سردردهای خوشه ای چندین بار در روز رخ می دهند. آنها به طور ناگهانی شروع می شوند، برای مدت زمان محدودی ادامه می یابند و می توانند بسیار دردناک باشند. حملات به صورت دوره ای رخ می دهند. یک دوره حملات منظم که به عنوان یک دوره خوشه ای شناخته می شود می تواند به مدت چند روز، چند هفته و یا حتی چند ماه ادامه داشته باشد. به دنبال آن دوره های بهبودی وجود دارد که در این مدت هیچ سردردی رخ نمی دهد. سردردهای خوشه ای بیماری شایعی به شمار نمی رود. از هر 1000 نفر تنها 1 نفر به این عارضه مبتلا می شود. از هر 10 مورد ابتلا 6 مورد مربوط به مردان است و بیشتر این افراد سیگاری هستند. این عارضه معمولاً پس از 20 سالگی شروع می شود.
یک سردرد خوشه ای اغلب به طور ناگهانی ظاهر می شود، حدود یک ساعت طول می کشد و سپس به طور ناگهانی ناپدید می شود. در طول حمله یا دوره خوشه ای سردردها به طور مرتب تکرار می شوند. در طول دوره بهبودی هیچ گونه دردی رخ نمی هد. سردردهای خوشه ای به طور معمول در یک طرف سر و ناحیه اطراف چشم احساس می شود.
علائم سردردهای خوشه ای چیست؟
سردردهای خوشه ای معمولاً فقط یک طرف سر را درگیر می کنند. علائم آن شامل درد شدیدی است که به سرعت و معمولاً بدون هیچ پیش زمینه ای آغاز می شود. درد ممکن است گاهی ضربان دار یا مداوم باشد. همچنین درد اغلب مانند یک سوزش در سر احساس می شود.
سردرد خوشه ای معمولا در پشت و اطراف حدقه چشم رخ می دهد. ولی ممکن است به پیشانی، شقیقه، بینی، گونه و فک همان سمت نیز انتشار یابد. پوست سر ممکن است حساس شود و گاهی ممکن است در شقیقه ها فرد ضربه هایی را احساس کند.
علائم دیگر سردردهای خوشه ای، عبارتند از:
- بی قراری
- رنگ پریدگی
- گرمی و تعریق صورت
- افتادگی پلک در همان چشم
- گرفتگی یا آبریزش بینی در طرف درد
- قرمزی، تورم و آبریزش چشم درطرف درد
- کوچک شدن مردمک چشم در طرف درد
این درد می تواند فرد را در طول شب از خواب بیدار کند و ممکن است هر شب در یک زمان مشخص رخ دهد.
فرد در طول دوره های درد نمی تواند برای مدت طولانی بی حرکت بماند. اغلب این افراد در هنگام بروز حمله خود را به عقب و جلو تکان می دهند. هر سردرد خوشه ای می تواند از 15 دقیقه تا چند ساعت ادامه داشته باشد؛ اما معمولاً بیش از یک ساعت به طول نمی کشد. در یک فرد مبتلا ممکن است هر روز یک تا سه حمله خوشه ای را تجربه کند. پس از حمله درد از بین می رود، اما شاید فرد احساس خستگی زیادی کند.
چه عواملی باعث سردرد خوشه ای می شود؟
علت ابتلا به سردردهای خوشه ای همچنان نامشخص است. تحقیقات نشان داده است که در هنگام حمله فعالیت هیپوتالاموس افزایش می یابد. هیپوتالاموس، بخشی از مغز است که دمای بدن، گرسنگی و تشنگی را کنترل می کند. احتمالا این ناحیه از مغز مواد شیمیایی آزاد کرده که باعث انبساط رگ های خونی شده و در نتیجه جریان خون بیشتری به مغز می رسد. این مساله در نهایت باعث ابتلا به سردردهای شدید می شود. اینکه چرا این اتفاق رخ می دهد همچنان نامعلوم است؛ اما محرکاتی مانند مصرف الکل، افزایش ناگهانی دما و یا ورزش در هوای گرم می تواند باعث بروز این حملات شود.
ماهیت دوره ای سردردهای خوشه ای نشان می دهد که اختلال در ساعت بیولوژیک بدن می تواند در وقوع حملات نقش داشته باشد. محققان دریافته اند افرادی که سردردهای خوشه ای دارند غالباً در هنگام حمله دارای عدم تعادل هورمون های ملاتونین و کورتیزول هستند.
سردردهای خوشه ای ربطی به عوامل تحریک کننده مانند غذاها، استرس و تغییرات هورمونی ندارد. فقط مصرف الکل می تواند محرک باشد. مصرف الكل فقط در صورتي كه فرد در فواصل دوره خوشه ای قرار داشته باشد به عنوان عامل تحریک کننده عمل مي كند. ممکن است بین سردردهای خوشه ای و مصرف برخی داروها مانند داروهای بیماری های قلبی ارتباط وجود داشته باشد.
