شایع‌ترین علل درد مقعد ممکن است به هر نوع درد یا ناراحتی در ناحیه مقعد، راست روده یا بخش تحتانی دستگاه گوارش مربوط شود. این نوع درد شایع است و به ندرت ناشی از مشکلات جدی است. اغلب اوقات، این درد به دلیل اسپاسم عضلانی یا یبوست ایجاد می‌شود. در این مقاله، تلاش کرده‌ایم شایع‌ترین علل درد مقعد را مورد بررسی قرار دهیم.
گاهی اوقات، درد رکتوم با علائم دیگری همراه است که شامل موارد زیر می‌شود:
- خارش
- ترشح
- خونریزی
اگرچه برخی از صدمات جزئی ممکن است در خانه درمان شوند، اما شرایط دیگر ممکن است نیاز به درمان کامل با استفاده از آنتی‌بیوتیک یا دارو و مراجعه به پزشک داشته باشند. در این مقاله، سعی کرده‌ایم با بررسی شایع‌ترین علل احتمالی درد مقعد، به علائم همراه با سایر شرایط نیز اشاره کنیم.
درد مقعدی نشانه چیست؟
درد مقعد می‌تواند ناشی از علل مختلفی باشد. برخی از این علل عبارتند از:
شقاق مقعدی
شقاق مقعد، که به صورت اشک‌های کوچکی در بافت نازک در محل باز شدن رکتوم ایجاد می‌شود، به ویژه در نوزادان و زنانی که زایمان کرده‌اند، شایع است. این شکاف‌ها زمانی به وجود می‌آیند که مدفوع سخت یا بزرگ، لایه نازک رکتوم را کشیده و پوست را پاره کند. شقاق‌های مقعد به آرامی بهبود می‌یابند، زیرا هر گونه حرکت دفع می‌تواند باعث تحریک بیشتر بافت شود.
علاوه بر درد رکتال، شقاق مقعد می‌تواند علائم زیر را نیز به همراه داشته باشد:
- خارش اطراف مقعد
- خون قرمز روشن بر روی مدفوع یا کاغذ توالت
- تشکیل یک تکه کوچک یا برچسب پوستی نزدیک شکاف
آبسه مقعدی
آبسه مقعدی تجمع چرک در نزدیکی بافت مقعد است که به صورت یک ضایعه متورم و دردناک ظاهر می‌شود. اغلب اوقات، آبسه‌های مقعدی به طور ناگهانی و بدون وجود سابقه بیماری ایجاد می‌شوند. منبع آبسه معمولاً یک غده مقعدی کوچک است که به دلیل انسداد، افزایش حجم و عفونی شدن، محل عفونت را زیر پوست ایجاد می‌کند. بیشتر آبسه‌های مقعدی در نزدیکی دهانه مقعد قرار دارند، اما به ندرت می‌توانند در قسمت‌های عمیق‌تر و بالاتر از کانال مقعد، یعنی نزدیک به روده کوچک یا سایر اندام‌های موجود در لگن، ایجاد شوند.
علائم آبسه مقعدی شامل:
- تب، لرز و ضعف عمومی در بیمار
- یک توده یا ناحیه متورم در ناحیه مقعد یا اطراف آن که دردناک و سفت است و می تواند بزرگ شود.
شکاف مقعدی یا فیشر
شکاف مقعدی، که به آن شکاف آنورکتال نیز گفته می‌شود، به پارگی خطی در لایه پوشاننده مقعد (آنودرم) اطلاق می‌شود. این عارضه معمولاً به دنبال دفع مدفوع بزرگ و سفت ایجاد می‌شود که باعث کشیدگی بیش از حد دهانه مقعد می‌شود. همچنین، شکاف‌های مقعدی می‌توانند به دلیل اسهال مزمن، بیماری‌های التهابی روده یا عفونت‌های مقاربتی نیز به وجود آیند. شکاف‌های حاد معمولاً سطحی هستند، اما شکاف‌های مزمن ممکن است به عمق بیشتری رسیده و به لایه عضلانی زیرین آسیب برسانند.
علائم فیشر شامل:
- درد در ناحیه مقعد که اغلب به صورت تیر کشنده یا سوزاننده توصیف می شود و معمولاً در هنگام دفع مدفوع ایجاد می شود.
