برخی از بیماری ها و شرایط پزشکی باعث از کارافتادگی و نارسایی یک یا چند عضو حیاتی در بدن می‌شوند. در این شرایط پیوند عضو می تواند یک گزینه درمانی مناسب برای بیماران باشد. پیوند اعضاء، یک عمل جراحی برای دادن یک عضو انسانی با عملکرد به شخصی است که اندام وی از کار افتاده یا عملکرد مناسبی ندارد. پیوند یک گزینه درمانی شناخته شده و معتبر برای بیماران مبتلا به مراحل نهایی بیماری های مزمن کلیه، کبد، ریه می باشد. پیوند به اکثر بیماران کمک می کند تا کیفیت زندگی بهتری داشته باشند. اما اهمیت مشاوره آنلاین در بیماران پیوندی موضوع مهمی برای بهبودی سریع تر در این بیماران است.
اما با وجود همه پیشرفت علم و فناوری پزشکی باز هم مشکلاتی در این زمینه وجود دارد. حتی می تواند بر روی میزان موفقیت پیوند تاثیر بگذارد. بیمارانی که نیاز به پیوند دارند با کمبود عضو برای پیوند مواجهه هستند. شاید ماه ها و یا سال ها باید در لیست انتظار برای پیوند باقی بمانند تا مورد مناسب و متناسب با وضعیت آن ها پیدا شود. علاوه بر انتظار برای پیوند که خودش می تواند با عوارض روانی زیادی همراه باشد. یکی از اصلی ترین مشکلات در زمینه پیوند، مدیریت روند های پیش و بعد از پیوند است که این معضل می تواند یکپارچگی و هماهنگی بین ذهن و بدن را از بین ببرد و سلامت روانی بیماران را تهدید کند.
خطر بروز بیماری های روانی بعد از پیوند اعضاء
به گفته کارشناسان، تقریباً همه بیمارانی که تحت جراحی پیوند قرار می گیرند، فرسودگی را تجربه می کنند. داشتن این احساسات کاملاً طبیعی است. احتمال دارد با گذشت زمان برطرف شود. اما در شرایطی که فرسودگی و روند عاطفی بیمار زندگی فرد را مختل کرده او باید به دنبال درمان باشد. همان طور که هر جراحی پیوند عضو بر روی جسم فرد تاثیرات زیادی می گذارد می تواند اثرات عمیقی هم بر روان فرد داشته باشد.
فرد ممکن است علائم برخی از بیماری ها روانی زیر را تا مدت ها بعد از پیوند تجربه کند:
- اندوه
- ناامیدی
- اضطراب
- افسردگی
- اختلال استرس حاد
- عصبانیت و خصومت
- اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)
اما بروز هر یک از این بیماری ها در بیماران پیوندی و حتی افرادی که عضو را اهدا می کنند علت های مختلف زیادی دارد.
علل بروز اختلال روانی بعد از پیوند اعضاء
دلایل عمده بروز مشکلات روانی بعد از پیوند عضو، عبارتند از:
غم و اندوه
اهدای عضو برای افرادی که به هر دلیلی مجبور به اهداء عضو خود می‌شوند می تواند تا حدودی منجر به غم و اندوه شود. چون فرد در این شرایط بخشی از وجود خودش را برای همیشه می بخشد. این احساس درست مانند این است که شما یک وسیله با ارزش خود را گم کرده باشید و مدت ها به دنبال آن می گردید و در آخر مجبور هستید با گم شدن آن کنار بیایید. در پیوند عضو هم گاهی اوقات، احساس از دست دادن «جزئی از وجود خود» می تواند دوره ای از اندوه را ایجاد کند.
روند درمان و بهبودی طولانی مدت
عمل جراحی و ریکاوری بعد از پیوند عضو می تواند دردناک و طولانی تر از حد انتظار باشد که خود این مسئله می تواند نگرانی های بیمار را افزایش دهد. مرخصی طولانی مدت از کار، فشار های مالی و قرنطینه های طولانی بعد از پیوند می تواند منجر به بروز برخی از اختلالات روانی در بیماران پیوندی شود.
نتیجه نامطلوب
متأسفانه، تمام پیوندها موفقیت آمیز نیستند و بدن ممکن است اندام را نپذیرد، یا ممکن است پیوند دچار شکست شود. اگر گیرنده عضو سلامتی خودش را به دست نیاورد، احتمال بروز احساسات منفی مانند ناکامی، غم و اندوه و عصبانیت در بیمار و حتی خانواده بیمار بیشتر خواهد بود.
