چسبندگی شکم
به طور معمول، بافت ها و اندام های داخلی بدن سطوح لغزنده ای دارند که از چسبیدن اندام ها به یکدیگر جلوگیری می کنند. اما در هنگام چسبندگی شکم، بافت ها و اندام های موجود در حفره شکم به هم بچسبند. اصطلاح چسبندگی شکم به تشکیل بافت زخم بین حلقه های روده (روده کوچک یا بزرگ) و پوشش داخلی دیواره شکم یا سایر اندام ها در حفره شکمی اشاره دارد. چسبندگی همچنین می تواند بین حلقه های روده کوچک و بزرگ ایجاد شود.
چسبندگی از التهاب در سطح اندام های شکمی یا پوشش صفاقی حفره شکمی ناشی می شود. علت التهاب می تواند بسیار متفاوت باشد. چسبندگی همچنین در مبتلایان به پریتونیت (التهاب صفاقی) دیده می شود. یکی دیگر از دلایل غیر طبیعی چسبندگی شکم، آندومتریوز است. در بیشتر بیماران، چسبندگی باعث ایجاد مشکلات سلامتی نمی شود. با این وجود، در تعداد کمی از افراد که چسبندگی دارند، بندهای الیافی بافت اسکار روده ها به طور کامل یا جزئی مسدود می شود. به این حالت، انسداد روده گفته می شود.
به ندرت، قسمتی از روده به دور باندی که دچار چسبندگی شده پیچیده می شود و خونرسانی به روده را مختل می کند و به اصطلاح باعث “خفه شدن روده” می شود و بخش غیرطبیعی روده شروع به مردن می کند. در صورت بروز این شرایط اضطراری فرد باید فوراً تحت عمل جراحی قرار بگیرد. چسبندگی در بیمارانی که هرگز عمل جراحی شکمی انجام نداده اند به ندرت دیده می شود اما در افرادی که چندین عمل جراحی شکمی داشته اند، بسیار شایع است.
علت چسبندگی شکم
جراحی شکم، شایع ترین علت چسبندگی شکم است.
در طی جراحی، علت های زیر می تواند منجر به چسبندگی شکم شوند:
- دست زدن به اندام های داخلی
- برش های مربوط به اندام های داخلی
- خشک شدن اندام ها و بافت های داخلی
- خون یا لخته های خونی که در حین عمل جراحی شستشو داده نشده
- تماس بافت های داخلی با مواد خارجی مانند گاز، دستکش جراحی و بخیه
چسبندگی شکم همچنین می تواند ناشی از التهاب غیر مرتبط با جراحی باشد، از جمله:
- پرتو درمانی
- پارگی آپاندیس
- عفونت های زنان
- عفونت های شکمی
به ندرت، چسبندگی های شکمی بدون علت تشخیص داده می شود.
شیوع چسبندگی شکم
از بین بیمارانی که تحت عمل جراحی شکم قرار می گیرند، 93 درصد آن ها دچار چسبندگی شکم می شوند. چسبندگی در قسمت تحتانی شکم و لگن، از جمله جراحی های روده و معده شیوع بیشتری دارد.با گذشت زمان چسبندگی های شکمی می توانند بزرگتر و سفت تر شوند و گاهی اوقات سال ها بعد از عمل مشکلاتی ایجاد می کنند.
انواع دیگر چسبندگی
علاوه بر شکم، اندام های دیگر بدن ممکن است دچار چسبندگی شوند، از جمله:
چسبندگی لگن
چسبندگی های لگن می تواند اندام های داخلی لگن مانند رحم، تخمدان ها، لوله های فالوپی یا مثانه را درگیر کنند و معمولاً بعد از عمل جراحی مانند سزارین و یا هیسترکتومی رخ می دهند. بیماری التهابی لگن ( PID ) ناشی از عفونت و بیماری مقاربتی غالباً منجر به چسبندگی در لوله های فالوپی می شوند. چسبندگی فالوپ می تواند منجر به ناباروری و افزایش بروز حاملگی خارج رحمی و سقط جنین شود.
