اختلال انفجاری متناوب شامل دوره های تکراری و ناگهانی رفتارهای تکانشی، پرخاشگرانه، خشونت آمیز و یا پرخاشگری کلامی است که در آن فرد به اوضاع و محیط اطراف واکنش نشان می دهد. عصبانیت در حین رانندگی، سوء استفاده جنسی، پرتاب یا شکستن اشیاء می تواند نشانه ای از اختلال انفجاری متناوب باشد. این انفجارهای متناوب و ناگهانی موجب پریشانی قابل توجهی در فرد می شود. حتی بر روابط، کار و تحصیلی تأثیر منفی می گذارد و می تواند عواقب قانونی و مالی را در پی داشته باشد.
تخمین زده می شود بین یک تا هفت درصد از افراد در طول زندگی دچار اختلال انفجاری متناوب شوند.
اختلال انفجاری متناوب یک اختلال مزمن است که می تواند سال ها ادامه پیدا کند. اما ممکن است شدت بروز عصبانیت ها با افزایش سن کاهش یابد.
درمان این اختلال شامل داروها و روان درمانی است که به فرد کمک می کند تکان های آسیب زننده خود را کنترل کند.
علت اختلال انفجاری متناوب
اختلال انفجاری متناوب می تواند از دوران کودکی (پس از سن 6 سال) یا نوجوانی شروع شود و در جوانان نسبت به بزرگسالان شیوع بیشتری دارد.
علت دقیق این اختلال ناشناخته است، اما احتمالاً ناشی از تعدادی از عوامل محیطی و بیولوژیکی است که عبارتند از:
ژنتیک
ممکن است یک مؤلفه ژنتیکی باعث شود این اختلال از والدین به فرزندان منتقل شود.
تفاوت در نحوه عملکرد مغز
احتمال دارد در ساختار و عملکرد شیمیایی مغز افراد با اختلال انفجاری متناوب نسبت به دیگران تفاوت هایی وجود داشته باشد.
محیط
- بیشتر افراد مبتلا به این اختلال در خانواده هایی رشد کرده اند که رفتار انفجاری و تهاجم کلامی و جسمی در آن رایج بوده است.
- کودکانی که در دوران کودکی در معرض این نوع خشونت قرار می گیرند در بزرگسالی ممکن است این صفات را بروز دهند.
عوامل خطر اختلال انفجاری متناوب
برخی عوامل می توانند خطر ابتلا به اختلال انفجاری متناوب را افزایش دهند:
سابقه سوء استفاده جسمی
در بین افرادی که مورد آزار و اذیت جسمی قرار گرفتند یا چندین واقعه آسیب زا را تجربه کردند، خطر ابتلا به اختلال انفجاری متناوب شیوع بیشتری دارد.
سابقه سایر اختلالات سلامت روان
افرادی که دارای اختلال شخصیت ضد اجتماعی، اختلال شخصیت مرزی یا سایر اختلالات روانی هستند، خطر ابتلا به اختلال انفجاری متناوب را نیز افزایش می دهند.
علائم اختلال انفجاری متناوب
- عصبانیت های انفجاری ناگهان رخ می دهند و معمولاً کمتر از 30 دقیقه طول می کشند. این دوره ها احتمال دارد به طور مکرر در طول هفته یا ماه اتفاق بیفتد.
- درگیری های لفظی می تواند تا حدودی بین دوره های پرخاشگری جسمی رخ دهد.
- فرد احتمال دارد بیشتر اوقات تحریک پذیر، تکانشی، پرخاشگر یا عصبانی و خشمگین باشد.
دوره های آسیب زننده می تواند با علائم زیر همراه باشد:
انفجارهای کلامی و رفتارهای انفجاری، متناسب با شرایط محیط و اوضاع، بدون فکر کردن به عواقب آن ها صورت می گیرد و می تواند شامل موارد زیر باشد:
- دعوا
- داد زدن
- بد اخلاقی
- تهدید دیگران
- صدمه به اموال
- بحث های شدید
- تهدید یا حمله به مردم یا حیوانات
- سیلی زدن، کتک زدن یا فشار دادن
فرد بعد از این قسمت احتمالا احساس آرامش و خستگی می کند. اما در نهایت ممکن است احساس پشیمانی کرده و یا از رفتار خود خجالت زده شود.
با توجه به این توصیف اگر کسی فکر می کند رفتاری های او مشابه اختلال انفجاری متناوب هستند، باید با پزشک در مورد گزینه های درمانی صحبت و یا به روان شناس مشورت کند.