عوارض روانی پیوند اعضاء
پیوند عضو یک جراحی بزرگ و به خصوص استرس زا است که بیمار باید بتواند با مشکلات روانی و اجتماعی پیوند هم از نظر جسمی و هم روانی و ذهنی مقابله کند؛ بنابراین، این عمل جراحی شامل تغییرات روانی، عاطفی، رابطه ای و اجتماعی متعددی است که هم بر خود بیمار و هم خانواده او تاثیر زیادی دارد. جراحان در طی پیوند می توانند از نظر ساختاری و عملکردی وضعیت بیمار را بهبود ببخشند اما بیمار برای رفع مشکلات عاطفی و روانی خود نیاز به مشاوره و درمان های روان شناختی دارد.
پیوند عضو نه تنها بر بدن بیمار بلکه بر احساس او هم تأثیر می گذارد. برخی از افراد دچار استرس ناشی از عدم پذیرش عضو یا عوارض جانبی دارو می‌شوند. برخی دیگر در سازگاری با شرایط جدید بعد از پیوند خود دچار مشکلات زیادی می‌شوند. در این شرایط صحبت با یک روان شناس برای بیماران پیوندی می تواند بسیار مفید و موثر باشد.
شایع ترین اختلالات روانی بعد از پیوند اعضاء
پیوند عضو به طور کلی آخرین اقدام درمانی برای بیماری مزمن است که می تواند بار سنگینی از استرس روانی را به دنبال داشته باشد و منجر به بروز عوارض روانی زیر در بیماران شود:
- اضطراب
- افسردگی
- اختلال شناختی
- اختلالات خواب
اضطراب و افسردگی شایع ترین اختلالات روانی در گیرندگان پیوند اعضا می باشد که ممکن است بر روند بیماری و بقای پیوند اثر بگذارد. بررسی ها نشان می دهد که در اکثر بیمارانی که تحت پیوند قرار می گیرند اضطراب و دلهره وجود دارد. آنها از عواملی مانند ترس از رد پیوند، عوارض جانبی دارویی و سایر شرایط محیطی ناشی می شود.
افسردگی
بیمارانی که تحت جراحی پیوند قرار می گیرند ممکن است تا سال ها بعد از پیوند دوره های مکرر افسردگی را تجربه کنند. اگر بیمار نتواند راهکارهای مدیریت و مقابله با افسردگی و حتی مدیریت استرس را یاد بگیرد شاید این وضعیت روانی او بر روند جسمی بیمار تاثیر منفی بگذارد و نتیجه پیوند را مختل کند، چون همانطور که می دانیم یک ارتباط تنگاتنگی بین سلامت روان و جسم افراد وجود دارد که سلامتی این دو را به هم گره می زند. بیمار در افسردگی ممکن است به مصرف داروهای ضد افسردگی و روان درمانی نیاز داشته باشد.
علائم افسردگی اساسی شامل موارد زیر است:
- خستگی و کمبود انرژی
- اضطراب، آشفتگی یا بی قراری
- احساس بی ارزشی یا گناه یا سرزنش
- احساس غم، گریه کردن، پوچی یا نا امیدی
- کاهش اشتها و کاهش وزن یا پرخوری و افزایش وزن
- اختلالات خواب از جمله بی خوابی یا خواب بیش از حد
- اختلال در تفکر، تمرکز، تصمیم گیری و به یاد آوردن مسائل
- افکار مکرر در مورد مرگ و مردن،خودکشی و اقدام به خودکشی
- مشکلات جسمی غیر قابل توضیح مانند کمردرد یا سردرد یا دردهای عصبی
- عصبانیت، تحریک پذیری یا یاس و ناامیدی، حتی در مورد کوچکترین مسایل شخصی
اختلالات شناختی
اغلب اختلالات شناختی در بیماران پیوند نیز مشاهده می شود که این اختلالات می تواند بر روند درمانی بیماران تأثیر بگذارد.
استرس
جراحی های بزرگ مانند پیوند کلیه با استرس زیادی همراه هستند که این استرس به نوبه خود وضعیت جسمی و روانی فرد را تحت تاثیر زیاد قرار می دهد و باعث ایجاد احساسات قوی می شود و حتی می تواند منجر به تغییر شخصیت فرد گردد. خطرناک ترین چیز در مورد استرس این است که به راحتی بر شما چیره می شود و به آن عادت می کنید. حتی ممکن است شرایط بحرانی برای شما کاملا عادی شود و شما متوجه بروز علائم آن نشوید. به همین دلیل بهتر است علائم هشدار دهنده آن را بشناسید و در صورت بروز، سریعا برای درمان اقدام کنید.
