کلیه ها با از بین بردن سموم و مایعات اضافی از بدن، خون را پاکسازی می کنند. این سموم به مثانه فرستاده می شود تا هنگام ادرار کردن از بدن دفع شود. در صورت نارسایی کلیه، دیالیز عملکرد کلیه ها را انجام می دهد. بر اساس بنیاد ملی کلیه، نارسایی کلیه در مرحله انتهایی زمانی اتفاق می افتد که کلیه ها تنها 10 تا 15 درصد از عملکرد طبیعی خود را انجام می دهند. دیالیز درمانی است که خون را با استفاده از دستگاه فیلتر و تصفیه می کند. دیالیز کمک می کند تا میزان مایعات و الکترولیت ها در بدن در حالت تعادل قرار گیرند.
دیالیز از دهه 1940 برای درمان مبتلایان به مشکلات کلیوی ابداع شده است.
عملکرد مناسب کلیه ها از تجمع آب اضافی، سموم و سایر ناخالصی ها در بدن جلوگیری می کند. کلیه ها همچنین به کنترل فشار خون کمک می کنند و سطح عناصر شیمیایی موجود در خون را تنظیم می کنند. عناصر ممکن است شامل سدیم و پتاسیم باشند. کلیه ها حتی نوعی ویتامین D را فعال می کند که جذب کلسیم را بهبود می بخشد. هنگامی که کلیه های به دلیل بیماری یا آسیب دیدگی نمی توانند عملکرد خودشان را انجام دهند، دیالیز می تواند به حفظ عملکرد بدن در حد معمول کمک کند. بدون دیالیز، نمک ها و سایر مواد زاید در خون جمع می شوند، بدن را مسموم می کنند و به اندام های دیگر آسیب می رسانند.
با این حال دیالیز، درمانی برای بیماری های کلیوی یا سایر مشکلات موثر بر کلیه نیست.
انواع دیالیز
سه نوع دیالیز مختلف وجود دارد.
همودیالیز
همودیالیز شایع ترین نوع استفاده از انواع دیالیز هاست. در فرایند همودیالیز از کلیه مصنوعی (همو دیالیزر) برای تصفیه کردن سموم و مایعات اضافی از خون استفاده می شود. خون از بدن خارج شده و از طریق کلیه مصنوعی فیلتر می شود. خون تصفیه شده با کمک دستگاه دیالیز به بدن بازگردانده می شود. برای گردش خون به کلیه مصنوعی، پزشک برای ایجاد یک نقطه ورودی (دسترسی عروقی) به رگ های خونی عمل جراحی را انجام می دهد.
در مرحله اول، برای ایجاد مستقیم دسترسی به جریان خون به عمل جراحی جزئی نیاز خواهید داشت. این کار از چند طریق قابل انجام است:
فیستول
فیستول (همچنین به عنوان فیستول شریانی یا فیستول A-V شناخته می شود) یک شریان و ورید در زیر پوست در بازوی شما به هم وصل می شوند. بیشتر اوقات، این کار در دستی انجام می شود که با آن کمتر کار می کنید. فیستول A-V برای بهبودی 6 هفته یا مدت زمان بیشتری نیاز دارد تا بتوان از آن برای همودیالیز استفاده کرد. سپس می توان سال ها مورد استفاده قرار گرفت.
پیوند A-V
پیوند A-V (پیوند شریانی وریدی یا پیوند A-V)، یک لوله پلاستیکی برای وصل کردن شریان و ورید زیر پوست شما استفاده می شود. زخم این پیوند در 2 هفته بهبود می یابد، بنابراین شما می توانید همودیالیز را سریع تر شروع کنید. پیوند شریانی وریدی به اندازه یک فیستول دوام نخواهد داشت. احتمالاً بعد از گذشت چند سال به پیوند A-V دیگری احتیاج دارید. خطر عفونت با پیوند A-V بیشتر است. همچنین باید بیشتر به پزشکتان مراجعه کنید تا مطمئن شود که پیوند A-V بسته نشده باشد.
کاتتر (کاتتر وریدی مرکزی)
اگر لازم باشد خیلی سریع همودیالیز را شروع کنید، این روش برتری می باشد. یک لوله انعطاف پذیر (سوند) به داخل رگ در گردن، زیر کنار کشاله ران شما قرار می گیرد. کاتتر وریدی مرکزی فقط برای مدت کوتاهی استفاده می شود. پیوند AV و فیستول AV برای درمان دیالیز طولانی مدت طراحی شده اند. افرادی که فیستول های AV دریافت می کنند، دو تا سه ماه پس از جراحی، بهبود یافته و آماده شروع همودیالیز هستند. افرادی که گرافت یا پیوند AV دریافت می کنند، طی دو تا سه هفته آماده هستند. کاتترها برای استفاده کوتاه مدت یا موقت طراحی شده اند.
