خوردن یخ یا پاگوفاژی به خوردن بی اختیار یخ و سایر مواد غذایی یخ زده گفته می شود. پاگوفاژی نوعی پیکا به شمار می رود. پیکا نوعی اختلال روانشناختی است که علائم آن میل شدید به خوردن مواد غیر غذایی مانند مو، سنگ، خاک و کاغذ است.
علائم اصلی پاگوفاژی جویدن بی وقفه یخ است. این بیماری ممکن است دارای زمینه روانی باشد اما دربرخی موارد هم به عنوان یک پاسخ فیزیولوژیکی به کم خونی فقر آهن رخ می دهد. رژیم های غذایی گیاهخواری که عمدتا از میوه ها و سبزیجات تشکیل شده و حاوی مقادیر ناچیز آهن است به راحتی می تواند باعث ابتلا به کم خونی و در نتیجه پاگوفاژی شود.
علائم ابتلا به یخ خواری چیست؟
علائم کمبود آهن به تدریج در بدن ظاهر می شوند، زیرا بدن در صورت ابتلا به کم خونی معمولاً از ذخایر آهن موجود در مغز استخوان و کبد استفاده می کند. هنگامی که سطح آهن خون کاهش پیدا می کند، پاگوفاژی به عنوان نشانه ای از کمبود آهن بدن رخ می دهد. در این زمان مصرف یخ با یک ولع ناگهانی شروع شده و همزمان با کاهش بیشتر آهن، شدیدتر می شود. پس بین یخ خواری و کم خونی ارتباط وجود دارد.
پاگافاژی به طور کلی با اشکال دیگر کم خونی، مانند کم خونی همولیتیک، کم خونی پرنیشیوس، یا کم خونی آپلاستیک ارتباط ندارد .
در صورتی که خوردن یخ ناشی از فقر آهن باشد علائم آن کاملا شبیه علائم کم خونی خواهد بود. از جمله:
- خستگی
- سردرد
- ضعف
- سرگیجه
- تپش قلب
- تنگی نفس
- التهاب زبان
- رنگ پریدگی
- تحریک پذیری
- درد قفسه سینه
- مشکل در بلعیدن
- سندرم پای بی قرار
- تحمل کم برای ورزش
علائم کم خونی فقر آهن در کودکان می تواند با بزرگسالان متفاوت باشد. یکی از علائم مشخصه کم خونی در کودکان، روشن شدن غشاهای مخاطی داخل دهان، روی زبان و به ویژه در پلک های داخلی و ملتحمه (سفیدی چشم) است.
علت های شایع خوردن یخ کدامند؟
علت های پاگافاژی ممکن است اختلالات روانی یا مشکلات فیزیولوژیکی مانند کم خونی باشد.
علل روانشناختی خوردن یخ
جویدن گاه به گاه یخ نشانه ای از پاگافاژی نیست. پیکا، طبق تعریف، خوردن غیر طبیعی و بیش از حد مواد غیر مغذی، از جمله یخ است که برای مدتی بیش از یک ماه ادامه پیدا کند. به بیان ساده تر، این رفتار هم به سلامتی شما آسیب می رساند و هم غیر اختیاری است، به این معنی که حتی اگر از مضرات آن آگاهی داشته باشید قادر به ترک این رفتار نیستید.
بررسی ها نشان می دهند که افراد مبتلا به پاگوفاژی تمایل دارند حداقل یک سینی یخ در روز بخورند. خوردن یخ با علائمی مانند ترک خوردگی دندان ها، آسیب لثه و کمبودهای تغذیه ای آشکار می شود. پاگوفاژی در موارد شدید می تواند به مشکلات شدیدتری مانند انسداد روده، پارگی روده و عفونت منجر شود.
طبق انجمن روانپزشکی آمریکا (APA)، اختلالات تغذیه و غذا خوردن، از جمله پیکا، با اختلال وسواس جبری (OCD) همراه است. استرس تقریباً در همه حال باعث بدتر شدن علائم می شود.
گاهی خوردن یخ همزمان با سایر اشکال پیکا، از جمله ژئوفاژیا(خوردن خاک)، آمیلوفاژی (خوردن نشاسته خام) ، لیتوفاژیا (سنگ خواری)، تریکوفاژی (خوردن مو، پشم و سایر الیاف) اتفاق می افتد.
پاگوفاژی و سایر اشکال پیکا گاهی در کودکان و بزرگسالان مبتلا به اوتیسم به عنوان بخشی از یک رفتار تکراری رخ می دهد. بیماران مبتلا به اوتیسم ادعا می کنند که خوردن مکرر یخ باعث تسکین و احساس آرامش در آنها می شود.