تشخیص اختلال انفجاری متناوب
برای تشخیص اختلال انفجاری متناوب پزشک به احتمال زیاد یک معاینه بدنی را انجام می دهد تا شرایط جسمی یا اختلالات روانی که ممکن است باعث علائم مشابه در فرد شود را رد و یا تایید کند. علاوه بر آن ممکن است آزمایشات جانبی را تجویز کند.
پزشک احتمال دارد یک ارزیابی روان شناختی انجام دهد و در مورد علائم، افکار، احساسات و الگوهای رفتاری با فرد صحبت کند.
در برخی موارد حتی می تواند معیارهای موجود کتابچه راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5)، منتشر شده توسط انجمن روان پزشکی آمریکا را برای تشخیص شرایط روانی به کار ببرد.
برای تشخیص، فرد باید در کنترل رفتار های تهاجمی خود همانطور که در زیر تعریف شده است، نقصی از خود نشان دهد:
- پرخاشگری کلامی و دعوا یا پرخاشگری جسمی به سمت اموال، حیوانات یا افراد دیگر، که هفته ای دو بار در طول 3 ماه متوالی بروز می کند. پرخاشگری به صدمات جسمی افراد یا حیوانات یا از بین رفتن اموال منجر نمی شود.
- آسیب و تخریب اموال یا حمله و آسیب جسمی به حیوانات یا افراد دیگر که سه بار در یک دوره 12 ماهه رخ می دهد.
عوارض اختلال انفجاری متناوب
خطر بروز برخی عوارض در افراد مبتلا به اختلال انفجاری متناوب وجود دارد:
اختلال در روابط بین فردی
دعواهای مکرر کلامی و سوء استفاده های جسمی در این اختلال باعث می شود اطرافیان، فرد را به عنوان فرد همیشه عصبانی بشناسند. این رفتارها می تواند منجر به مشکلات روابط بین فردی، طلاق و استرس بین اعضاء خانواده شود.
مشکلات در محل کار، خانه یا تحصیل
اختلال انفجاری متناوب می تواند باعث از دست دادن شغل و بیکاری، تعلیق از مدرسه، حوادث رانندگی، مشکلات مالی یا نقض قانون باشد.
مشکلات روانی
اختلالات خلقی مانند افسردگی و اضطراب اغلب با اختلال انفجاری متناوب ایجاد می شود.
مصرف الکل و سایر مواد
مشکلات مربوط به مواد مخدر یا الکل اغلب با اختلال انفجاری متناوب همراه هستند.
بیماری ها
احتمال دارد شرایط پزشکی مانند فشار خون بالا، دیابت، بیماری قلبی و سکته مغزی، زخم و درد مزمن همزمان با این اختلال رخ دهند.
صدمه به خود
همزمان با این اختلال ممکن است گاهی جراحات عمدی یا اقدام به خودکشی اتفاق میفتد.
پیش آگهی اختلال انفجاری متناوب
- ابتلا به اختلال انفجاری متناوب می تواند فرد را در معرض افسردگی، اضطراب، مصرف الکل و مواد مخدر قرار دهد. همچنین می تواند منجر به مشکلات شدید شخصی و ارتباطی شود.
- با شناخت درمانی و دارو می توان این بیماری را با موفقیت مدیریت و درمان کرد.
- با این حال، طبق مطالعات، تصور می شود که اختلال انفجاری متناوب یک بیماری طولانی مدت است و از 12 تا 20 سال یا حتی یک عمر ادامه دارد.
درمان اختلال انفجاری متناوب
هیچ درمانی واحدی برای همه افراد مبتلا به اختلال انفجاری متناوب وجود ندارد. درمان به طور کلی شامل سایکو تراپی (روان درمانی) و دارو است.
روان درمانی
جلسات درمانی شخصی یا گروهی که بر مهارت های گفتگو تمرکز دارد می تواند برای فرد موثر باشد. یک روش درمانی متداول، درمان شناختی رفتاری، به فرد کمک می کند:
- یاد بگیرد که چگونه عصبانیت و پاسخ های نامناسب خود را کنترل کند.
- فرد تشخیص دهد که کدام موقعیت ها یا رفتارها ممکن است باعث واکنش های تهاجمی در او شود.
دارو
انواع مختلفی از داروها می تواند به درمان اختلال انفجاری متناوب کمک کند. این ها ممکن است شامل داروهای ضد افسردگی خاصی مانند بازدارنده های انتخاب مجدد سروتونین (SSRI) – تثبیت کننده خلقی ضد تشنج یا داروهای دیگر باشد.
بخشی از درمان فرد ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- کنار آمدن با عصبانیت یک رفتار اکتسابی است که فرد باید آن را آموزش بیند. فرد بهتر است تکنیک هایی را که در درمان آموزش داده می شود تمرین کند تا بتواند عواملی که باعث عصبانیت او می شود را بشناسد و نحوه پاسخگویی به آن ها را یاد بگیرد.
