افکار مزاحم چیست؟

افکار مزاحم به ایده ها، خاطرات یا فلش بک های آسیب زا ناشی از خاطرات و حوادث تلخی که به طور ناخواسته و به طور مکرر در تفکر افراد بروز پیدا می کنند، اشاره دارد. این افکار ممکن است شامل افکار ناراحت کننده و آزاردهنده در مورد از دست دادن کنترل، ارتکاب اعمال خشونت آمیز یا انحرافی، ترس از درد، ترس از مرگ یا آسیب رساندن به سایرین باشد. از طرفی هم افکار مزاحم ممکن است به زنده کردن وقایع و مکالمات ناراحت کننده یا آسیب زا، بازگشت رنج خاطرات سرکوب شده یا اضطراب شدید در مورد رویدادهای آینده مربوط باشند. با تمام این وجود داشتن افکار ناخوشایند، ترسناک یا آزاردهنده برای همه افراد کاملا امری طبیعی است، اما افکار مزاحم زمانی که در زندگی روزمره فرد اختلال ایجاد کند و فرد نتواند آنها را نادیده بگیرد ممکن است به یک مشکل کاملا جدی تبدیل شوند.

افکار مزاحم چقدر رایج هستند؟

تحقیقات نشان می دهد که تقریباً 90٪ از مردم نوعی از افکار مزاحم ناخواسته را تجربه می کنند. اکثر مردم این افکار را نادیده می گیرند و به سرعت آنها را به عنوان افکار غیرمنطقی، بی معنی یا بیش از حد دردناک که نمی توان برای مدت طولانی به آنها فکر کرد، با آنها برخورد می کنند. برخی افراد تقلا و سعی و تلاش زیادی می کنند و در نهایت نمی توانند از آنها رها شوند. افکار اجباری می توانند استرس عاطفی، ذهنی و جسمی زیادی ایجاد کنند. این افراد بهتر است برای رفع مشکل خود به روانپزشک مراجعه کنند چون نیاز به درمان دارند.

علل و علائم افکار مزاحم

بروز افکار مزاحم در افراد مختلف می تواند دلایل متفاوتی داشته باشد. اما این افکار در اکثر مواقع از یک تجربه بسیار آسیب زا یا ترسناک یا یک بیماری روانی ناشی می شوند. برای مثال، فردی که مورد آزار و اذیت قرار گرفته است، ممکن است از بازگشت افکار دردناک ناشی از استرس پس از سانحه رنج ببرد. برخی از افراد برای چندین روز درگیر این خاطرات می شوند و حتی ممکن است فکر کردن به گذشته زندگی آنها را با اضطراب شدید ذهنی درگیر کند. در حالی که برخی دیگر ممکن است افکار متناوب و آزاردهنده ای را تجربه کنند که باعث اضطراب کوتاه مدت در آنها می شود.

در موارد جدی تر، افرادی که فلاش بک به خاطرات گذشته را تجربه می کنند ممکن است خودشان را در یک موقعیت دردناک قرار دهند. به عنوان مثال، فردی که مورد آزار و اذیت قرار گرفته است ممکن است خودش را به عنوان یک قربانی در نظر بگیرد.

اختلال در خواب و بروز افکار مزاحم

بروز افکار مزاحم در برخی افراد ممکن است منجر به بروز اختلالات خواب، کابوس و اظطرابی بیش از حد شود و فرد از حملات پانیک رنج ببرد. حتی در صورت بروز آنها، برخی افراد افسرده می شوند زیرا می ترسند که هرگز نمی توانند از افکار خودشان رها نشوند. در برخی موارد، مبتلایان به این افکار شروع به خود درمانی کرده و حتی به مصرف الکل و مواد مخدر روی می آورند تا از بازگشت افکارشان جلوگیری کنند. متأسفانه، این شرایط اغلب باعث بدتر شدن اضطراب، افسردگی و سایر علائم می شود. افکار مزاحم ممکن است به قدری تشدید شوند که زندگی روزمره فرد را مختل کنند.

