لوسمی میلوژن مزمن

لوسمی میلوژن مزمن (CML) نوعی سرطان غیر معمول مغز استخوان است. مغز استخوان بافت اسفنجی درون استخوان ها که سلول های خونی را می سازد. CML باعث افزایش تعداد گلبول های سفید خون می شود. اصطلاح “مزمن” در لوسمی میلوژن مزمن نشان می دهد که این سرطان تمایل به پیشرفت تدریجی به انواع حاد لوسمی دارد. اصطلاح  myelogenous در لوسمی میلوژن مزمن به نوع سلول های مبتلا به این سرطان اشاره دارد. لوسمی میلوژن مزمن نوعی بیماری است که در آن مغز استخوان سلول های سفید خون زیادی ایجاد می کند. علائم و نشانه های لوسمی میلوژن مزمن شامل تب، عرق شبانه و خستگی است.

لوسمی میلوژن مزمن را می توان لوسمی میلوئید مزمن و لوسمی گرانولوسیتی مزمن نیز نامید و به طور معمول در دوران میانسالی یا بعد از آن رخ می دهد و به ندرت در کودکان مشاهده می شود، اما با این حال ممکن است در هر سنی بروز کند. پیشرفت در روند های درمان منجر به پیش آگهی بهتری در افراد مبتلا به لوسمی میلوژن مزمن شده است. بیشتر افراد پس از تشخیص به بهبودی می رسند و سال ها زندگی می کنند.

در CML، بسیاری از سلول های بنیادی خون به نوعی گلبول های سفید به نام گرانولوسیت ها تبدیل می شوند. این گرانولوسیت ها که به آن ها سلول های لوسمی نیز گفته می شود غیر طبیعی هستند و به گلبول های سفید سالم تبدیل نمی شوند. سلول های لوسمی می توانند در خون و مغز استخوان ایجاد شوند، بنابراین فضای کمتری برای گلبول های سفید سالم، گلبول های قرمز و پلاکت ها وجود دارد و در نتیجه ممکن است منجر به عفونت، کم خونی یا خون ریزی شود.

علائم لوسمی میلوژن مزمن

لوسمی میلوژن مزمن اغلب علائمی ایجاد نمی کند و ممکن است در طی آزمایش خون تشخیص داده شود.

در صورت بروز علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• تب
• خستگی
• درد استخوان
• از دست دادن اشتها
• کاهش وزن بدون تلاش
• خون ریزی سریع و آسان
• درد در زیر دنده ها در سمت چپ
• تعریق بیش از حد هنگام خواب (تعریق شبانه)
• احساس سیری بعد از خوردن مقدار کمی غذا

علت لوسمی میلوژن مزمن

لوسمی میلوژن مزمن وقتی اتفاق میفتد که ژن های سلول های مغز استخوان فرد خراب شوند. هنوز علت اصلی این تخریب مشخص نیست، اما پزشکان کشف کرده اند که این تخریب چگونه به لوسمی میلوژن مزمن تبدیل می شود.

سلول های انسانی به طور معمول حاوی 23 جفت کروموزوم هستند. این کروموزوم ها حاوی دستورالعمل ها (ژن ها) خاصی هستند. در مبتلایان به لوسمی میلوژن مزمن، بخش های مختلفی از کروموزوم ها با همدیگر جابجا می شوند. بخشی از کروموزوم شماره 9  با یک بخش از کروموزوم 22 جابجا می شود و در نتیجه یک کروموزوم فوق العاده کوتاه 22 به نام کروموزوم Philadelphia ایجاد می شود. کروموزوم Philadelphia در سلول های خونی 90 درصد از مبتلایان به لوسمی میلوژن مزمن وجود دارد.

کروموزوم Philadelphia ژن جدیدی ایجاد می کند. ژن های کروموزوم 9 با ژن های کروموزوم 22 ترکیب می شوند و ژن جدیدی به نام BCR-ABL ایجاد می شوند که این ژن BCR-ABL باعث ترشح بیش از حد پروتئین تیروزین کیناز می شود. تیروزین کیناز ناشی از ژن BCR-ABL باعث رشد بیش از حد بسیاری از گلبول های سفید خون می شود. گلبول های سفید خون مانند سلول های طبیعی رشد نمی کنند و می میرند، افزایش تعداد گلبول های سفید خون غیر طبیعی باعث تجمع سلول های خون سالم و آسیب به مغز استخوان می شود. کروموزوم فیلادلفیا از پدر و مادر به فرزند منتقل نمی شود.

عوامل خطر لوسمی میلوژن مزمن

عواملی که خطر ابتلا به لوسمی میلوژن مزمن را افزایش می دهند، عبارتند از:

• سن
• جنسیت
• قرار گرفتن در معرض پرتودرمانی، مانند پرتودرمانی برای انواع خاصی از سرطان
• برای لوسمی میلوژن مزمن سابقه خانوادگی عامل خطر محسوب نمی شود.