- بیمار باید با پزشک یا روان پزشک همکاری کند تا یک برنامه عملی برای زمانی که احساس عصبانیت می کند داشته باشد. به عنوان مثال، هر لحظه که احتمال می دهد ممکن است کنترل خود را از دست بدهد، از آن وضعیت خارج شود. به پیاده روی برود یا با یک دوست قابل اعتماد تماس بگیرد و سعی کند آرامش خودش را حفظ کند.
- داشتن یک خواب خوب در شب، ورزش و تمرین روزانه مدیریت استرس می تواند به بهبود تحمل نا امیدی به فرد کمک کند.
متأسفانه، بسیاری از افراد مبتلا به اختلال انفجاری متناوب، به دنبال درمان نیستند.
اگر با شخصی که دچار اختلال انفجاری متناوب است، درگیر هستید، برای محافظت از خود و دیگران قدم بردارید. درست نیست از فرد سوء استفاده شود. برای جلوگیری از خشونت خانگی، بهتر است موقعیت ترک شود.
پیشگیری اختلال انفجاری متناوب
اگر فردی اختلال انفجاری متناوب دارد، پیشگیری احتمالاً از کنترل فرد خارج است مگر اینکه برای درمان خود اقدام کرده و از یک روان شناس کمک بگیرد.
به عنوان بخشی از درمان برای جلوگیری یا کنترل برخی از حوادث بهتر است:
- جلسات درمانی خود را پیگیری کنند. پزشک ممکن است برای جلوگیری از تکرار قسمت های انفجاری، داروهایی را پیشنهاد کند. داروها باید طبق تجویز پزشک مصرف شود.
- فرد بهتر است تکنیک های آرامش و روش های مدیریت استرس را یاد بگیرد و از آن ها استفاده کند.
- بیمار راه های بهبود روابط خود با دیگران را باید یاد بگیرد و در برابر رفتار و کلام دیگران اول فکر کند و بعد بهترین پاسخ دهد.
- در محیط اطراف بیمار بهتر است تغییراتی ایجاد شود. در صورت امکان، فرد باید موقعیت هایی را که باعث ناراحتی او می شوند، ترک و یا از آن ها دوری کند.
- از مصرف الکل یا مواد مخدر تفریحی یا غیرمجاز پرهیز شود.
آمادگی برای مراجعه به پزشک
اگر فرد نگران این موضوع است که شاید دچار انفجارهای عاطفی مکرر شده، بهتر است به پزشک مراجعه کند.
برای آمادگی بهتر قبل از مراجعه به پزشک لیستی از موارد زیر تهیه گردد:
- علائمی که فرد مشاهده می کند.
- اطلاعات كليدي از جمله هرگونه فشار عمده، تغييرات اخير زندگی و عوامل ناشي از حمله که فرد تجربه کرده است.
- نام تمام داروها، ویتامین ها و سایر مکمل های که فرد مصرف می کند.
برخی از سؤالات اساسی که باید از پزشک پرسیده شود، عبارتند از:
- درمان چه مدت طول می کشد؟
- چرا من این طغیان های عصبانی را دارم؟
- آیا عوارض جانبی ناشی از درمان وجود دارد؟
- آیا این شرایط موقتی است یا طولانی ادامه پیدا می کند؟
- آیا جایگزینی عمومی برای دارویی که تجویز می کنید وجود دارد؟
- آیا گزینه دیگری به جای درمان اولیه که پیشنهاد می کنید، وجود دارد؟
- چه درمانی های برای وضعیت من وجود دارد و کدام یک را توصیه می کنید؟
- آیا به آزمایش خاصی نیاز دارم؟
- آیا این آزمایشات به آمادگی خاصی نیاز دارد؟
- بیماری های دیگری دارم. چگونه می توانم به بهترین شکل این شرایط را با هم مدیریت کنم؟
احتمالاً پزشک از فرد سؤالاتی می پرسد، مانند:
- آیا به دیگران آسیب زده اید؟
- چه چیزی باعث طغیان فرد می شود؟
- چه چیزی باعث آرام شدن فرد می شود؟
- چند بار قسمت های انفجاری را تجربه کرده اید؟
- آیا تاکنون سعی کرده اید به خودتان آسیب بزنید؟
- آیا در هنگام عصبانیت به اموال کسی آسیب رسانده اید؟
- آیا تا به حال دچار آسیب دیده گی در ناحیه سر خود شده اید؟
- آیا در حال حاضر از الکل، مواد مخدر یا مواد دیگری استفاده می کنید؟
- آیا تاکنون شخص دیگری در خانواده فرد به یک بیماری روانی مبتلا بوده است؟
آخرین دیدگاه‌ها