اختلالات روانی

زمانی که افراد مبتلا به اختلالات روانشناختی خاصی قادر به زندگی عادی نباشند، افکار مزاحم از یک حد مشخص و طبیعی عبور می کنند. این افراد به جای اینکه این افکار را از خودشان دور کنند بیشتر بر روی آنها متمرکز می شوند. افکار مزاحم، یکی از علائم اصلی اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) و اختلال وسواس فکری-اجباری (OCD) هستند.

مبتلایان معمولاً کابوس‌های شبانه، بازگشت به گذشته و خاطرات و افکار مزاحم دارند. آنها اغلب احساس خشم و ناامیدی می کنند و از خانواده و دوستان فاصله می گیرند. آنها ممکن است سعی کنند از موقعیت هایی که باعث ایجاد خاطرات یا فلاش بک می شود اجتناب کنند.

OCD معمولاً با ایده ها و ترس های وسواس گونه ای مشخص می شود که غالب می شوند. این افکار مزاحم ممکن است بر ترس از میکروب ها، نیاز به نظم، یا چیزهای تهاجمی تر یا جنسی متمرکز شوند. افراد ممکن است بر اساس افکار مزاحم خشونت آمیز عمل کنند

انواع افکار مزاحم کدامند؟

شما در حال انجام روز خود هستید، و ناگهان با فکری عجیب و غریب، ناراحت کننده و حتی تکان دهنده مواجه می شوید. شاید در حال صحبت با کسی هستید و ناگهان خود را در حال مشت زدن به صورت او تصور می کنید. اینها نمونه ای از افکار مزاحمی هستند که نمی توانید جلو بروز آنها را بگیرید و تقریباً همه افراد در برخی شرایط ممکن است آنها را تجربه کنند. معمولاً افراد قادرند این افکار را نادیده بگیرند و به راه خود ادامه دهند. اما گاهی اوقات، افکار مزاحم ممکن است از کنترل خارج شوند. اگر افکار شما باعث ناراحتی زیادی برای شما می شود یا در فعالیت روزمه شما اختلال ایجاد می کنند، می تواند نشانه ای از یک بیماری روانی باشد. اما افکار مزاحم، انواع مختلفی دارند که عبارتند از:

فکر کردن به صدمه زدن به خود یا شخص دیگری

گاهی اوقات افکار مزاحم می توانند خشونت آمیز باشند. در این شرایط احتمال دارد به فکر آسیب رساندن به خود یا شخص دیگری باشید. معمولاً هیچ قصدی در پشت آن وجود ندارد. شما در واقع نمی خواهید این کارها را انجام دهید. اینها فقط یک فکر تصادفی هستند که به ذهن شما خطور می کند.

چنین افکاری ممکن است نشانه یک اختلال اضطرابی مانند اختلال وسواس فکری-اجباری (OCD) باشد. افرادی که افسردگی پس از زایمان را تجربه می کنند ممکن است افکار مزاحم در مورد آسیب رساندن به کودک خود داشته باشند.

اگر قصد دارید این افکار را دنبال کنید، یا فکر می کنید که در حال عمل کردن هستید، باید به دنبال راهکارهای برای مقابله با آنها باشید. اگر در کنترل رفتار پرخاشگرانه مشکل دارید، باید یاد بگیرید که چگونه احساسات خود را به روشی سازنده‌تر مدیریت کنید.

افکار جنسی مزاحم

اکثر مردم صرف نظر از جنسیت کمی به رابطه جنسی فکر می کنند. این کاملا طبیعی است. اما اگر از این افکار خجالت می‌کشید، یا فکر می‌کنید با فکر کردن به این موضوعات دچار تنش می شوید، ممکن است روی آن‌ها متمرکز شوید. به یاد داشته باشید که افکار فقط افکار هستند. حتی اگر افکار تکان دهنده یا مکرر باشند، آنها شما را به عنوان یک شخص نشان نمی دهند.

همچنین برخی افراد ممکن است افکار مزاحم در مورد هویت جنسی یا جنسیتی خود داشته باشند. تعیین هویت شما می تواند یک فرآیند طولانی و دشوار باشد. این وضعیت می تواند استرس زا باشد، و منطقی است که شما زیاد به آن فکر کنید. اما برای افراد مبتلا به OCD نیز رایج است که بر روی افکاری که به نظر می رسد با هویت آنها همخوانی ندارد وسواس داشته باشند به عنوان مثال، ممکن است شما افکار مزاحم در مورد رابطه جنسی با یک مرد داشته باشید.