چسبندگی قلب
تشکیل بافت اسکار در غشای قلب ( کیسه پریکارد ) می تواند باعث چسبندگی قلب شده و عملکرد قلب را محدود کند. عفونت ها مانند تب روماتیسمی ممکن است منجر به تشکیل چسبندگی روی دریچه های قلب کاهش کارایی قلب شوند.
علائم چسبندگی شکم
در بیشتر موارد، این عارضه علائمی ایجاد نمی کند. در صورت بروز علائم، درد مزمن شکم، شایع ترین نشانه این عارضه است. چسبندگی شکم در صوررت انسداد کامل روده خطرناک است و نیاز به درمان فوری و اغلب جراحی دارد. علائم انسداد روده شامل درد شدید شکم یا گرفتگی شکم است.
انسداد روده شدید می تواند علائم زیر را ایجاد کند:
- تورم شکم
- تهوع و استفراغ
- درد شدید، گرفتگی شکم
- عدم توانایی در انتقال گاز و دفع مدفوع
- علائم کمبود آب بدن از جمله خشکی پوست، خشکی دهان و زبان، تشنگی شدید، کاهش ادرار، ضربان سریع قلب و فشار خون پایین
در صورت نکروز روده، افراد به طور معمول دچار درد شدید شکمی می شوند که می تواند به صورت موقت و یا ثابت باشد.در این صورت شکم با کوچکترین لمس تحریک می شود و در این افراد معمولا علائم بیماری سیستمیک (در سطح بدن) مانند تب، ضربان سریع قلب و فشار خون بروز می کند.
اگر برای مدت طولانی درد شکم و نفخ را تجربه می کنید، باید به دنبال درمان باشید. پزشک ممکن است برای تسکین علائم و درد رژیم غذایی خاصی را توصیه کند. در صورت عدم بهبودی در مراحل اولیه، پزشک می تواند شما را به یک جراح ارجاع دهد.
عوارض چسبندگی شکم
این عارضه می تواند باعث انسداد روده شود. حتی با جلوگیری از رسیدن تخم های لقاح یافته به رحم می تواند منجر به ناباروری زنان شود. در زنان با این عارضه در لوله های فالوپ یا اطراف آنها احتمال افزایش بارداری خارج رحمی و سقط مکرر افزایش می یابد.
تشخیص چسبندگی شکم
این عارضه با آزمایشات قابل تشخیص نیستند و بیشتر از طریق تکنیک های تصویربرداری مانند اشعه ایکس یا سونوگرافی تشخیص داده می شوند. بیشتر این عارضه ها در حین جراحی شکم انجام می شوند با این وجود، پرتوهای ایکس شکمی و دستگاه گوارش پایین (GI) و اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT) می توانند انسداد روده را تشخیص دهند. در بعضی از افراد مشکوک به انسداد روده یا سیاه شدن آن، تشخیص فقط با جراحی شکم انجام می گیرد.
درمان چسبندگی شکمی
این عارضه که علائم خاصی را ایجاد نمی کند به طور کلی نیازی به درمان ندارند. در موارد شدیدتر، جراحی تنها راه درمان این عارضه می باشد. انسداد کامل روده معمولاً ممکن است برای برطرف کردن انسداد نیاز به عمل جراحی فوری داشته باشد اما بیشتر انسدادهای جزئی بدون جراحی قابل کنترل هستند. انسداد کامل روده کوچک که در اثر چسبندگی ایجاد می شود، اغلب نیاز به جراحی دارد. در موارد انسداد جزئی روده یا انسداد کامل روده بدون علائم شدید، ممکن است عمل جراحی به مدت 12 تا 24 ساعت به تأخیر بیفتد تا یک بیمار کم آبی از مایعات به صورت داخل وریدی (داخل رگ) دریافت کند و به فرد فرصتی برای جلوگیری از عمل جراحی دهد.
در این حالت، یک لوله مکش کوچک که از طریق بینی و داخل معده امتداد دارد، می تواند برای جلوگیری از نفخ اضافی و تسکین درد و حالت تهوع استفاده شود. هنگامی که این عارضه باعث نکروز و سیاه شدن روده می شود، برای از بین بردن این عارضه باید عمل فوری شکم انجام شود تا جریان خون به روده بازگردد.
جراحی چسبندگی شکم
دو روش جراحی رایج برای درمان این عارضه، لاپاروسکوپی و لاپاراتومی می باشند.
