سی تی اسکن

سی تی اسکن یا اسکن CAT، آزمایش های ویژه ای با اشعه X است که با استفاده از اشعه ایکس و یک کامپیوتر، تصاویر مقطعی از بدن تهیه می کند. اسکن CT نیز به عنوان توموگرافی محوری رایانه ای هم گفته می شود. اسکنرهای CT اسکن برای اولین بار در سال 1974 نصب شدند. CT اسکن به راحتی می تواند انجام شود. سی تی اسکن می تواند به پزشکان در تشخیص بیماری ها کمک کند تا توده ها یا تومورهای کوچک را تشخیص دهند. تصاویر تهیه شده بوسیله سی تی اسکن به پزشک اجازه می دهد تا داخل بدن را ببیند. این نوع از اشعه ایکس ویژه، به یک معنا، “عکس” از برش های بدن را می گیرد تا پزشکان بتوانند به درستی منطقه مورد نظر را بررسی کنند. اسکن CT اغلب برای ارزیابی مغز، گردن، ستون فقرات، قفسه سینه، شکم، لگن و سینوس ها استفاده می شود.

CT اسکن با روش معمولی انجام می شود. اسکنرها نه تنها در بخش های اشعه ایکس بیمارستان، بلکه در مطب های سرپایی نیز نصب می شوند. سی تی اسکن، پزشکی را متحول کرده است زیرا به پزشکان اجازه می دهد بیماری هایی را ببینند که در گذشته اغلب در جراحی یا کالبد شکافی مشاهده می شدند. CT اسکن غیر آسیب زننده، ایمن و قابل تحمل است و یک مشاهده و بررسی بسیار دقیق برای بسیاری از قسمت های مختلف بدن را امکان پذیر می کند.

CT و MRI با یکدیگر شباهت دارند اما نسبت به اشعه ایکس تصویر بسیار متفاوتی از بدن ارائه می دهند.

CT و MRI تصاویر مقطعی تولید می کنند که به نظر می رسد بدن را به شکل مقطع های متعدد نشان می دهد و به پزشک این امکان را می دهد که از داخل به بدن نگاه کند. MRI از یک میدان مغناطیسی و امواج رادیویی برای تشکیل تصاویر استفاده می کند، در حالی که CT با اشعه X کار می کند. اشعه X ساده یک آزمایش ارزان و سریع است و در تشخیص مواردی مانند ذات الریه، ورم مفاصل و شکستگی ها دقیق است. CT و MRI بیشتر بافت های نرم مانند مغز، کبد و اندام های شکمی را ارزیابی می کنند و همچنین ناهنجاری های ظریفی را که ممکن است در آزمایشات معمولی  اشعه X آشکار نشوند، را ارزیابی می کنند.

افراد اغلب برای بررسی بیشتر ناهنجاری های موجود در آزمایش دیگر مانند اشعه ایکس یا سونوگرافی، اسکن CT انجام می دهند. همچنین ممکن است به یک اسکن CAT نیاز باشد تا علائم خاصی از جمله درد یا سرگیجه را بررسی کند.

مبتلایان به سرطان ممکن است برای ارزیابی شروع و شیوع بیماری، احتیاج به اسکن CT داشته باشند.

انواع سی تی اسکن

برای ارزیابی ساختارهای مختلف مغز به منظور جستجوی توده، سكته مغزی، ناحیه خون ریزی یا ناهنجاری عروق خونی استفاده می شود. همچنین گاهی از سی تی اسکن برای بررسی جمجمه استفاده می شود.

سی تی اسکن گردن

بافت های نرم گردن را بررسی می کند و غالباً برای مطالعه توده در گردن یا جستجوی غدد لنفاوی بزرگ مورد استفاده قرار می گیرد.

سی تی از قفسه سینه

غالباً برای مطالعه بیشتر ناهنجاری سینه ساده استفاده می شود. همچنین اغلب برای جست و جوی گره های لنفاوی بزرگ شده استفاده می شود.

سی تی اسکن شکم و لگن

اندام های شکمی و لگن (مانند کبد، طحال، کلیه ها، لوزالمعده و غدد فوق کلیوی) و دستگاه گوارش را بررسی می کند. این مطالعات اغلب به منظور تشخیص علت درد و گاه پیگیری ناهنجاری مشاهده شده در آزمایش دیگر مانند سونوگرافی انجام می شود.

سی تی  اسکن سینوس ها

از امتحان CT سینوس برای تشخیص بیماری سینوسی و نیز تشخیص تنگی یا انسداد در مسیر تخلیه سینوس استفاده می شود.

