسکیزوفرنی
اسکیزوفرنی یک اختلال چند بعدی است که از تعدادی متغیر ناشی می‌شود. تحقیقات علل احتمالی بروز اسکیزوفرنی را روشن کرده است. با این حال، عللی که باعث می‌شوند افراد در طول این بیماری روانی مراحل مختلفی را طی کنند، هنوز به طور کامل مشخص نشده است.
ترکیبی از عوامل محیطی، ژنتیکی و فیزیولوژیکی ممکن است ساختار و سطح مواد شیمیایی را در مغز تغییر دهند. این تغییرات منجر به بروز بیماری اسکیزوفرنی می‌شوند. به طور کلی، کارشناسان و متخصصان عوامل زیر را با اختلال اسکیزوفرنی مرتبط می‌دانند:
عوامل ژنتیکی
با توجه به گفته اتحادیه ملی بیماری‌های روانی (NAMI)، افرادی که سابقه خانوادگی ابتلا به بیماری اسکیزوفرنی را دارند، شش برابر بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری هستند.
عوامل محیطی
محیط یک فرد می‌تواند بر خطر ابتلا به اختلال اسکیزوفرنی و سایر بیماری‌های روانی تأثیر بگذارد. موسسه ملی سلامت روان (NIMH) بیان می‌کند که قرار گرفتن در معرض ویروس‌ها، استرس و فقر ممکن است در ایجاد اسکیزوفرنی نقش داشته باشد. شرایط سبک زندگی، تروما، و سوء مصرف مواد نیز ممکن است بر این مسئله تاثیر داشته باشد.
عوامل مرتبط با ساختار مغز
بروز تغییرات در ساختار و عملکرد مغز می‌تواند منجر به ایجاد تعاملات غیرعادی بین انتقال‌دهنده‌های عصبی مغز مانند دوپامین شود. این تغییرات ممکن است به اپیزودهای روان پریشی و پیشرفت اسکیزوفرنی کمک کند.
مصرف مواد مخدر
نتایج حاصل از تحقیقات نشان می‌دهد که مصرف مواد، به ویژه در دوران نوجوانی، می‌تواند خطر ابتلا به اسکیزوفرنی را در سنین بالاتر افزایش دهد. نویسندگان مقاله NIMH پیشنهاد می‌کنند که عوامل ژنتیکی مرتبط با اسکیزوفرنی نیز ممکن است به تغییرات مغزی مرتبط با اعتیاد کمک کنند.
تشخیص اختلال اسکیزوفرنی
پزشکان و متخصصان سلامت روان اغلب اسکیزوفرنی را در مرحله فعال، زمانی که علائم برجسته‌تر هستند، تشخیص می‌دهند. به طور کلی، یک پزشک باید شاخص‌هایی را که در DSM-5 برای تشخیص بیماری اسکیزوفرنی ذکر شده است، رعایت کند. بر اساس گفته DSM-5، تشخیص اسکیزوفرنی باید شامل عناصر مختلفی باشد.
برای تشخیص ابتلا به این اختلال روانی، یک فرد باید حداقل دو مورد از علائم زیر را برای یک دوره 1 ماهه تجربه کند:
- توهمات
- گفتار بی نظم
- رفتارآشفته یا کاتاتونیک
- علائم منفی، مانند کاهش بیان عاطفی یا بی تفاوتی
این علائم توانایی فرد را برای فعالیت کاهش می‌دهد و بر عملکرد حرفه‌ای یا تحصیلی، روابط بین فردی یا مراقبت از خود تأثیر می‌گذارد. کاهش عملکرد حداقل 6 ماه طول می‌کشد. در طول این دوره 6 ماهه، فرد حداقل به مدت 1 ماه علائم را نشان می‌دهد. علائم فاز فعال مستقل از دوره‌های افسردگی اساسی یا شیدایی رخ می‌دهد.
علاوه براین، علائم بروز پیدا کرده نباید ناشی از یک بیماری دیگر، سوء مصرف مواد یا دارو باشد.
سن شروع بیماری اسکیزوفرنی
در حالی که یک فرد ممکن است در هر سنی به بیماری اسکیزوفرنی مبتلا شود، میانگین سن شروع آن بین مردان و زنان کمی متفاوت است. به گزارش NAMI، علائم اولیه اسکیزوفرنی معمولا بین اواخر نوجوانی تا اوایل دهه 20 برای مردان و اواخر دهه 20 تا اوایل 30 سالگی برای زنان ظاهر می‌شود.
نویسندگان یک گزارش در سال 2018 بیان کردند که بیماری اسکیزوفرنی می‌تواند در کودکان کمتر از 13 سال نیز رخ دهد، اگرچه به نظر می‌رسد که این مورد نادر است.