- در لاپاراسکوپی، پزشک از طریق یک سوراخ کوچک در پوست، دوربین را وارد بدن بیمار می کند.
- در لاپاراتومی، پزشک برای بررسی این عارضه و درمان آن، مجبور است برش های بیشتری ایجاد کند. .این روش بسته به شرایط بیمار متفاوت است.
جراحی چسبندگی معمولاً تحت بیهوشی عمومی و تحت جراحی لاپاروسکوپی صورت می گیرد. جراحی لاپاروسکوپی باعث کاهش میزان چسبندگی شکم می شود زیرا در این جراحی به جای برش های بزرگ، چندین برش کوچک در قسمت تحتانی شکم ایجاد می شود. جراح لاپاروسکوپ که یک لوله نازک با ضمیمه دوربین فیلمبرداری بسیار کوچک می باشد را از طریق یکی از برش های وارد بدن بیمار می کند. این دوربین یک تصویر بزرگ از داخل بدنه را به یک مانیتور می فرستد. در این عمل معمولاً بیماران بیهوشی خواهند بود.
زخم ها با استفاده از بخیه بسته می شود. شاید بیمار مجبور باشد بعد از جراحی چسبندگی 1-2 روز در بیمارستان بماند. در صورتی که چسبندگی باعث آسیب به اندام های دیگر بدن شده باشد مدت زمان بستری شدن بیمار طولانی تر خواهد شد.
بهبودی جراحی چسبندگی شکم
بعد از ترخیص از بیمارستان، بیمار باید برای بهبودی کامل و تسکین درد روند درمانی خود را ادامه دهد و تا 4 هفته از انجام هرگونه فعالیت شدید خودداری کند. بهبودی از جراحی چسبندگی شکم به وضعیت پزشکی بیمار بستگی دارد. جراحی چسبندگی شمامانند هر عمل جراحی دیگر می تواند عوارض جانبی داشته باشد، از جمله:
- درد
- زخم
- خون ریزی
- لخته شدن خون
- عفونت محل زخم جراحی
عوارض خاص جراحی چسبندگی شکم ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- کبودی
- انسداد روده
- تهوع و استفراغ
- صدمه به اندام ها
- از دست دادن اشتها
پیشگیری چسبندگی شکم
پیشگیری از چسبندگی شکم دشوار است و برخی از تکنیک های جراحی می توانند چسبندگی شکم را به حداقل برسانند. در جراحی های مختلف اگر عمل جراحی لاپاروسکوپی امکان پذیر نباشد و جراحی نیاز به برش های بزرگ شکمی داشته باشد، جراح می تواند در پایان عمل یک ماده مخصوص را بین اندام ها یا بین ارگان ها و برش های شکم قرار دهد. این ماده شبیه کاغذ مومی است و در طی یک هفته توسط بدن جذب می شود و از چسبندگی شکم جلوگیری می کند.
سایر اقداماتی که پزشک می تواند برای کاهش چسبندگی شکم در طول جراحی انجام دهد، عبارتند از:
- استفاده از محلول شور
- استفاده از پارچه های مرطوب و سواب
- استفاده از دستکش بدون نشاسته و لاتکس
- خودداری از دست زدن به بافت ها و اندام های بدن در حین جراحی
پیش آگهی چسبندگی شکم
چسبندگی شکم دائمی است مگر اینکه بیمار عمل جراحی به نام لیز چسبندگی انجام دهد و آن را درمان کند. در طی این عمل جراح از ابزارهایی برای بستن بافت های که دچار چسبندگی شده اند، استفاده کرده و تا حد ممکن این بافت ها را از بدن خارج می کند. چسبندگی شکم قابل درمان است اما از آنجا که جراحی، هم علت این بیماری است و هم درمان، مشکل می تواند عود کند و دوباره برگردد. به عنوان مثال، هنگامی عمل جراحی انجام شده برای از بین بردن انسداد روده باعث ایجاد چسبندگی و انسداد جدید می شود. پس بهتر است در صورت بروز هر درد شکمی شدید به خصوص اگر با تب، تهوع و استفراغ یا مشکل در دفع همراه باشد، به پزشک خود مراجعه کنید.
آخرین دیدگاه‌ها