فشار خون ریوی

فشار خون ریوی نوعی فشار خون بالا است که در شریان های موجود در ریه ها و به سمت راست قلب تأثیر می گذارد. در نوعی از فشار خون ریوی، شریان های ریز در ریه ها به نام شریان های ریوی و مویرگ ها باریک، مسدود شده یا از بین می روند. این کار جریان انتقال خون را از طریق ریه ها سخت تر می کند و فشار داخل شریان های ریه را افزایش می دهد. با افزایش فشار، بطن راست قلب باید برای پمپ کردن خون از طریق ریه ها سخت تر کار کند که درنهایت باعث ضعف عضله قلب می شود. برخی از اشکال فشار خون ریوی خطرناک هستند که به تدریج بدتر شده و شاید منجر به مرگ شوند.

اگرچه برخی از اشکال آن قابل درمان نیست، اما درمان می تواند به کاهش علائم و بهبود کیفیت زندگی کمک کند.

انواع فشار خون ریوی

• فشار خون شریانی ریوی ایدیوپاتیک (ناشناخته)
• فشار خون ریوی ناشی از آمبولی ریوی
• فشار خون ریوی همراه با سایر بیماری ها
• فشار خون ریوی ناشی از بیماری های ریه
• فشار خون ریوی ناشی از بیماری قلبی بطن چپ

علت فشار خون ریوی

این نوع بیماری بسته به علت، به پنج گروه تقسیم می شود.

گروه اول، فشار خون شریانی ریوی معروف به فشار خون شریانی ریوی ایدیوپاتیک می باشد و علت آن عبارتند از:

• بیماری های مادرزادی قلب
• سایر بیماری ها، مانند اختلالات بافت همبند، عفونت HIV یا بیماری مزمن کبدی (سیروز)
• برخی از داروهای خاص (مانند داروهای رژیم خاص یا داروهای غیرمجاز مانند متامفتامین) و یا سموم خاص
• جهش ژنی خاص که به پرفشاری خون شریانی ریوی ارثی هم معروف است می تواند باعث افزایش فشار خون ریوی، در خانواده ها شود.

گروه دوم، فشار خون ریوی، ناشی از بیماری قلبی بطن چپ هستند که برخی علل آن، عبارتند از:

• نارسایی حفره پایین سمت چپ قلب (بطن چپ)
• بیماری قلبی دریچه ای چپ، مانند دریچه میترال یا بیماری دریچه آئورت

گروه سوم، فشار خون ریوی، ناشی از بیماری های ریه با علل اساسی زیر می باشند:

• آپنه خواب و سایر اختلالات خواب
• قرار گرفتن در معرض بلند مدت در ارتفاعات
• بیماری انسدادی مزمن ریوی، مانند آمفیزم
• بیماری ریه مانند فیبروز ریوی، وضعیتی که باعث ایجاد زخم در بافت بین کیسه های هوایی ریه ها می شود.

گروه چهارم، فشار خون بالا ریوی ناشی از آمبولی ریوی می باشند.

گروه پنجم، فشار خون ریوی همراه با سایر بیماری های زمینه ای، هستند برخی از این بیماری ها عبارتند از:

• اختلالات خون
• اختلالات متابولیک، مانند بیماری ذخیره سازی گلیکوژن
• تومورهایی که روی شریان های ریوی فشار می آورند.
• اختلالاتی که بر روی اندام های مختلف در بدن تأثیر می گذارد مانند سارکوئیدوز

سندرم آیزنمنگر و فشار خون ریوی

سندرم آیزنمنگر، نوعی بیماری مادرزادی قلب است که باعث فشار بر شریان های ریوی می شود. این بیماری بیشتر از سوراخ بزرگ (فیستول) در قلب بین دو حفره تحتانی قلب (بطن) ناشی می شود. سندرم آیزنمنگر به نقص سپتوم بطنی هم معروف است. این سوراخ باعث گردش غیرطبیعی خون در قلب می شود. سپس خون به جای رفتن به قسمت های مختلف بدن، با فشار وارد ریه شده و فشار در شریان های ریوی را افزایش می دهد.

عوامل خطر فشار خون ریوی

برخی عوامل می توانند خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهند، که عبارتند از:

• چاقی
• سابقه خانوادگی
• زندگی در ارتفاعات زیاد
• استفاده از داروهای غیرمجاز مانند کوکائین
• مصرف برخی داروهای سرکوب کننده اشتها
• شرایط پزشکی و ابتلا به بیماری های زمینه ای

علائم فشار خون ریوی

علائم در مراحل اولیه ممکن است برای ماه ها یا حتی سال ها قابل مشاهده نباشد. با پیشرفت بیماری، علائم بدتر می شوند. علائم شامل موارد زیر است:

• خستگی
• سرگیجه
• تورم در مچ پا، پاها
• فشار قفسه سینه یا درد
• تورم و جمع شدن آب در شکم (آسیت)
• رنگ مایل به آبی به لب و پوست (سیانوز)
• تنگی نفس، در ابتدا هنگام ورزش و در نهایت هنگام استراحت

تشخیص فشار خون ریوی

تاریخچه و معاینه

در این بیماری، تشخیص زودرس دشوار است زیرا اغلب در معاینه معمولی جسمی تشخیص داده نمی شود. در شرایط پیشرفته تر بیماری، علائم و نشانه های آن شبیه به سایر بیماری های قلبی ریوی است. برای تشخیص، پزشک ممکن است تاریخچه پزشکی و خانوادگی بیمار را بررسی کرده، در مورد علائم با بیمار صحبت کند و معاینه جسمی را انجام دهد.