- خونریزی خفیف مقعدی که به طور معمول بعد از دفع مدفوع به صورت مقدار کمی خون قرمز روشن روی دستمال توالت دیده می شود.
بواسیر
بواسیر به عنوان یکی از علت های شایع درد مقعد علاوه بر درد رکتوم می تواند باعث بروز علائم زیر شود:
- خارش یا سوزش
- تورم در اطراف مقعد
- حرکات دشوار دفع مدفوع
- برآمدگی یک تکه یا شبیه کیست در نزدیکی مقعد
بواسیر ترومبوز علاوه بر درد رکتال می تواند علائم زیر را بروز دهد:
- خونریزی هنگام عبور مدفوع
- خارش و تحریک اطراف مقعد
- تورم یا توده های اطراف مقعد
اسپاسم عضلانی
اسپاسم عضلانی، درد رکتوم ناشی از اسپاسم عضلات در عضلات رکتال است. نوع دیگری از درد مقعد ناشی از اسپاسم عضلات، سندرم لواتور است. این وضعیت در زنان دو برابر بیشتر از مردان شایع تر است و معمولاً در افراد 30 تا 60 ساله رخ می دهد. اسپاسم عضلانی علاوه بر درد رکتال، می تواند منجر به بروز علائمی مانند اسپاسم های ناگهانی و شدید و یا اسپاسم هایی که چند ثانیه یا چند دقیقه یا حتی بیشتر طول می کشند، شوند.
فیستول مقعد
مقعد توسط غده های کوچکی احاطه شده است که چربی را ترشح می کنند تا پوست آن روان شوند. اگر یکی از این غدد مسدود شود، ممکن است یک حفره آلوده (آبسه) تشکیل شود. تقریبا نیمی از آبسه های اطراف مقعد به فیستول یا همان تونل های کوچک تبدیل می شود که غده آلوده را به دهانه ای در پوست مقعد وصل می کند.
علاوه بر درد رکتال، فیستول های مقعدی به عنوان یکی از شایع ترین درد های مقعد می توانند با یکی از علائم زیر همراه باشند:
- تب
- التهاب در اطراف مقعد
- حرکات دشوار در دفع مدفوع
- عبور خون یا چرک در حین حرکت دفع
هماتوم محیطی
هماتوم دورانی بعضا بواسیر خارجی نامیده می شود و وقتی رخ می دهد که مجموعه ای از خون در بافت های اطراف دهانه مقعد تخلیه می شود. در این شرایط تجمع خون باعث تشکیل یک تکه در دهانه مقعد می شود.
هماتوم محیطی می تواند علاوه بر درد رکتال، باعث بروز علائم زیر شود:
- توده در مقعد
- حرکات دشوار دفع
- مشکل در نشستن یا راه رفتن
- خونریزی یا لکه بینی روی بافت مقعد
سندرم زخم رکتوم انفرادی
سندرم زخم رکتوم انفرادی شرایطی است که منجر به ایجاد زخم در راست روده می شود. زخم ها، زخم های بازی هستند که می توانند خونریزی کرده و ترشح ایجاد کنند. هنوز مشخص نیست که چه عواملی باعث ایجاد این سندرم نادر می شود، اما محققان معتقدند که این بیماری می تواند مربوط به یبوست مزمن باشد.
علاوه بر درد رکتال، سندرم زخم رکتوم انفرادی می تواند باعث بروز علائم زیر شود:
- یبوست
- خونریزی یا ترشحات دیگر
- احساس پر بودن یا فشار در لگن
- عدم توانایی در کنترل حرکات دفع
- فرد احساس می کند نمی تواند تمام مدفوع را از روده خود خالی کند.
بیماری التهابی روده
آبسه دورانی یا مستقیم در مقعد
راست روده و مقعد توسط غدد یا حفره ها احاطه شده است. اگر باکتری ها، مواد مدفوع یا مواد خارجی وارد حفره ها شوند، می توانند آلوده شده و پر از چرک شوند. در صورت بدتر شدن عفونت غده ممکن است از طریق بافت اطراف تونل ایجاد کرده و یک فیستول و یا دهانه باز ایجاد کند.
