داروهای اختلال بیش فعالی کم توجهی (ADHD)
داروهای اختلال بیش فعالی-کم توجهی می توانند، تکانشگری را در کودکان و بزرگسالان مبتلا به این اختلال کاهش دهند. با این حال، داروها دارای عوارض جانبی و خطرات خاص خود هستند. برای کاهش مضرات دارو می توان از گزینه درمانی دیگری نیز استفاده نمودد.
اولین چیزی که باید بدانید این است که چه داروهایی برای درمان ADHD استفاده می شوند و این داروها چه کاری را در بدن انجام می دهند. داروهای ADHD می توانند به بهبود توانایی تمرکز و کنترل تکانه ها کمک کنند. با این حال، دارو این یک روش جادویی نیست که بتواند تمام مشکلات شما یا فرزندتان را برطرف کند. حتی هنگامی که در حال مصرف دارو هستید ممکن است با مشکلاتی مانند فراموشی، هیجانات عاطفی، بی نظمی، حواس پرتی و مشکلات رابطه ای روبرو شوید. به همین دلیل بسیار مهم است که تا حد امکان شیوه زندگی خود تغییر دهید. کارهایی مانند انجام ورزش های روزانه، رعایت رژیم غذایی مناسب و خواب کافی می توانند تا حد زیادی علائم این اختلال را کاهش دهند.
هیچ دارویی ADHD را درمان نمی کند. تنها کاری که دارو در بدن انجام می دهد این است که علائم را در حین مصرف تسکین دهد. بنابراین با قطع دارو، علائم اختلال دوباره عود می کنند. همچنین، داروهای ADHD در برخی از بیماران تاثیر بهتری دارند. برخی از افراد پیشرفت چشمگیری را در کنترل علائم بیماری خود تجربه می کنند در حالی که در برخی دیگر بهبودی اندکی مشاهده می شود. از آنجا که هر فرد به طور متفاوت و غیرقابل پیش بینی به داروهای ADHD واکنش نشان می دهد، استفاده از داروها باید تحت نظارت دقیق پزشک قرار گیرد. مصرف خودسرانه داروهای ADHD در بیماران می تواند باعث بروز عوارض خطرناکی شود.
داروهای محرک اعصاب برای ADHD
محرک ها رایج ترین نوع داروهایی هستند که برای اختلال کم توجهی-بیش فعالی تجویز می شوند. این داروها دارای در درمان ADHD دارای سابقه طولانی بوده و بیشترین تحقیقات برای اثبات اثربخشی آنها انجام شده است. داروهای محرک شامل داروهای پرکاربرد مانند ریتالین، آدرال و دکستروآمفتامین است.
اعتقاد بر این است که محرک ها با افزایش سطح دوپامین در مغز عمل می کنند. دوپامین یک انتقال دهنده عصبی است که باعث ایجاد انگیزه، لذت، توجه و حرکت می شود. برای بسیاری از افراد مبتلا بهADHD ، داروهای محرک اعصاب تمرکز را افزایش داده و در عین حال رفتارهای بیش فعال و تکانشی را کاهش می دهند.
دوزهای مصرف داروهای اختلال بیش فعالی-کم توجهی (ADHD)
محرک های ADHD به دو شکل مختلف کوتاه اثر و طولانی اثر وجود دارند. تاثیر محرکهای اعصاب کوتاه اثر مانند ریتالین پس از چند ساعت به اوج خود می رسد. این داروها باید 2 الی 3 بار در روز مصرف شوند. تاثیر محرک های طولانی اثر معمولا مدت 8 الی 12 ساعت زمان می برد. این داروها اغلب فقط یک بار در روز مصرف می شوند.
داروهای محرک طولانی اثر در درمان اختلال بیش فعالی ترجیح داده می شوند، زیرا افراد مبتلا به ADHD اغلب در به خاطر آوردن زمان مصرف قرص های خود مشکل دارند. مصرف فقط یک دوز در روز برای بیماران بسیار راحت تر است.