خودگویی منفی

افکار منفی در مورد خودتان، یکی از علائم رایج افسردگی است. وقتی احساس ناراحتی می‌کنید، به راحتی ممکن است در افکاری مانند «من یک بازنده هستم» یا «من هرگز چیزی را به دست نمی‌آورم» گیر کنید. احساسات پشت این افکار می تواند به قدری قوی باشد که به جای افکار مزاحم، به واقعیت شباهت پیدا کنند.

افکار منفی اغلب در الگوهای رایجی قرار می گیرند که تله های تفکر نامیده می شوند. یکی از راه‌های مقابله با آن‌ها، چارچوب‌بندی مجدد آن‌ها است. راه‌های جدید و مثبت‌تری برای تفکر در مورد موقعیت‌های مشابه پیدا کنید.

افکار هذیانی

اگر افکار شما عجیب و غریب یا پارانوئید هستند، ممکن است علائم روان پریشی را تجربه کنید. به عنوان مثال، احتمال دارد در این شرایط احساس کنید که اطرافیان همه کارهای شما را زیر نظر دارد، یا اینکه فردی سعی دارد شما را مسموم کند. حتی ممکن است چیزهایی را ببینید یا بشنوید که واقعی نیستند. روان پریشی می تواند نشانه ای از یک بیماری روانی مانند اسکیزوفرنی یا اختلال دوقطبی باشد. گاهی اوقات مصرف برخی از داروها نیز می توانند باعث روان پریشی شوند.

سایر افکار مزاحم

اینها برخی از رایج ترین انواع افکار مزاحم هستند. موارد دیگری هم وجود دارد. اگر فکر می کنید ممکن است هر یک از انواع بیماری های روانی را که در اینجا مورد بحث قرار گرفته است را تجربه کنید، بهتر است برای تشخیص وضعیت و علائم خود با یک متخصص سلامت روان یا روانپزشک مشورت کنید.

افکار مزاحم چگونه درمان می شوند؟

متخصصان سلامت روان معتقدند که بروز افکار مزاحم تا یک حد مشخصی، برای اکثر مردم کاملا طبیعی است. افرادی که با افکار مزاحم گاه و بیگاه دچار مشکل هستند، معمولاً به درمان خاصی نیاز ندارند و می توانند با این افکار مقابله کنند و سریع آنها را پایان دهند. اما افرادی که متوجه می شوند نمی توانند که افکار مزاحم خودشان را رها کنند یا قادر به عملکرد طبیعی نیستند، باید به دنبال درمان باشند.

سه نوع رایج درمان برای افرادی که از افکار مزاحم رنج می برند عبارتند از:

• مواجهه درمانی: مواجهه درمانی به بیمار کمک می کند تا فرد بتواند مستقیما در یک محیط امن با ترس های خود روبرو شود و بر افکار و ترس های خودش غلبه کند. مواجهه درمانی، یک درمان رایج برای افراد مبتلا به PTSD است.
• درمان شناختی رفتاری: این روش به بیمار یاد می دهد که با ترس های خود روبرو شود یا افکار مزاحم خودش را برای یک متخصص بهداشت روان، دوست صمیمی یا فرد مورد اعتماد خود بازگو کند. حتی بتواند افکار منفی و نادرست خودش را بشناسد و راهکارهایی را برای مقابله با آنها یاد بگیرد.
• درمان دارویی: بسیاری از بیمارانی که از برخی بیماری های روانی یا زمینه‌ای رنج می‌برند نیز با دارو درمان می‌شوند. بررسی ها نشان داده است که مصرف داروهای ضد افسردگی و داروهای ضد اضطراب به برخی از افراد مبتلا به OCD و PTSD کمک می کنند. در موارد شدید ممکن است از داروهای ضد سایکوتیک استفاده شود، اما بیمار باید از نظر عوارض جانبی احتمالی تحت نظر باشد.

ویزیت تلفنی و تصویری با متخصص زنان

ارتباط تلفنی با برترین متخصص کودکان

مشاوره روانشناسی با کمترین هزینه