تغییرات شدید دما، می تواند باعث ایجاد شروع حملات سردرد شود. تغییر دما اغلب با افزایش سریع دمای بدن همراه است.
دوره های سردرد خوشه ای
یک دوره سردرد خوشه ای معمولاً از 1 تا 12 هفته طول می کشد. آنها اغلب در لحظات تقویمی مشابهی شروع می شوند و به خصوص می توانند به صورت فصلی مثلا در هر بهار یا پاییز اتفاق بیفتند.
سردردهای خوشه ای اپیزودیک. یک سری از سردردهای طاقت فرسا به طور معمول از 1 هفته تا 3 ماه طول می کشند اگرچه در موارد نادر ممکن است به مدت یک سال هم ادامه پیدا کنند. در این شرایط، معمولا پس از تحمل دوره درد 6 تا 12 ماه فرد بهبود می یابد. سپس سردردها به صورت دوره ای دوباره تکرار می شوند.
سردردهای مزمن خوشه ای. دوره خوشه می تواند برای چندین ماه، یک سال یا حتی بیشتر ادامه داشته باشد. دوره های بهبودی کوتاه بوده و ممکن است کمتر از یک ماه طول بکشد.
در طول یک دوره سردرد خوشه ای بیمار احتمال دارد علائم زیر را تجربه کنید:
- سردردها روزی چند بار رخ می دهد.
- احتمال وقوع حملات در شب بیشتر است.
- حملات هر روز تقریباً در یک زمان یکسان اتفاق میفتند.
- یک دوره حمله از 15 دقیقه تا 3 ساعت طول می کشد.
چه عواملی خطر بروز سردرد خوشه ای را افزایش می دهد؟
از میان مهمترین عوامل خطر برای سردردهای خوشه ای می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- مصرف الکل. به نظر می رسد الکل در طول یک دوره سردرد خوشه ای عامل اصلی تحریک کننده باشد اما در طول بهبودی تاثیری در شروع درد ندارد.
- سن. بیشتر سردردهای خوشه ای پس از 20 سالگی شروع می شود.
- جنسیت. حدود 6 درصد افراد مبتلا به سردردهای خوشه ای مردان هستند.
- سیگار کشیدن. بیشتر مردانی که سردرد خوشه ای دارند، سیگاری هستند.
- تبار قومی. میزان ابتلا به سردردهای خوشه ای در میان نژاد آفریقایی دو برابر بیشتر است.
- ژنتیک. اگر یکی از اعضای نزدیک خانواده سردردهای خوشه ای داشته باشد احتمال ابتلا به آن در میان دیگر اعضای خانواده بیشتر است.
کسی که مرتباً سردرد دارد باید به پزشک مراجعه کند. درمان اغلب می تواند علائم را تسکین دهد و لازم است که علل زمینه ای احتمالی توسط پزشک رد و یا تایید شود.
سردردهای خوشه ای با میگرن چه فرقی دارند؟
سردرد های خوشه ای و میگرن هر دو از انواع شدید سردرد به شمار می روند؛ اما ماهیت و روند درمان آنها با هم فرق دارد. فرد مبتلا به میگرن فرد اغلب دچار هاله بینی یا دیگر اختلالات بینایی از جمله رویت لکه های نورانی یا خطوط زیگزاگ می شود. میگرن می تواند تا 72 ساعت طول بکشد. معمولاً همراه با حالت تهوع، استفراغ و حساسیت به نور است.
سردرد خوشه ای بر خلاف میگرن به طور ناگهانی شروع می شود و پایان می یابد و مدت زمان کوتاه تری طول می کشد. این حملات درد غالباً با ریزش اشک چشم و گرفتگی و آبریزش بینی همراه است. به طور معمول فقط یک طرف سر را درگیر می کند و چشمی که در طرف درد قرار دارد دچار آبریزش می شود. فرد مبتلا به میگرن در هنگام حمله ترجیح می دهد دراز بکشد؛ اما در افراد مبتلا به سردردهای خوشه ای دراز کشیدن درد را بدتر می کند.
سردرد خوشه ای چگونه درمان می شود؟
هیچ درمانی برای سردردهای خوشه ای وجود ندارد؛ اما روش های درمانی از جمله اکسیژن درمانی می تواند به کاهش و شدت حملات کمک کند. هدف از درمان این است که برخی از علائم را تسکین دهد. دوره های سردرد را کوتاه کرده و دفعات آنها را کاهش دهد. مسکن های بدون نسخه مانند آسپیرین یا ایبوپروفن معمولا در تسکین سردردهای خوشه ای موثر واقع نمی شوند؛ زیرا درد به سرعت شروع شده و خیلی زود پایان می یابد. به طوری که با شروع تاثیر دارو در بدن سردرد احتمالاً از بین رفته است.