شایع ترین عوارض جانبی محرک ها عبارتند از:
- سردرد
- سرگیجه
- افسردگی
- بی قراری
- بی خوابی
- کاهش اشتها
- ناراحتی معده
- نوسانات خلقی
- افزایش ضربان قلب
داروهای محرک ممکن است باعث نوسانات خلقی شوند. برخی افراد حالاتی مانند گوشه گیری، بی حالی، افسردگی، میل به انزوا را تجربه می کنند. برخی دیگر از بیماران ممکن است علائم وسواس فکری را نشان دهند. از آنجایی که مصرف محرک ها باعث افزایش فشار خون و ضربان قلب می شوند، بسیاری از متخصصان نگران عوارض جانبی مصرف این داروها به مدت طولانی هستند.
عوارض مصرف داروهای محرک
استفاده از داروهای محرک برای درمان ADHD دارای عوارض زیادی است. برخی از مهمترین عوارض عبارتند از:
تأثیر بر رشد مغزی. تأثیر طولانی مدت داروهای ADHD بر مغز جوانان و کودکان در حال رشد هنوز به طور دقیق مشخص نیست. بررسی ها نشان می دهد که استفاده از داروهایی مانند ریتالین در کودکان و نوجوانان ممکن است در رشد طبیعی مغز اختلال ایجاد کند.
مشکلات روانی. محرک های ADHD می توانند علائم خصومت، پرخاشگری، اضطراب، افسردگی و پارانویا را تحریک یا تشدید کنند. افرادی که سابقه شخصی یا خانوادگی خودکشی، افسردگی یا اختلال دوقطبی دارند، در معرض خطرات بیشتری بوده و هنگام مصرف محرک ها باید تحت نظارت دقیق پزشک قرار گیرند.
مشکلات مربوط به قلب. بررسی ها نشان می دهد که داروهای محرک ADHD باعث مرگ ناگهانی در کودکان و بزرگسالان مبتلا به بیماری های قلبی می شود. به همین علت بیماران مبتلا به اختلال بیش فهالی-کم توجهی، به خصوص کودکان، باید قبل از شروع داروهای محرک، ارزیابی سلامت قلبی را انجام دهند. در صورت داشتن سابقه مشکلات قلبی، گرفتن نوار قلب و اکو توصیه می شود.
احتمال سوء مصرف دارو. سوء مصرف داروهای محرک به ویژه در بین نوجوانان و جوانان رو به افزایش است. به خصوص دانش آموزان این دارو را برای تقویت حافظه و بیدار ماندن شبانه در طول امتحانات مصرف می کنند. برخی دیگر از بیماران از داروهای محرک برای کاهش وزن استفاده می کنند. بنابراین اگر فرزند شما از محرک ها استفاده می کند، مراقب باشید که قرص ها را به کسی نداده و یا آنها را طبق تجویز پزشک استفاده کند.
داروهای محرک ADHD برای افرادی که دارای مشکلات زیر هستند توصیه نمی شود:
- گلوکوم
- فشار خون بالا
- پرکاری تیروئید
- سطوح بالای اضطراب
- هر نوع نقص یا بیماری قلبی
- سابقه سوء مصرف مواد مخدر
موارد منع مصرف داروهای محرک
اگر شما یا فرزندتان هنگام مصرف داروهای محرک در درمان ADHD علائم زیر را مشاهده کردید، فوراً با پزشک خود تماس بگیرید:
- تنگی نفس
- غش کردن
- درد قفسه سینه
- سوء ظن یا پارانویا
داروهای غیر محرک برای ADHD
علاوه بر داروهای محرک، چندین داروی دیگر نیز برای درمان ADHD استفاده می شود. داروهای غیر محرک مانند استراترا معمولا زمانی تجویز می شوند که محرک ها عمل نکرده یا عوارض جانبی غیرقابل تحملی ایجاد کرده اند.
استراترا
Strattera ، که با نام عمومی اتومکتستین نیز شناخته می شود، تنها داروی غیر محرک است که توسط سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) برای درمان ADHD تأیید شده است. بر خلاف محرک ها، که بر دوپامین تأثیر می گذارند، استراترا سطح نوراپی نفرین، ماده شیمیایی متفاوت مغز را افزایش می دهد.
استراترا مانند داروهای محرک طولانی اثر عمل می کند. اثرات این دارو بیش از 24 ساعت طول می کشد. بنابراین مصرف این دارو برای افرادی که صبح ها در بیدار شدن مشکل دارند، گزینه مناسبی است. از آنجایی که استراترا خواص ضد افسردگی دارد، برای افرادی که دارای اضطراب یا افسردگی همزمان هستند، بهترین انتخاب است. مزیت دیگر استراترا این است که تیک ها یا سندرم تورت را تشدید نمی کند.