کمبود آهن و یخ خواری
در برخی موارد پاگافاژی می تواند در پاسخ به کمبود حاد آهن ایجاد شود. مصرف مکمل آهن می تواند علائم یخ خواری و کم خونی (از جمله سندرم پای بی قرار) را در این بیماران کاهش دهد.
بررسی ها نشان می دهد که پیکا در مناطقی از کشورهای در حال توسعه که دچار کمبودهای غذایی گسترده ای هستند، شایع تر است. در کشورهای پیشرفته، پاگوفاژی عمدتا در کودکان، زنان باردار و افرادی که تحت عمل جراحی بای پس معده قرار گرفته اند دیده می شود.
یک علت عمده کمبود آهن در کودکان مربوط به دوران جهش رشد است که در آن نیازهای غذایی کودک به شدت افزایش می یابد. به همین ترتیب، در زنان باردار همزمان با رشد جنین نیاز مادر به اکسیژن دوچندان می شود. در عمل بای پس معده، مقداری از بافت معده برداشته می شود در نتیجه جذب مواد مغذی مانند آهن کاهش پیدا می کند. کم خونی معمولاً با استفاده از مکمل ها و یا تغییر در رژیم غذایی قابل درمان است.
پاگوفاژی چه عوارضی دارد؟
یکی از مهمترین مشکلاتی که در اثر ابتلا به پاگوفاژی ایجاد می شود آسیب به دندان ها است. این امر خصوصاً در کودکانی که دندان هایشان هنوز در حال رشد می باشد، خطر بیشتری دارد. جویدن یخ به طور معمول می تواند به مینای دندان آسیب رسانده و منجر به مشکلاتی مانند درد و ترک خوردگی دندان ها، افزایش حساسیت دندان ها به سرما و حتی آسیب به بافت لثه شود. بسیاری از مبتلایان به پاگوفاژی حتی از مشکل دندان های خود آگاه نیستند تا جایی که دندان ها کاملا پوسیده شده و به کشیدن و ترمیم نیاز پیدا می کنند.
پاگافاژی و سایر اشکال پیکا در صورت وجود استرس های اضافی در زندگی ممکن است بدتر شود.
پاگوفاژی اگر در نتیجه کمبود آهن اتفاق بیفتد مسئله کاملاً متفاوتی است. زیرا درمان ساده تری دارد. کم خونی ناشی از فقر آهن هنگامی رخ می دهد که آهن کافی در بدن نداشته باشید. آهن برای تشکیل گلبول های قرمز خون و هموگلوبین، (مولکول حاوی آهن که اکسیژن را در بدن حمل می کند) ضروری است.
از طرف دیگر یخ خواری و سایر اشکال پیکا به نوبه خود باعث تشدید کمبودهای تغذیه ای می شود که مهمترین آنها کم خونی است. اختلالات خوردن معمولاً عوارضی مانند اختلال وسواس فکری، افسردگی و سایر شرایط بهداشت روانی را به همراه دارد.
به طور دقیق مشخص نیست که پاگوفاژی در افراد مبتلا به کم خونی فقر آهن چقدر شایع است. بررسی ها نشان می دهد که این اختلال تقریباً 13٪ از مردم جهان را تحت تأثیر قرار می دهد. همچنین برخی دیگر از بررسی ها نشان می دهد که از هر 3 نفر یک نفر ممکن است نوعی از اختلالات پیکا را تجربه کند.
پاگوفاژی چگونه تشخیص داده می شود؟
تعیین علت پاگوفاژی در برخی موارد دشوار است، زیرا افراد مبتلا معمولاً تا زمانی که این رفتار باعث تداخل در زندگی آنها نشود به پزشک مراجعه نمی کنند. مگر اینکه علائم جسمی دیگری وجود داشته باشد که بیمار را به شدت نگران کند. پاگوفاژی به عنوان یک بیماری روانی ممکن است برای سالها بدون تشخیص مانده و درمان نشود.
هیچ آزمایشی برای تشخیص پاگوپاژی یا هر شکل دیگری از پیکا وجود ندارد.
کلید تشخیص پاگوفاژی تداوم رفتار برای بیش از یک ماه است. پزشک در هنگام تشخیص سایر علل مانند بارداری و عمل بای پس معده را نیز در نظر می گیرد. در حالت ایده آل، آزمایشاتی برای تعیین کم خونی انجام می شود. در صورت مشکوک بودن، ممکن است ابتلا شما به اوتیسم نیز مورد بررسی قرار گیرد.
انجام آزمایش خون در روند تشخیص بیماری بسیار اهمیت دارد زیرا می تواند از تشخیص اشتباه و درمان نامناسب پیشگیری کند.