درمان هایی که می توانند تسکین فوری بر روی این سردرد داشته باشند، عبارتند از:
قطره بی حس کننده موضعی بینی. لیدوکائین (زیلوکائین) یک درمان موثر برای سردردهای خوشه ای است.
اکسیژن درمانی. تنفس اکسیژن از طریق ماسک با سرعت 7 تا 10 لیتر در دقیقه ممکن است در عرض 15 دقیقه باعث تسکین قابل توجه درد شود. اکسیژن درمانی فقط ممکن است علائم را به تعویق بیندازد، نه اینکه باعث درمان و برطرف شدن کلی عارضه شود.
داروهای تزریقی. این داروها می تواند میگرن را درمان کرده و سردردهای خوشه ای را به سرعت تسکین دهد. برخی از اسپری بینی فقط برای بعضی از بیماران موثر است. دوز بزرگسالان یک تزریق 6 میلی گرمی است. در یک بازه زمانی 24 ساعته و حداقل با فاصله یک ساعت می توان دو تزریق انجام داد. افراد مبتلا به فشار خون بالا کنترل نشده یا بیماری ایسکمیک قلب نباید این دارو را مصرف کنند.
جراحی. چنانچه درمان های دارویی موثر واقع نشده و یا فرد تحمل داروها را نداشته باشد از روش جراحی به عنوان آخرین گزینه درمان استفاده خواهد شد. با این حال روش جراحی به ندرت مورد استفاده قرار می گیرد. عمل جراحی فقط یکبار انجام می شود و برای کسانی مناسب است که فقط در یک طرف سر احساس درد دارند.
روش های جراحی شامل موارد زیر است:
جراحی. در این شرایط جراح بخشی از عصب سه قلو که به قسمت پشت و اطراف چشم متصل است را برش می دهد. در این روش احتمال خطر صدمه به چشم وجود دارد.
تزریق گلیسرول. گلیسرول به اعصاب صورت تزریق می شود. این روش درمانی نسبت به سایر روش های جراحی مطمئن تر است.
بیشتر افراد مبتلا به سردردهای خوشه ای از داروهای کوتاه و یا طولانی مدت استفاده می کنند. با پایان هر دوره از دردهای خوشه ای درمان های کوتاه مدت متوقف می شود؛ اما ممکن است درمان های طولانی مدت زیر نظر پزشک ادامه یابد.
داروهای کوتاه مدت
این داروها قبل از استفاده از داروهای طولانی مدت مصرف می شوند.
کورتیکواستروئیدها. استروئیدها التهاب را سرکوب می کنند. آنها یک داروی پیشگیرانه و سریع هستند و می توانند به کسانی که به تازگی به این عارضه مبتلا شده اند یا کسانی که دوره های طولانی بهبودی و دوره های خوشه ای کوتاه تری دارند، کمک کنند.
بیهوشی روی عصب پس سری. با تزریق ماده بی حس کننده می توان این عصب را که در پشت سر قرار دارد، بی حس کرد. در نتیجه، گیرنده های درد که در امتداد مسیر عصبی حرکت می کنند، مسدود می شوند. این درمان پیشگیرانه و موقتی بوده و به محض شروع درمان طولانی مدت مصرف آن متوقف می شود.
داروهای طولانی مدت
داروهای طولانی مدت در طول دوره دردهای خوشه مصرف می شوند. برخی از افراد ممکن است به بیش از یک داروی طولانی مدت نیاز داشته باشند.
مسدود كننده هاي كانال كلسيم. اين داروها در دوره خوشه ای مصرف مي شوند و سپس دوز مصرفی به تدريج كاهش مي يابد، اگرچه ممكن است برخي از افراد به مدت طولاني از آنها استفاده كنند. عوارض جانبی شامل یبوست، حالت تهوع، خستگی، تورم مچ پا، افت فشار خون و سرگیجه است.
کربنات لیتیوم، به عنوان مثال، لیتیوم. این دارو که برای درمان اختلال دوقطبی استفاده می شود. همچنین در جلوگیری از سردردهای خوشه ای مزمن نیز موثر است. عوارض جانبی مصرف آن، شامل افزایش ادرار، اسهال و تب و لرز است. شدت عوارض جانبی معمولاً با دوز مصرفی مرتبط است که پزشک می تواند آن را تغییر دهد.
داروهای ضد تشنج. این دارو ها برای درمان های طولانی مدت سردردهای خوشه ای کاربرد دارند.
آخرین دیدگاه‌ها