از سوی دیگر، به نظر نمی رسد که Strattera به اندازه داروهای محرک برای درمان علائم بیش فعالی موثر باشد.
عوارض جانبی شایع Strattera عبارتند از:
- سردرد
- سرگیجه
- خواب آلودگی
- نوسانات خلقی
- درد شکم و معده
استراترا همچنین می تواند باعث بی خوابی و کاهش اشتها شود، اما این عوارض جانبی در محرک ها بیشتر است.
مصرف داروهای ADHD به تنهایی کافی نیست
درمان اختلال کم توجهی- بیش فعالی فقط مراجعه به پزشک یا مصرف دارو نیست. راه های زیادی برای کمک به خود یا فرزندتان برای مقابله با چالش های ADHD و داشتن زندگی آرام تر و پربارتر وجود دارد. با استفاده از روش های مختلف می توانید بسیاری از علائم ADHD را به تنهایی مدیریت کنید. حتی در صورت انتخاب مصرف دارو، رعایت سبک زندگی سالم این امکان را به شما می دهد که به دوز کمتری از داروها نیاز داشته باشید.
روش های زیر می تواند در مدیریت بهتر علائم به شما کمک کند:
حفظ نگرش مثبت. پیش از هر چیز نگرش مثبت و عقل سلیم بهترین دارایی شما برای درمان ADHD است. اگر از نظر ذهنی توانایی خوبی دارید، به احتمال زیاد می توانید با نیازهای خود ارتباط برقرار کنید.
خواب کافی. خواب منظم و با کیفیت می تواند باعث بهبود چشمگیر علائم ADHD شود. استراحت کافی در روز و خواب شبانه را فراموش نکنید. برنامه خواب مشخصی داشته و به آن پایبند باشید. در طول روز از مصرف کافئین خودداری کنید.
رعایت رژیم غذایی مناسب. درست است که رژیم غذایی باعث ADHD نمی شود، اما می تواند بر روحیه، سطح انرژی و شدت علائم تأثیر بگذارد. اسیدهای چرب امگا 3 بیشتری به رژیم غذایی خود اضافه کنید. مصرف روی، آهن و منیزیم را در رژیم غذایی خود افزایش دهید.
مدیریت استرس. پزشک متخصص می تواند در یادگیری مهارت های جدید برای کنار آمدن با علائم و تغییر عادت هایی که باعث مشکلات می شوند، به شما کمک کنند. برخی از درمان ها بر مدیریت استرس، عصبانیت یا کنترل رفتارهای تکانشی تمرکز دارند. در حالی که برخی دیگر به شما نحوه مدیریت زمان، بهبود مهارت های سازمانی و مداومت در رسیدن به اهداف را آموزش می دهند.
ورزش منظم. ورزش یکی از موثرترین روش ها برای کاهش علائم ADHD است. فعالیت بدنی سطح دوپامین، نوراپی نفرین و سروتونین مغز را افزایش می دهد. این مواد شیمیایی بر تمرکز و توجه تأثیر مثبتی می گذارند. پیاده روی، اسکیت بورد، ایروبیک یا سایر ورزش های مورد علاقه خود را امتحان کنید. به کودک خود یاد بدهید که بازی های ویدئویی را کنار گذاشته و در بیرون بازی کند.
راهنمای مصرف داروهای ADHD
برای درمان ADHD باید داروها را طبق دستور پزشک مصرف کنید. پیروی از دستورالعمل های پزشک و داروساز به شما کمک می کند تا اثربخشی دارو را به حداکثر و عوارض جانبی را به حداقل برسانید. در ادامه چند دستورالعمل در مورد مصرف صحیح دارو آورده شده است:
صبور باشید. یافتن دارو و دوز مناسب یک فرایند آزمایش و خطا است. برای اینکار به ارتباط صریح و صادقانه با پزشک متخصص نیاز دارید.
با دوز کم شروع کنید. همیشه بهتر است دارو را با دوز کم شروع کنید. هدف این است که علائم شما یا فرزندتان با مصرف کمترین مقدار دارو برطرف شود.