جهش منجر به لوسمی میلوژن مزمن از والدین به کودکان منتقل نمی شود و این جهش بعد از تولد فرد ایجاد می شود.

تشخیص لوسمی میلوژن مزمن     

برای تشخیص لوسمی میلوژن مزمن پزشک بیمار را معاینه کرده و علائم حیاتی مانند نبض و فشار خون او را بررسی می کند. وی همچنین گره های لنفاوی، طحال و شکم بیمار را مورد ارزیابی قرار می دهد تا مشخص شود که اندام های بیمار بزرگ شده اند و یا نشده اند.

علاوه بر آن، پزشک ممکن است آزمایشات زیر را برای تشخیص بهتر تجویز کند:

شمارش کامل خون

این آزمایش ممکن است ناهنجاری های موجود در گلبول های خون، مانند افزایش تعداد گلبول های سفید را نشان دهد.

شمارش کامل خون (CBC) با دیفرانسیل

روشی که در آن نمونه خون گرفته می شود و موارد زیر بررسی می شود:

• تعداد و نوع گلبول های سفید
• تعداد گلبول های قرمز و پلاکت ها
• مقدار هموگلوبین (پروتئین حامل اکسیژن) در گلبول های قرمز

مطالعات شیمی خون

روشی که در آن یک نمونه خون اندازه گیری می شود تا مقادیر خاصی از مواد منتشر شده در خون توسط اندام ها و بافت ها در بدن اندازه گیری شود. مقدار غیرمعمول (بالاتر یا پایین تر از حد معمول) یک ماده می تواند نشان دهنده بیماری باشد.

آسپیراسیون و بیوپسی مغز استخوان

بیوپسی مغز استخوان و آسپیراسیون مغز استخوان برای نمونه برداری از مغز استخوان کاربرد دارد. این آزمایشات شامل جمع آوری مغز استخوان از مغز استخوان بیمار است.

ممکن است یکی از آزمایش های زیر روی نمونه های خون یا بافت مغز استخوان که برداشته شده انجام شود:

تجزیه و تحلیل سیتوژنتیک

آزمایش آزمایشگاهی که در آن کروموزوم سلول های موجود در نمونه خون یا مغز استخوان محاسبه شده و هرگونه تغییر مانند کروموزومی بررسی می شوند. تغییرات در کروموزوم های خاص مانند کروموزوم Philadelphia ممکن است نشانه سرطان باشد. تجزیه و تحلیل سیتوژنتیک برای کمک به تشخیص سرطان، برنامه ریزی برای درمان، یا یافتن چگونگی عملکرد درمان مفید است.

فلورسانس در هیبریداسیون درجا

یک آزمایشگاه آزمایشگاهی است که برای مشاهده و شمارش ژن ها یا کروموزوم ها در سلول ها و بافت ها استفاده می شود. قطعات DNA که حاوی رنگهای فلورسنت هستند در آزمایشگاه ساخته شده و به نمونه سلول ها یا بافت های بیمار اضافه می شوند. هنگامی که این تکه های DNA رنگ شده به ژن ها یا نواحی کروموزومی موجود در نمونه متصل می شوند، در زیر میکروسکوپ فلورسنت واضح می شوند. آزمایش FISH برای کمک به تشخیص سرطان و کمک به برنامه ریزی برای درمان استفاده می شود.

آزمایش واکنش زنجیره ای رونویسی- پلیمراز معکوس

(RT-PCR)، یک آزمایش آزمایشگاهی است که در آن میزان یک ماده ژنتیکی به نام mRNA ساخته شده توسط یک ژن خاص اندازه گیری می شود این آزمایش ممکن است برای جستجوی تغییرات خاص در یک ژن یا کروموزوم باشد، که ممکن است به تشخیص سرطان کمک کند.

پیش آگهی لوسمی میلوژن مزمن

برخی از عوامل در پیش آگهی و میزان بهبودی بیمار و گزینه های درمانی فرد تأثیر دارند.

پیش آگهی  و گزینه های درمان به موارد زیر بستگی دارند:

• سن بیمار
• مرحله بیماری
• سلامت عمومی بیمار
• اندازه طحال در هنگام تشخیص

مراحل لوسمی میلوژن مزمن

مرحله این بیماری به دست اندازی بیماری اشاره دارد. پزشک با اندازه گیری نسبت سلول های غیرطبیعی بیمار به سلول های سالم در خون یا مغز استخوان، مراحل بیماری را تعیین می کند. نسبت بالایی  سلول های غیرطبیعی نشان دهنده این است که لوسمی میلوژن مزمن در مرحله پیشرفته تری قرار دارد. شناختن مرحله بیماری به منظور برنامه ریزی برای درمان بسیار مهم است.