آبسه محیطی یا جانبی می تواند با بروز برخی از علائم زیر همراه باشد:
- تب
- خون ریزی
- ادرار دردناک
- قرمزی پوست اطراف مقعد
- تورم در اطراف مقعد و رکتوم
- مشکل در شروع جریان ادرار
یبوست مزمن
یبوست مزمن یک مشکل شایع خونریزی دستگاه گوارشی است که می تواند منجر به درد در مقعد شود. یبوست مزمن می تواند به مدفوع سفت منجر شود. اگرچه انقباض مدفوع در سالمندان شایع تر است، اما در هر سنی ممکن است رخ دهد.
علاوه بر درد رکتال، انقباض مدفوع می تواند باعث بروز علائم زیر شود:
- استفراغ
- درد شکم
- حالت تهوع
- نفخ در شکم و راست روده
پرولاپس رکتال
پرولاپس رکتال هنگامی اتفاق می افتد که اتصالات دستگاه گوارش در محل رکتوم قرار بگیرد. در این شرایط ممکن است راست روده از ناحیه مقعد بیرون زده شود. پرولاپس رکتال به ندرت رخ می دهد و بیماری در بزرگسالان بیشتر دیده می شود و زنان بالای 50 سال شش برابر بیشتر از مردان در معرض این بیماری هستند. با این حال، میانگین سنی یک زن مبتلا به پرولاپس رکتوم 60، در حالی که سن برای آقایان 40 سال است.
علاوه بر درد رکتال، پرولاپس رکتال می تواند باعث بروز علائم زیر شود:
- یبوست
- خون ریزی
- بی اختیاری مدفوع
- توده ای از بافت از ناحیه مقعد
- مدفوع یا مخاطی که از دهانه مقعد آزادانه عبور می کند.
علت درد مقعدی در زنان
درد مقعدی در دوره پریودی یکی از مشکلات رایج در خانم‌ها است که بیشتر به تغییرات هورمونی در این دوره برمی‌گردد. این نوع درد معمولا به مسائل زنانه و تغییراتی که بدن در طول دوره پریودی تجربه می‌کند، مرتبط است. علاوه براین، درد مقعدی در دوران قاعدگی می‌تواند ناشی از علل مختلفی از جمله تغییرات هورمونی، التهاب‌های مقعدی، تنش عضلات مقعد، و حتی برخی اختلالات گوارشی و روده‌ای باشد.
در صورتی که درد مقعدی به شدت ناراحت‌کننده است، بهتر است با متخصص زنان در پزشکت تلفنی صحبت کنید.
درد مقعد و سرطان
سرطان های مقعد، کولورکتال و روده بزرگ معمولاً در ابتدا بدون درد هستند. در واقع، آنها ممکن است به هیچ وجه علائمی ایجاد نکنند. اگر تومورها به اندازه کافی بزرگ شوند که بتوانند روی بافت یا اندام فشار بیاورند، اولین علائم درد یا ناراحتی ظاهر می شوند.رایج ترین علائم سرطان رکتوم خونریزی از رکتوم، خارش و احساس وجود یک توده یا توده نزدیک دهانه مقعد می باشد.اما این علائم بیشتر ناشی از سایر شرایط، از جمله آبسه ها و بواسیر هم هست. اگر هر گونه نگرانی دارید، همیشه عاقلانه است که به پزشک مراجعه کنید. آنها می توانند علائم شما را ارزیابی کرده و در مورد مراحل بعدی توصیه های لازم را ارائه کنند.
بیماری‌های مقعدی چگونه درمان می‌شوند؟
تشخیص چهار اختلال مقعدی که در ادامه توضیح داده می‌شود، باید توسط یک پزشک انجام شود. پس از تشخیص، بسته به نوع اختلال، درمان شما ممکن است شامل جراحی باشد. در صورت نیاز به جراحی، پزشک از انواع بی‌حسی برای جلوگیری از احساس درد در این ناحیه حساس استفاده خواهد کرد.
درمان شقاق مقعدی
برای شقاق حاد، پزشک ممکن است توصیه کند که یبوست را رفع کنید و یک پماد موضعی برای استفاده بر روی شقاق تجویز کند. همچنین می‌توانید ناحیه مقعد را ۱۰ تا ۱۵ دقیقه چند بار در روز در آب گرم قرار دهید. در مورد شقاق‌های مزمن، جراحی می‌تواند در بیش از ۹۰ درصد موارد مشکل را برطرف کند.
درمان آبسه مقعدی
آبسه مقعدی باید توسط پزشک تخلیه شود. این کار معمولاً به صورت سرپایی انجام می‌شود، به خصوص اگر بیمار جوان و به طور کلی سالم باشد و محل آبسه نزدیک به دهانه مقعد باشد.