بر اثرات دارو نظارت کنید. به تأثیر دارو بر احساسات و رفتار خود یا فرزندتان دقت زیادی داشته باشید. پیگیری هرگونه عارضه جانبی و نظارت بر تاثیر دارو برای کاهش علائم ضروری است.
داروهای تجویز شده را بشناسید. تا جایی که می توانید اطلاعات خود را در مورد داروهای ADHD که خود یا فرزندتان مصرف می کنید، افزایش دهید. همچنین باید در مورد عوارض جانبی احتمالی و دفعات مصرف دارو اطلاعات کافی داشته باشید.
دارو را تدریجی قطع کنید. اگر خود یا فرزندتان می خواهید مصرف دارو را متوقف کنید، برای راهنمایی در مورد کاهش تدریجی دوز دارو با پزشک تماس بگیرید. قطع ناگهانی دارو می تواند منجر به علائم ناخوشایند مانند تحریک پذیری، خستگی، افسردگی و سردرد شود.
با فرزند خود در مورد داروهای ADHD صحبت کنید.
بسیاری از کودکان و نوجوانان مبتلا به ADHD داروهای خود را به درستی مصرف نمی کنند. حتی ممکن است برخی کودکان مصرف دارو را بدون مشورت با والدین یا پزشک خود متوقف کنند. بنابراین دقت کنید که کودک شما نحوه صحیح مصرف دارو و دلیل آن را درک کرده است.
به کودک خود یاد بدهید تا برای هر گونه نگرانی مربوط به دارو به شما مراجعه کند. در نتیجه شما می توانید برای حل مشکل یا پیدا کردن گزینه درمانی مناسب تر با پزشک متخصص مشورت کنید. همچنین به خاطر داشته باشید که داروهای ADHD هرگز نباید بر انرژی، کنجکاوی یا اشتیاق کودک تأثیر منفی داشته باشند. یک کودک با وجود مصرف دارو باز هم باید مانند یک کودک رفتار کند.
مقابله با عوارض جانبی داروهای ADHD
اغلب کودکان و بزرگسالانی که از داروهای ADHD استفاده می کنند حداقل چند عارضه جانبی را تجربه خواهند کرد. گاهی اوقات، عوارض جانبی پس از چند هفته اول مصرف دارو از بین می روند. اما با این حال می توانید با چند استراتژی ساده عوارض جانبی ناخوشایند را حذف کرده و یا کاهش دهید.
از دست دادن اشتها. برای مقابله با کاهش اشتها، در طول روز میان وعده های مغذی بخورید.
تغییرات خلق و خوی. اگر دارو باعث تحریک پذیری، افسردگی و یا سایر عوارض جانبی عاطفی در شما شده است، باید دوز دارو را زیر نظر پزشک کاهش دهید.
سرگیجه. قبل از مصرف دارو فشار خون خود را اندازه بگیرید. اگر فشار خون شما طبیعی است، می توانید دوز مصرف دارو را کاهش دهید. همچنین مصرف مایعات کافی در طول روز را فراموش نکنید.
بیخوابی. در صورت ابتلا به بی خوابی، سعی کنید داروهای محرک را در اوایل روز مصرف کنید. همچنین مصرف داروهای کوتاه اثر برای شما مناسب تر است. از مصرف نوشیدنی های کافئین دار، به ویژه بعد از ظهر یا عصرها اجتناب کنید.
ناراحتی معده یا سردرد. دارو را هرگز با معده خالی مصرف نکنید، زیرا باعث تهوع، سوزش معده و سردرد می شود. سردرد گاهی در اثر از بین رفتن اثرات دارو در بدن ایجاد می شود، بنابراین ممکن است داروهای طولانی اثر برای شما مناسب تر باشند.
اگر با وجود تمام تلاش ها عوارض دارو همچنان ادامه داشت، در مورد تغییر دوز یا تجویز داروی دیگر با پزشک خود مشورت کنید. اغلب بیماران به فرمولاسیون داروهای طولانی اثر که به تدریج در جریان خون آزاد شده و سپس به آرامی از بین می روند، بهتر پاسخ می دهند. داروهای طولانی اثر، فراز و نشیب ناشی از نوسان سطوح دارو را به حداقل رسانده و باعث ایجاد اثرات برگشتی کمتری می شوند.
آخرین دیدگاه‌ها