برخی از علائم استرس، عبارتند از:
علائم شناختی استرس:
- داوری ضعیف
- نگرانی مداوم
- مشکلات حافظه ای
- عدم توانایی در تمرکز
- افکار اضطراب آور یا مزاحم
علائم عاطفی استرس:
- اضطراب
- تنهایی و انزوا
- احساس غرق شدن
- افسردگی یا نارضایتی عمومی
- خلقی، تحریک پذیری یا عصبانیت
- سایر مشکلات بهداشت روانی یا عاطفی
علائم جسمی استرس:
- انواع درد
- اسهال یا یبوست
- کاهش میل جنسی
- حالت تهوع، سرگیجه
- سرماخوردگی یا آنفولانزا مکرر
- درد قفسه سینه، ضربان قلب سریع
علائم رفتاری استرس:
- کاهش اشتها
- اختلالات خواب
- دوری از دیگران
- مصرف مواد مخدر
- عدم مسئولیت پذیری
اختلالات خواب
اختلالات خواب در بیماران پیوندی بسیار شایع است که علت های آن می تواند شیوه زندگی، عوامل مرتبط با بیماری و عوامل اجتماعی باشند. عدم درمان اختلالات خواب ممکن است کیفیت زندگی بیماران را مختل کند؛ اما با این حال اختلالات خواب در افراد پیوند شده بیماران کلیوی نسبت به بیماران دیالیزی کمتر است. علائم افسردگی هم در افراد پیوند یافته و هم دیالیز بسیار شایع است، اما این علائم بعد از پیوند کاهش می یابد.
علائم عمومی اختلالات خواب شامل موارد زیر است:
- افسردگی
- عدم تمرکز
- خستگی روزانه
- مشکل در خوابیدن
- تحریک پذیری یا اضطراب
- تمایل شدید به چرت زدن در طول روز
زندگی بعد از پیوند اعضاء
زندگی بعد از پیوند نیاز به رعایت یکسری نکات و پایبندی به اصول اولیه مانند مصرف دارو به صورت مادام العمر، رعایت رژیم غذایی مناسب، تغییر سبک زندگی و ترویج روش های سالم دارد. بیمار می تواند تا حدودی با رعایت این نکات کیفیت زندگی بعد از پیوند خود را بهبود ببخشد. اما تیم پیوند قبل از انجام جراحی بیمار را از نظر روان شناختی و وضعیت روانی مورد بررسی قرار می دهند. تا مشخص شود که آیا بیمار، کاندید مناسبی برای جراحی هست. یا احتمال دارد وضعیت روانی او بعد از پیوند تاثیر منفی بگذارد. به طور کلی به نظر می رسد اختلالات عاطفی تاثیر منفی بر روی نتیجه پیوند دارد.
در کنار وضعیت سلامت روان خود بیمار قبل از پیوند ارزیابی خانواده و محیط اجتماعی بیمار هم نقش اساسی در نتایج مطلوب پیوند دارد.
- آیا خانواده بیمار از شرایط بعد از پیوند آگاهی و اطلاعی دارند؟
- یا بیمار بعد جراحی وضعیت خانوادگی و اجتماعی مطلوبی دارد؟
- آیا بیمار از حمایت های اجتماعی، مادی و عاطفی برخوردار است؟
- بیمار بعد از پیوند چگونه می تواند مشکلات ناشی از شرایط روانی خود را برطرف کند؟
- بیمار در صورت بروز علائم افسردگی و اضطراب با توجه به شرایط پیوند خود چگونه می تواند با یک مشاور یا روان درمان در ارتباط باشد؟
نقش مشاوره روان شناسی در بیماران پیوند اعضاء
بررسی های اخیر نشان می دهد بیمارانی که در قبل و بعد از پیوند خود خدمات روان درمانی دریافت کرده اند روند درمانی بهتر و پیوند موفقیت آمیز تری داشته اند. علاوه بر آن این بیماران نسبت به افرادی که از مشاوره و خدمات روان درمانی استفاده نکرده اند اضطراب و افسردگی کمتری را تجربه کرده اند. به نظر می رسد مشاوره و روان درمانی از لحاظ عاطفی و روانی، کیفیت زندگی بیماران پیوندی را تا حدود زیادی بهبود می بخشد.