درمان فیستول مقعدی
برای درمان فیستول، جراحی به نام فیستولوتومی انجام می‌شود که موثرترین روش برای این عارضه است. در این روش، پزشک کانال آلوده را باز کرده و باقیمانده آبسه مقعد قدیمی را از بین می‌برد. زخم بخیه نمی‌شود و به حال خود رها می‌شود تا به تدریج بسته شود. اگر فیستول با بیماری کرون همراه باشد، درمان با داروهای ضد التهاب و آنتی‌بیوتیک برای کنترل بیماری نیز انجام خواهد شد.
درمان بواسیر خارجی ترومبوز شده
معمولاً این مشکل خود به خود و به آرامی بهبود می‌یابد. با مصرف مکمل‌های فیبر برای نرم شدن مدفوع و جلوگیری از یبوست، به همراه شستشوی مکرر ناحیه مقعد در آب گرم (حمام سیتز)، می‌توان روند بهبودی را تسریع کرد. اگر بواسیر به طرز غیرمعمولی دردناک باشد، پزشک ممکن است جراحی سرپایی با بی‌حسی موضعی برای برداشتن بواسیر لخته شده انجام دهد.
درمان های خانگی برای درد مقعدی
برای درمان درد مقعدی بهتر است با پزشک متخصص گوارش تلفنی مشورت نمایید، تا بهترین درمان را به شما پیشنهاد نماید. زیرا در برخی موارد ممکن است این درد ناشی از بیماری های جدی تری باشد، که نیاز به رسیدگی فوری دارد و تاخیر در درمان موجب تشدید بیماری شود.
سایر راهکار‌هایی که می‌تواند به کاهش درد مقعدی کمک کند شامل:
تغییرات در رژیم غذایی: افزایش مصرف فیبر و مایعات، مصرف مواد غذایی سبز و سالم می‌تواند به بهبود وضعیت مدفوع و کاهش درد مقعدی کمک کند.
ورزش: انجام ورزش های سبک می‌تواند به بهبود عضلات این ناحیه کمک نماید. ورزش هایی مانند کگل و شنا می‌تواند در بهبودی موثر باشد.
نشستن در آب گرم: قرار دادن باسن و کفل ها در آب گرم، می‌تواند درد ناحیه مقعد را تا حد زیادی کاهش دهد. گرمای آب فشار عضلانی و اسپاسم را کاهش می‌دهد و برای درمان درد مقعد بسیار موثر است.
بی حس کننده: استفاده از داروهای بی حس کننده نظیر لیدوکائین به طور موقت درد ناحیه مقعد را بهبود می‌بخشد. مصرف مسکن نیز می‌تواند در کاهش درد اثر گذار باشد.
درمان بواسیر: اگر علت درد مقعدی بواسیر است، درمان‌های مختلف شامل استفاده از کرم‌ها، شیاف‌ها، روش‌های جراحی یا لیزری ممکن است لازم باشد.
کمپرس یخ: استفاده از کمپرس یخ می‌تواند در کاهش درد مقعدی موثر باشد. از قرار دادن یخ به طور مستقیم بر روی مقعد خودداری نمایید.
و در نهایت استرس و نگرانی را از خود دور کنید، زیرا در بسیاری از افراد استرس موجب بروز مشکلات گوارشی و یبوست می‌شود و دردهای آزاردهنده‌ای در مقعد ایجاد می‌کند.
زمان ضرورت مراجعه به پزشک
هر زمان خونریزی مقعدی یا ترشحات خونی از مقعد دارید سریعاً با پزشک خود تماس بگیرید. حتی اگر در گذشته به دلیل فیشر خونریزی دهنده تحت درمان قرار گرفته اید. این موضوع به ویژه اگر شما بیش از 40 سال سن داشته باشید بسیار قابل اهمیت است. همچنین اگر مشکلات زیر را دارید با پزشک خود تماس بگیرید:
- درد شدید در ناحیه مقعد
- چرک یا ترشحاتی با بوی بد از مقعد
- یک توده حساس یا متورم نزدیک به مقعد، همراه با تب یا بدون آن
- احساس ناراحتی یا گرفتگی در ناحیه مقعد که باعث اختلال در دفع مدفوع می شود.