درمان های همودیالیز معمولاً سه تا پنج ساعت طول می کشد و هفته ای سه بار انجام می شود. با این حال، درمان همودیالیز نیز می تواند در جلسات کوتاه تر و مکرر انجام شود. بیشتر درمان های همو دیالیز در بیمارستان یا مرکز دیالیز انجام می شوند. طول مدت درمان به اندازه بدن، میزان سموم بدن و وضعیت فعلی سلامتی شما بستگی دارد.
دیالیز صفاقی (پریتوان)
دیالیز صفاقی شامل جراحی برای کاشت سوند دیالیز صفاقی (PD) در شکم است. کاتتر به فیلتر خون از طریق صفاق (غشایی در شکم) کمک می کند. در حین درمان، مایع مخصوصی به نام دیالیز به درون صفاق جریان می یابد. دیالیز سموم را جذب می کند. هنگامی که دیالیز مواد زائد خون را از جریان خون خارج می کند، از شکم تخلیه می شود. این روند چند ساعت طول می کشد و باید چهار تا شش بار در روز تکرار شود. با این حال، در حالی که خواب یا بیدار هستید، تبادل مایعات انجام می شود.
انواع مختلفی از دیالیز صفاقی وجود دارد. موارد اصلی عبارتند از:
دیالیز صفاقی محیطی مداوم (CAPD)
- شکم هر روز چندین بار با مایع یا سرم دیالیزی پر و تخلیه می شود.
- روش CAPD به دستگاه نیاز ندارد و باید بیدار باشید.
دستگاه پیوسته دیالیز صفاقی (CCPD)
- از یک دستگاه برای چرخش مایعات در داخل و خارج از شکم استفاده می کند.
- CCPD معمولاً شب، و در هنگام خواب انجام می شود.
دیالیز صفاقی متناوب (IPD)
- درمان IPD معمولاً در بیمارستان انجام می شود، اگرچه ممکن است در خانه هم انجام شود.
- از همان دستگاه CCPD یا دستگاه پیوسته دیالیز صفاقی استفاده می کند، اما این روند طولانی تر خواهد بود.
درمان مداوم جایگزینی کلیه (CRRT)
این روش درمانی در درجه اول در بخش مراقبت های ویژه برای مبتلایان به نارسایی حاد کلیه مورد استفاده قرار می گیرد. به عنوان هموفیلتراسیون نیز شناخته می شود. دستگاهی خون را از طریق لوله عبور می دهد. سپس یک فیلتر مواد زائد و آب را از خارج می کند. خون به همراه مایعات جایگزین به بدن بازگردانده می شود. این روش به طور کلی هر روز 12 تا 24 ساعت یک بار انجام می شود.
عوارض دیالیز
در حالی که هر سه شکل دیالیز می تواند جان شما را نجات دهد، آن ها خطرات خاصی نیز به همراه دارند.
عوارض همودیالیز
عوارض همودیالیز شامل موارد زیر است:
- فشار خون پایین
- کم خونی، یا کاهش گلبول های قرمز
- گرفتگی عضلات
- مشکلات خواب
- خارش
- سطح بالای پتاسیم خون
- پریکاردیت، التهاب غشای اطراف قلب
- سپسیس یا انتشار عفونت در خون توسط باکتری
- ضربان قلب نامنظم
- ایست ناگهانی قلبی، علت اصلی مرگ در افراد تحت دیالیز است.
عوارض مرتبط با دیالیز صفاقی
دیالیز صفاقی با افزایش خطر عفونت در محل یا اطراف محل سوند در حفره شکمی همراه است. به عنوان مثال، بعد از کاشت سوند، شما امکان دارد پریتونیت را تجربه کنید. پریتونیت عفونت غشایی است که دیواره شکم را مبتلا می کند.
سایر عوارض عبارتند از:
- ضعف عضلات شکمی
- قند خون بالا به دلیل دکستروز موجود در دیالیز
- افزایش وزن
- فتق
- تب
- دل درد
- عفونت
- هیپوترمی (کاهش درجه حرارت بدن)
- فشار خون پایین
- اختلالات الکترولیت
- خون ریزی
- تأخیر در بهبود کلیه
- ضعف استخوان ها
- شوک آنافیلاکسی
اگر همچنان در صورت ادمه دیالیز به این علائم مبتلا هستید، با ارائه دهنده خدمات درمانی که انجام این درمان را انجام می دهد، مطرح کنید.