سی تی اسکن ستون فقرات

بیشتر برای تشخیص دیسک فتق یا تنگ شدن کانال ستون فقرات (تنگی نخاع) در افراد مبتلا به درد گردن، بازو، پشت و یا پا استفاده می شود. همچنین برای تشخیص شکستگی در ستون فقرات نیز استفاده می شود.

عوارض جانبی سی تی اسکن

سی تی اسکن روشی بسیار کم خطر است.

بیمار هنگام انجام اسکن CAT در معرض اشعه قرار می گیرد. با این حال، این اشعه در یک سطح امن است. بزرگترین خطر بالقوه با تزریق کنتراست (که به آن رنگ نیز گفته می شود) است که گاهی اوقات در اسکن CT استفاده می شود. کنتراست یا تضادرنگ می تواند به تمایز وتشخیص بافت های طبیعی از بافت های غیر طبیعی کمک کند. همچنین باعث تمایز رگ های خونی از ساختارهای دیگر مانند غدد لنفاوی شود. برخی افراد ممکن است یک واکنش آلرژیک جدی نسبت به کنتراست داشته باشند. احتمال واکنش کشنده به کنتراست در حدود 1 در 100000 است.

قرار گرفتن در معرض تابش

در حین انجام سی تی اسکن، شما به طور خلاصه در معرض اشعه یونیزان قرار دارید. میزان تشعشع از آنچه در طول اشعه ایکس دریافت می کنید بیشتر است. زیرا اسکن CAT اطلاعات دقیق تری را ثبت می کند. نشان داده شده است که میزان کم تابش در اسکن CT باعث صدمه طولانی مدت نمی شود، اگرچه در دوزهای بسیار بالاتر، ممکن است به احتمال خیلی کم امکان تشکیل سرطان وجود داشته باشد. اسکن سی تی مزایای زیادی دارد که از خطرات احتمالی کوچک آن فراتر می رود. پزشکان برای بدست آوردن اطلاعات پزشکی مورد نیاز از کمترین میزان تشعشع ممکن استفاده می کنند. همچنین، دستگاه ها و تکنیک های جدیدتر و سریع تر نیاز به تشعشع کمتری نسبت به گذشته دارند.

مضرات برای جنین

در صورت بارداری و قصد انجام اسکن CAT حتما به پزشک خود بگویید. اگر تشعشع ناشی از سی تی اسکن به کودک شما آسیب برساند، پزشک ممکن است نوع دیگری از معاینه مانند سونوگرافی یا MRI را برای جلوگیری از قرار گرفتن کودک در معرض اشعه توصیه کند. در دوزهای کم اشعه مورد استفاده در تصویربرداری CT، هیچ اثر منفی در انسان مشاهده نشده است.

واکنش به ماده کنتراست

در موارد خاص، پزشک ممکن است توصیه کند که از رنگ مخصوصی به نام مواد کنتراست استفاده کنید. قبل از سی تی اسکن یا باید آن کنتراست را بنوشید. یا به نوعی از طریق ورید در بازوی شما به داخل بدنتان تزریق می شود. اگرچه نادر است، اما ماده حاجب می تواند باعث مشکلات پزشکی یا واکنش های آلرژیک شود هر چند که این عوارض بندرت دیده می شود. بیشتر واکنش ها خفیف بوده و منجر به بثورات یا خارش می شود. در موارد نادر، یک واکنش آلرژیک می تواند جدی باشد، اگر تاکنون واکنشی نسبت به مواد حاجب نشان داده اید، به پزشک خود بگویید. هر وقت تزریق به داخل ورید انجام شود، خطر نشت کنتراست در خارج از ورید در زیر پوست وجود دارد. اگر مقدار زیادی کنتراست در زیر پوست نشت کند، در موارد نادر، می تواند باعث از بین رفتن پوست شود.

عوامل خطر در سی تی اسکن

افرادی که در معرض خطر بیشتری در هنگام تهیه اسکن CT هستند ممکن است نیاز به پیش درمانی خاصی داشته باشند و باید در بیمارستان آزمایش را انجام دهند.

این افراد امکان دارد شامل عوامل زیر باشند:

• واکنش ضد کنتراست قبلی
• واکنش آلرژیک شدید نسبت به سایر داروها
• ابتلا به آسم یا آمفیزم
• ابتلا به بیماری قلبی شدید

علاوه بر یک واکنش آلرژیک، رنگ داخل وریدی می تواند به کلیه ها آسیب برساند، به خصوص اگر فردی از قبل دارای بیماری اختلالی کلیه باشد. معمولاً به بیمار توصیه می شود مایعات زیادی بنوشید تا به دفع رنگ کمک شود.