مراحل بیماری شامل موارد زیر است:

مزمن. مرحله مزمن اولین مرحله بیماری است و به طور کلی بهترین پاسخ را به درمان می دهد. در فاز مزمن CML، کمتر از 10٪ از سلول های در خون و مغز استخوان، سلول های بلاست هستند.

شتاب. این مرحله یک مرحله انتقالی بین مراحل مزمن و انفجار است که بیماری تهاجمی تر می شود. در فاز شتاب CML، 10٪ تا 19٪ از سلول های در خون و مغز استخوان سلول های بلاست می باشند.

انفجار. مرحله انفجار یک مرحله شدید و پرخاشگر است که وضعیت بیمار جدی و خطرناک می شود. در فاز بلاستیک CML، 20٪ یا بیشتر سلول های خون یا مغز استخوان بیمار سلول های بلاست هستند. وقتی خستگی، تب و بزرگ شدن طحال در مرحله انفجار رخ می دهد، به آن بحران انفجار گفته می شود.

لوسمی میلوژن مزمن عود کرده. در CML عود شده، تعداد سلول های انفجار بعد از بهبودی افزایش می یابد.

آزمایشات پیگیری در CML

برخی از آزمایشاتی که برای تشخیص سرطان یا برای یافتن مرحله سرطان در CML  ممکن است تکرار شود. تصمیم گیری در مورد ادامه، تغییر یا متوقف کردن درمان ممکن است براساس نتایج این آزمایش ها باشد. نتایج این آزمایشات می تواند نشان دهد که آیا شرایط بیمار تغییر و یا سرطان عود کرده است یا تغییری نکرده است. این تست ها بعضاً آزمایش های پیگیری یا چکاپ نامیده می شوند.

درمان لوسمی میلوژن مزمن

هدف از درمان لوسمی میلوژن مزمن، از بین بردن سلول های خونی حاوی ژن غیر طبیعی BCR-ABL است که باعث افزایش بیش از حد سلول های خونی غیر طبیعی می شود. برای اکثر، افراد درمان با داروهای هدفمند آغاز می شود که می تواند باعث بهبودی طولانی مدت شود.

دارو درمانی هدفمند

درمان هدفمند نوعی از درمان است که از داروها یا مواد دیگر برای شناسایی و حمله به سلول های سرطانی خاص بدون آسیب رساندن به سلول های طبیعی استفاده می کند. مهار کننده های تیروزین کیناز داروهای درمانی هدفمند هستند که برای درمان لوسمی میلوژن مزمن استفاده می شوند. داروهای هدفمند، درمان اولیه برای مبتلایان به لوسمی میلوژن مزمن می باشد و عوارض جانبی این دارو شامل تورم یا پف کردن پوست، حالت تهوع، گرفتگی عضلات، خستگی، اسهال و بثورات پوستی است.

در طول دوران درمان از آزمایش خون برای تشخیص حضور ژن BCR-ABL برای پیگیری های بیشتر و نظارت بر اثربخشی درمان استفاده می شود. اگر درمان داروهای هدفمند پاسخ ندهد یا بیمار به درمان هدفمند مقاوم نباشد، پزشكان ممكن است داروهای هدفمند دیگر و یا سایر روش های درمانی را در نظر بگیرند. پزشکان مرز مشخصی را برای مصرف این دارو ها در مبتلایان به لوسمی میلوژن مزمن مشخص نکرده اند. به همین دلیل، اکثر مردم داروهای هدفمند را حتی وقتی آزمایش خون آن ها نشان دهنده بهبودی بیماری است، ادامه می دهند.

پیوند مغز استخوان

پیوند مغز استخوان، که پیوند سلول های بنیادی نیز نامیده می شود، تنها شانس برای درمان قطعی لوسمی میلوژن مزمن است. با این حال، معمولاً برای افرادی که به درمان های دیگر پاسخ نداده اند استفاده می شود زیرا پیوند مغز استخوان خطرات و عوارض جدی زیادی را به همراه دارد. در طی پیوند مغز استخوان، از دوزهای بالای داروهای شیمی درمانی برای از بین بردن سلول های تشکیل دهنده خون در مغز استخوان بیمار می شود. سپس سلول های بنیادی خون از یک دهنده به جریان خون بیمار تزریق می شوند.

شیمی درمانی

شیمی درمانی یک دارو درمانی است که سلول های لوسمی را از بین می برد. داروهای شیمی درمانی گاهی اوقات با درمان دارویی هدفمند برای درمان لوسمی میلوژن مزمن تهاجمی ترکیب می شوند. عوارض جانبی داروهای شیمی درمانی به نوع دارو بستگی دارد.