افرادی که تحت درمان طولانی مدت دیالیز قرار دارند، در معرض خطر ابتلا به سایر شرایط پزشکی از جمله آمیلوئیدوز نیز هستند. این بیماری می تواند هنگامی رخ دهد که پروتئین های آمیلوئید تولید شده در مغز استخوان در اندام هایی مانند کلیه ها، کبد و قلب ایجاد شوند. آمیلوئیدوز معمولاً باعث ایجاد درد در مفاصل، سفتی و تورم می شود.
شما نيز ممكن است پس از تشخيص نارسايي طولاني مدت كليه، دچار افسردگي شوید. اگر افکاری در ارتباط با افسردگی دارید، مانند افکار آسیب رساندن به خود یا خودکشی، به یک روان شناس یا روان پزشک مراجعه کنید.
گزینه های جایگزین دیالیز
دیالیز وقت گیر و گران است. همه افراد آن را انتخاب نمی کنند، به ویژه اگر نارسایی حاد شدید و کلیوی را تجربه کرده باشند. اگر تصمیم دارید دیالیز را انجام ندهید، گزینه های درمانی دیگری وجود دارد که ممکن است به مدیریت علائم شما کمک کند. یکی از این گزینه ها، مدیریت کم خونی است.
حفظ فشار خون خوب می تواند به کاهش وخیم شدن کلیه کمک کند. برای جلوگیری از کم آبی، مایعات بنوشید.
پیوند کلیه گزینه دیگری برای برخی از افراد است. این یک برنامه بلند مدت است، بنابراین با پزشکتان مشورت کنید تا ببینید که آیا پیوند برای شما مناسب می باشد یا نمی باشد. امکان دارد به علت برخی شرایط مانند مصرف بیش از حد الکل، چاقی بیش از حد و یا یک وضعیت مشکلات روانی درمان نشده کاندیدای خوبی برای پیوند کلیه نباشید.
آمادگی برای دیالیز
قبل از اولین درمان دیالیز، پزشکتان برای دسترسی به جریان خون شما لوله یا دستگاهی را در بدن جاسازی می کند. این معمولاً یک عمل سریع و سرپایی است. بهتر است در طول درمان های دیالیز لباس راحتی بپوشید. همچنین دستورالعمل های پزشکتان را عمل کنید. این موارد ممکن است شامل غذا نخوردن برای مدت معینی قبل از دیالیز باشد.
پیش آگهی دیالیز
همه اختلالات کلیوی دائمی نیستند. دیالیز می تواند به طور موقت همان عملکرد کلیه ها را انجام دهد. با این حال، در بیماری مزمن کلیه، کلیه ها به ندرت بهتر می شوند. در صورت ابتلا به بیماری مزمن کلیه، باید به طور دائم دیالیز شوید تا زمانی که پیوند کلیه انجام شود. تغییرات سبک زندگی و رعایت و انتخاب رژیم غذایی مناسب لازم است. تا زمانی که تحت درمان با همودیالیز هستید، میزان مصرف پتاسیم، فسفر و سدیم را محدود کنید. این محدودیت شامل سدیم حاصل از آب سبزیجات و نوشیدنی نیز می باشد. احتباس بیش از حد مایعات در بدن می تواند مشکلاتی را ایجاد کند. برخی منابع پنهان مایعات شامل میوه و سبزیجات مانند: کاهو و کرفس است.
سازگار بودن با دیالیز احتمال نیاز به پیوند کلیه را در شما کاهش می دهد.
اگر در حین یا بعد از دیالیز درد دارید، سریعاً به پزشکتان بگویید.
عوارض جانبی دیالیز
ممکن است برخی از عوارض جانبی دیالیز را داشته باشید. فشار خون پایین شایع ترین است. همچنین می توانید حالت تهوع، استفراغ، خشکی یا خارش پوست، گرفتگی عضلات داشته یا احساس خستگی شدید کنید. شما می توانید با توجه به رژیم غذایی، عوارض جانبی آن را کاهش دهید. پزشکتان می تواند کاهش مصرف مقدار مایعات، پروتئین و نمک را به شما توصیه کند. سعی کنید از مصرف عواملی که می تواند به کلیه های شما آسیب برساند، مانند الکل، سیگار کشیدن یا مواد مخدر خودداری کنید. بیماران همودیالیز نیز در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به عفونت هستند. برای پیشگیری از عفونت روزانه خود محل دیالیز را از جهت قرمزی، عفونت و تورم بررسی کنید. در صورت مشاهده هر گونه موارد، با پزشکتان تماس بگیرید.
بانداژهایی را که سوند شما را پوشانده است تمیز و خشک نگه دارید.
آخرین دیدگاه‌ها