آمادگی قبل از سی تی اسکن

اگر بیمار بخواهد تزریق کنتراست داشته باشد، باید قبل از انجام اسکن سی تی اسکن چیزی نخورد زیرا تزریق ممکن است باعث ناراحتی معده شود. برای دریافت تزریق کنتراست، تزریق یک سرم IV داخل ورید درست قبل از اسکن در بازو وارد می شود. کنتراست از طریق IV وارد بدن می شود. در اکثر موارد در سی تی اسکن های شکم و لگن، نوشیدن یک ماده حاجب کنتراست خوراکی حاوی باریم رقیق شده لازم است. این ماده حاجب به رادیولوژیست کمک می کند تا دستگاه گوارش (معده، روده کوچک و بزرگ) را تشخیص دهد، ناهنجاری های این اندام ها را تشخیص داده و ساختار های گوارشی را از سایر ساختارهای داخل شکم مشخص کند.

اقدامات حین سی تی اسکن

بیشتر اسکن های CT به عنوان یک روش سرپایی انجام می شوند. از آنجا که آنها نیازی به بستری ندارند، بیمار آزمایش را انجام داده و سپس به خانه می رود. اسکنر CT مانند یک دونات بزرگ با یک میز باریک در وسط است. بر خلاف MRI، که در آن بیمار می تواند در داخل تونل اسکنر قرار بگیرد، هنگام انجام سی تی اسکن، بیمار به دلیل باز بودن شکل دونات اسکنر، بندرت دچار کلاسترو فوبیا (ترس از فضای بسته) و اضطراب می شود. به طور معمول، بیمار روی میز قرار دارد که از طریق مرکز دستگاه حرکت می کند. بسته به قسمتی از بدن که در حال اسکن شدن است، بیمار ابتدا از طریق اسکنر از سمت سر یا پا حرکت می کند. برای برخی از اسکن ها مانند سینوس ها و گوش میانی، بیمار روی شکم خود می خوابد و ابتدا سرش وارد دستگاه می شود.

• در سی تی اسکن ردیاب ها و لوله اشعه ایکس دستگاه در اطراف فرذ می چرخد.
• هر چرخش چندین تصویر از بدن را تهیه می کند. ممکن است صداهای وزوز و یا شبیه زوزه شنیده شود.
• بیمار باید برای مدت زمان بررسی، که معمولاً فقط چند دقیقه است، بی حرکت بماند.
• کل روش، که شامل تنظیم خود اسکن، بررسی تصاویر و خارج کردن IV در صورت لزوم، بسته به اینکه چه بخشی از بدن در حال اسکن است، 15 تا 45 دقیقه طول می کشد.
• برای برخی مطالعات از بیمار خواسته می شود که تا 20 ثانیه نفس خود را حفظ کند.

اینکه بیمار چه لباسی بپوشد، بستگی به ماهیت بررسی دارد. به عنوان مثال برای سی تی اسکن قفسه سینه، شکم یا لگن، معمولاً بیمار لباس بیمارستانی می پوشد. برای انجام سی تی اسکن سر، بیمار می تواند لباس های معمولی خود را بپوشد.

آرام بخش به ندرت لازم است.

اقدامات بعد سی تی اسکن

 اگر بیمار تزریق کنتراست دریافت کرده باشد، IV قبل از رفتن به خانه از بازو خارج می شود. اسکن با تزریق کنتراست نباید عوارض جانبی داشته باشد. سی تی اسکن توسط رادیولوژیست، پزشکی که برای تفسیر مطالعات مختلف اشعه ایکس آموزش داده می شود، تفسیر می شود. نتایج برای پزشک معالج ارسال می شود. مدت زمان آماده شدن جواب سی تی اسکن، بستگی به مرکز تصویربرداری در محل سی تی اسکن دارد.

واکنش به کنتراست تقریباً فوری است، بنابراین عوارض پس از ترک بیمار از مرکز، بسیار نادر است.

علائم آن شامل خارش و مشکل در تنفس یا بلع است. اگر کنتراست در زیر پوست نشت کرد، بیمار باید منتظر افزایش قرمزی، تورم یا درد باشد. از بیماران اغلب خواسته می شود روز بعد دوباره مراجعه کنند تا پوست آن ها معاینه شود. هیچ عارضه جانبی در خود آزمایی وجود ندارد، اما بیمارانی که دارای سی تی اسکن متعدد هستند باید درمورد تماس با اشعه و عکس برداری جدید با پزشک خود مشورت کنند.