تشخیص کمبود آهن
پزشک در صورت وجود علائم کم خونی، ممکن است یکی از آزمایشات زیر را تجویز کند:
- آهن سرم
- فریتین سرم
- ترانسفرین سرم
- ظرفیت اتصال آهن (TIBC)
- تست اشباع ترانسفرین (TSAT)
- اندازه گیری سطح سرمی گیرنده ترانسفرین (TRP)
همچنین شمارش کامل سلول های خونی (CBC) برای اندازه گیری انواع مختلف سلول های خونی انجام خواهد شد. نتایج این آزمایشات بسته به آزمایشگاه معمولاً در طول یک یا سه روز کاری آماده می شود.
به ندرت اتفاق میفتد که پاگوفاژی تنها دلیل مراجعه به پزشک باشد مگر اینکه علائم آنقدر شدید باشد که باعث اختلال در زندگی روزمره شده باشد. اگر برای درمان پاگوفاژی به روانپزشک یا روانشناس ارجاع داده شوید حتی اگر هیچ کدام از علائم کم خونی را نداشته باشید باز هم در اولین مرحله آزمایش خون برای شما تجویز خواهد شد.
گاهی اوقات ممکن است کم خونی به صورت موقت و در اثر خونریزی های شدید و غیر عادی قاعدگی، بیماری سلیاک یا حتی ابتلا به عفونت هیلوباکترپیلوری رخ بدهد. اما با این حال در صورت ابتلا به پاگوفاژی انجام آزمایش خون باز هم اولین مرحله تشخیص است.
درمان پاگوفاژی چیست؟
درمان پاگوفاژی با توجه به علت آن انجام می شود. در صورت وجود علل روانشناختی بیمار نیاز به مراقبت گسترده و بعضاً مداوم دارد. درمان علل جسمی شامل به حد نرمال رساندن سطح آهن خون و کنترل علل اصلی کم خونی است.
اگر پاگوفاژی بدون هیچ علت جسمی زمینه ای ایجاد شود، باید با یک روانپزشک یا روانشناس با تجربه که در زمینه اختلالات تغذیه تخصص دارد مشورت کنید.
در برخی از انواع پیکا خطرات سلامت جدی وجود ندارد. به عنوان مثال خوردن موادی مانند رنگ دیوارها ممکن است باعث مسمومیت با سرب شده و به مداخلات پزشکی نیاز داشته باشد. این بدان معنی نیست که ابتلا به پاگوفاژی نگران کننده نیست اما با این حال نسبت به انواع دیگر پیکا خطرات کمتری برای سلامت شما دارد. به طور کلی سوء تغذیه یکی از ویژگی های مشترک انواع پیکا بوده و در صورت شدید بودن ممکن است به مداخلات تهاجمی برای پیشگیری از آسیب های طولانی مدت نیاز داشته باشد.
درمان شناختی-رفتاری در درمان یخ خواری
یکی از روشهای متداول در درمان اختلالات تغذیه، درمان شناختی-رفتاری (CBT) است. در این روش شما یاد می گیرید که رفتار خود را بررسی کرده و به واقعیتی برسید که این افکار را پشتیبانی و یا رد می کنند. درمان شناختی- رفتاری به شما کمک می کند به افکاری که باعث ایجاد حس یخ خواری در شما می شوند با دید دقیق تر و واقع بینانه تری نگاه کنید. شکل گیری الگوی تفکر سالم در نهایت باعث ترک یخ خواری در شما می شود.
در حال حاضر، هیچ دارویی برای درمان پیکا وجود ندارد. برخی از پزشکان استفاده از داروهایی که به طور معمول برای اسکیزوفرنی استفاده می شود، را برای کاهش میل به خوردن مواد غیر غذایی تأیید کرده اند. همچنین اگر پیکا شدید باشد، ممکن است پزشک داروهای ضد افسردگی و ضد اضطراب را نیز برای شما تجویز کند.
رفع علائم کم خونی در درمان یخ خواری
یکی دیگر از روش های درمان پاگوفاژی رفع علائم کم خونی است. اگر فقر آهن شما خفیف باشد، پزشک ابتدا توصیه می کند که غذاهای غنی از آهن بیشتری را برای جبران ذخایر آهن بدن مصرف کنید. مصرف مکمل های آهن به ویژه برای درمان پاگوپاژی و سایر علائم حاد کمبود آهن از جمله سندرم پای بی قرار بسیار مفید است.
مکمل های آهن نباید به طور مداوم استفاده شوند، مگر اینکه پزشک تجویز کرده باشد. استفاده بیش از حد از مکمل های آهن می تواند باعث هموکروماتوز (سرریز آهن خون) شود. هموکروماتوز با عوارضی مانند درد شدید شکم، آسیب کبد، التهاب ریه و کاردیومگالی (بزرگ شدن قلب) همراه است.
آخرین دیدگاه‌ها