درمان بیماری اسکیزوفرنی
اگرچه اختلال اسکیزوفرنی یک بیماری مادام العمر است، اما قابل درمان است. اتخاذ یک برنامه درمانی به موقع و موثر می‌تواند به مدیریت علائم و پیشگیری از عود آنها کمک کند. گزینه‌های درمانی اختلال اسکیزوفرنی، عبارت‌اند از:
مصرف داروهای ضد روان پریشی: این داروها به صورت دوز خوراکی روزانه یا تزریق ماهانه در دسترس هستند. افرادی که داروهای ضد روان پریشی را طبق تجویز مصرف می‌کنند، ممکن است که علائم روان پریشی را با شدت کمتر تجربه کنند. با وجود این که داروهای ضد روان پریشی موثر هستند، اما می‌توانند اثرات نامطلوبی مانند افزایش وزن و خواب آلودگی داشته باشند.
روان درمانی
از جمله روش‌های روان درمانی، عبارت‌اند از:
درمان شناختی رفتاری:
این شکل از درمان می‌تواند به افراد کمک کند تا مهارت‌ها و استراتژی‌های مقابله‌ای مفیدی را برای رهایی از افکار مخرب به دست آورند.
درمان روان پویشی:
این روش که به عنوان درمان روانکاوی نیز شناخته می‌شود، شامل مکالمه بین روانشناس و بیمار است. در طول این مکالمات تلاش می‌شود تا تجربیات عاطفی و فرآیندهای ناخودآگاه که به بروز وضعیت روانی فعلی فرد کمک می‌کنند، آشکار شوند.
درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد یا ACT:
این روش، نوعی رفتار درمانی است که افراد را تشویق می‌کند تا احساسات عمیق خود را بپذیرند. علاوه براین، ACT بر تعهد به اهداف و ارزش‌های شخصی و بهبود کیفیت کلی زندگی تمرکز دارد. در نهایت، ACT مهارت‌های تمرکز حواس را آموزش می‌دهد که می‌تواند به فرد کمک کند به جای اینکه توسط افکار یا تجربیات منفی درگیر شود، بر لحظه حال متمرکز شود.
با ترکیب این سه حالت، فرد می‌تواند با تغییر نگرش نسبت به خود، رفتار خود را تغییر دهد.
خانواده درمانی:
این شکل از روان درمانی شامل کار با خانواده‌ها و سایر افراد مهم در زندگی فرد مبتلا به اسکیزوفرنی و سایر شرایط سلامت روان است. این روش بر آموزش، کاهش استرس و پردازش عاطفی تمرکز دارد و به اعضای خانواده کمک می‌کند تا بهتر با یکدیگر ارتباط برقرار و اختلافات را با یکدیگر حل کنند.
مراقبت تخصصی هماهنگ یا CSC:
این روش شامل تیمی از متخصصان سلامت است که مصرف داروها را مدیریت می‌کنند، روان درمانی ارائه می‌دهند و پشتیبانی آموزشی و شغلی را مهیا می‌کنند.
پیش آگهی بیماری اسکیزوفرنی
اسکیزوفرنی یک بیماری پیچیده و طولانی مدت است که می‌تواند به طور قابل توجهی بر توانایی فرد برای انجام عملکرد روزانه و حفظ روابط تأثیر بگذارد. درمان‌های مؤثری در دسترس هستند که می‌توانند به فرد در مدیریت علائم خود و پیشگیری از عود اختلال کمک کنند.
افراد مبتلا به اسکیزوفرنی می‌توانند از حمایت خانواده و دوستان خود و دسترسی به خدمات اجتماعی بهره مند شوند.
سخن آخر
اختلال اسکیزوفرنی از سه مرحله تشکیل شده است: مرحله پیش‌درآمد، فعال و باقیمانده. مرحله پرودرومال شامل علائم غیر اختصاصی مانند عدم انگیزه، انزوای اجتماعی و مشکل در تمرکز است. علائم پرودرومال همیشه آشکار نیستند. در نتیجه، تشخیص اسکیزوفرنی در این مرحله می‌تواند بسیار دشوار باشد.
اسکیزوفرنی فعال شامل علائم روان پریشی قابل توجه مانند توهم و هذیان است. افراد در این مرحله نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارند. تشخیص به موقع و درمان سریع می‌تواند به کاهش شدت و دفعات دوره‌های روان پریشی کمک کند. مرحله باقیمانده دیگر به عنوان یک معیار تشخیصی شناخته نمی‌شود، اما به توضیح پیشرفت اسکیزوفرنی کمک می‌کند.
در مرحله باقیمانده، توهمات، هذیان و تفکر آشفته خفیف یا شدید وجود ندارند. ممکن است فرد از مرحله پرودرومال به تجربه علائم ادامه دهد. با این حال، تشخیص ابتلا فرد به بیماری روانی اسکیزوفرنی باید توسط یک پزشک متخصص انجام شود.
در صورتی که درباره علل بروز، علائم، مراحل، روش‌های تشخیص و روش‌های درمان بیماری روانی اسکیزوفرنی سوالات بیشتری دارید، می‌توانید با پزشکت تماس بگیرید و با متخصصان اعصاب و روان درباره سوالاتتان مشورت کنید.
آخرین دیدگاه‌ها