از آنجایی که پیوند می تواند با بروز عوارض جانبی زیادی از جمله بیماری ها و علائم روانی همراه باشد بیماران بهتر است بعد از پیوند با یک مشاور و روان درمان در ارتباط باشند. بیماران باید به این نکته توجه داشته باشند علی رغم تمام مشکلات و رنج های که آن ها برای موفقیت آمیز بودن نتیجه پیوند خود تحمل کرده اند متاسفانه احتمال بروز عوارض روانی در بعد از پیوند وجود دارد و حتی عوارض روانی یک عامل خطر برای سلامتی جسمی و روانی بیمار محسوب می شود که ممکن است بیمار را از ادامه روند درمانی خودش منصرف هم کند.
تصمیم گیری درست قبل از پیوند اعضاء
بهبودی بعد از پیوند می تواند منجر به بروز خستگی بیش از حد در بیماران شود. بیمار ممکن است چند هفته اول بعد از عمل پیوند احساس خستگی روانی و جسمی زیاد و فرسودگی را تجربه کند. با این حال، اگر بیمار نتواند بر این احساسات خود غلبه کند با گذشت زمان خستگی و فرسودگی بیمار بیشتر می شود. تا جایی که توانایی عملکرد بیمار به میزان قابل توجهی کم و مختل شده و ممکن است مشکل بزرگتری را ایجاد کند. بیماران پیوندی اگر نگران سلامت عاطفی و روانی خود هستند بهتر است برای کمک به وضعیت خودشان و حتی نتیجه پیوند خود در صورت بروز هر گونه علائمی از افسردگی، اضطراب و یا استرس به دنبال درمان و مشاوره باشند.
اهمیت روان درمانی در بیماران پیوند اعضاء
روان درمانی و مشاوره بعد از پیوند و حتی قبل از آن می تواند راهکارهای زیادی را به بیمار آموزش دهد. بیمار می تواند با این آموزش ها از بروز رفتارهای منفی و افکار های مزاحم جلوگیری کند و روند درمانی بعد از پیوند خود را بهبود ببخشد. طبق بررسی ها صورت گرفته مشخص شده که روان درمانی در کنار درمان های پزشکی و دارویی می تواند مکمل و تکمیل کننده روند درمان بیماران بعد از پیوند کلیه باشد. رعایت سبک زندگی و بهبود شیوه های سالم زیستن یک نکته اساسی در روند درمان بعد از پیوند محسوب می شود و رعایت نکات مربوط به سلامت روان جزء دیگری است که می تواند تاثیر زیادی در سلامت بیمار داشته باشد.
یک مشاور یا روان درمانی می تواند به بیماران پیوندی کمک های لازم را انجام دهد تا احساسات خود را کشف کرده و برای بهبودی بهتر و سریع تر خود قدم بردارند. اگر در مراحل اولیه تحقیق در مورد جوانب مثبت و منفی برای پیوند عضو هستید، صحبت کردن با یک مشاور می تواند در مقابله با تمام مشکلات پیش رو به شما کمک کند.
مشاوره آنلاین، راهنمایی بیماران پیوندی در دوران بهبودی
اما پزشکان و متخصصان به بیماران پیوندی توصیه می کنند برای دوره بهبودی بعد از جراحی خود تا مدت ها و حتی ماه ها از حضور در مراکز شلوغ و به خصوص مراکز درمانی خودداری کنند. این موضوع با توجه به اوضاع شیوع بیماری کرونا در حال حاضر بیشتر اهمیت پیدا کرده و شاید بیماران با این مشکل روبرو باشند که در این وضعیت چگونه می توانم با مشاور و یا روان شناس در ارتباط باشم؟
نگران نباشید. مشاوره تلفنی و مشاوره آنلاین با بیش از صدها متخصص، روان پزشک و روان شناس در پزشکت این مشکل را کاملا شناسایی و حل کرده است.
پزشکت، بزرگترین جامعه آنلاین پزشکی
پزشکت به عنوان بزرگترین جامعه آنلاین پزشکی بیمار و پزشک این امکان را برای بیماران پیوندی مهیا کرده که بیماران با هر نوع جراحی پیوند عضو (پیوند کلیه، پیوند ریه، پیوند کبد، پیوند قلب، پیوند روده) بتوانند در هر ساعت از شبانه روز به صورت کاملا آنلاین و غیر حضوری با مشاوران و متخصصان با تجربه در کلیه زمینه های پزشکی در ارتباط باشند.
علاوه بر آن، روان شناسان و روان پزشکان با تجربه حاضر در مجموعه پزشکت می توانند راهکارهای عملی و علمی برای مدیریت استرس، افسردگی و مقابله با هر نوع علائم و عوارض احتمالی بعد از پیوند را به بیماران پیوندی آموزش دهند. تا بیمار با یادگیری و به کارگیری آن ها بتواند با هر نوع مشکل احتمالی روانی خود مقابله کند.