آزمایشات

پزشک می تواند چندین آزمایش برای تشخیص نوع فشار، تعیین شدت بیماری و یافتن علت آن سفارش دهند. آزمایشات شامل موارد زیر هستند:

اکوکاردیوگرام، پزشک ممکن است از این روش برای اندازه گیری فشار در شریان های ریوی استفاده کنند. در بعضی موارد، پزشک یک تست ورزشی را توصیه می کند تا عملکرد قلب و ریه ها را در هنگام ورزش بررسی کند.

تصویر برداری اشعه ایکس قفسه سینه، اشعه ایکس قفسه سینه می تواند تصاویری از قلب، ریه ها و قفسه سینه بیمار را نشان دهد. این آزمایش می تواند بزرگ شدن بطن راست قلب یا شریان های ریوی را نشان دهد. حتی برای شناسایی سایر بیماری هایی که ممکن است باعث فشار خون ریوی شوند، استفاده می شود.

الکتروکاردیوگرام یا نوار قلب، آزمایش غیر آسیب زننده برای بررسی الگوهای الکتریکی قلب می باشد که می تواند ریتم های غیرطبیعی قلب را تشخیص دهد.

کاتتریزاسیون قلب راست، این آزمایش اغلب می تواند در تأیید بیماری مؤثر بوده و شدت وضعیت بیمار را تعیین کند. در طی این روش، متخصص قلب یک لوله نازک و انعطاف پذیر (کاتتر) را داخل ورید در گردن یا کشاله ران شما قرار می دهد. سپس کاتتر به بطن راست و شریان ریوی شما منتقل می شود. کاتتریزاسیون قلب راست به پزشک اجازه می دهد فشار مستقیم روی شریان های اصلی ریوی و بطن راست را اندازه گیری کند.

آزمایشات جانبی

آزمایش خون، پزشک می تواند آزمایش خون را برای بررسی برخی از مواد موجود در خون که ممکن است فشار خون ریوی یا عوارض آن را نشان دهد، تجویز کند.

پزشک احتمال دارد علاوه بر اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT) وتصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) آزمایش های جانبی دیگری را برای بررسی وضعیت ریه ها و شریان های ریوی و تعیین علت بیماری انجام دهد، از جمله:

 تست عملکرد ریوی، آزمایش غیر آسیب زننده ای که میزان هوای ریه ها و جریان هوا در داخل و خارج از ریه های بیمار را اندازه گیری می کند. در طول آزمایش، بیمار در یک ابزار ساده به نام اسپیرومتر تنفس می کند.

پلی سومنوگرافی، پلی سونوگرام، فعالیت مغز، ضربان قلب، فشار خون، میزان اکسیژن و سایر فاکتورها را در هنگام خواب مشخص کرده کند و به تشخیص اختلال خواب مانند آپنه انسدادی خواب کمک کند.

اسکن تهویه پرفیوژن (V / Q)، در این آزمایش، ردیاب به رگ در بازوی بیمار تزریق می شود. ردیاب، جریان خون و هوا را به ریه ها اندازه گیری می کند. از این آزمایش می توان برای تعیین اینکه آیا لخته های خون باعث بروز علائم شده اند، یا خیر استفاده کرد.

بیوپسی ریه باز، به ندرت ممکن است پزشک بیوپسی ریه باز را توصیه کند. بیوپسی ریه باز، نوعی جراحی است که تحت بیهوشی عمومی  یک نمونه کوچک از بافت ریه های خارج می شود تا علت ثانویه احتمالی فشار خون ریوی بررسی گردد.

آزمایشات ژنتیکی، اگر یکی از اعضای خانواده بیمار افزایش فشار خون ریوی داشته باشد، پزشک ممکن است او را برای ژن هایی که با بیماری مرتبط است، غربال گری کند. در صورت مثبت بودن نتایج، پزشک توصیه می کند که سایر اعضای خانواده برای همین جهش ژنتیکی مورد معاینه قرار گیرند.

 عوارض فشار خون ریوی

فشار خون ریوی، می تواند منجر به تعدادی از عوارض شود، از جمله:

• لخته شدن خون
• آریتمی ضربان قلب نامنظم (آریتمی)
• خون ریزی در ریه ها و سرفه خونی
• بزرگ شدن بطن راست و نارسایی قلبی

درمان فشار خون ریوی

فشار خون ریوی، قابل درمان نیست، اما پزشک می توانند به بیمار در مدیریت شرایط، بهبود علائم و کند شدن پیشرفت و شدت بیماری کمک کند. تشخیص مناسب ترین روش درمانی اغلب مدتی طول می کشد. درمان ها غالباً پيچيده هستند و نياز به مراقبت و پيگيري زیادی دارند. اگر دیگر درمان ها مؤثر نباشد، پزشک شاید روش درمانی را تغییر دهد. هنگامی که فشار خون ریوی ناشی از بیماری دیگری باشد، پزشک ممکن است علت اصلی را درمان کند.

اکسیژن درمانی، پزشک احتمال دارد گاهی اوقات برای کمک به درمان این بیماران، مانند شرایطی که مبتلا به آپنه خواب هستید، استفاده از اکسیژن خالص یا اکسیژن درمانی را توصیه کند. برخی از افرادی مبتلا در نهایت به درمان مداوم اکسیژن نیاز دارند.

جراحی ها

سپتوستومی دهلیزی. اگر داروها بیماری را کنترل نکنند، عمل جراحی قلب باز ممکن است گزینه ی مناسبی باشد. در یک سپتوستومی دهلیزی، جراح بین حفرات فوقانی سمت چپ و راست قلب (دهلیز) شکاف ایجاد می کند تا فشار در سمت راست قلب کاهش یابد. سپتوستومی دهلیزی می تواند عوارض جدی از جمله ناهنجاری های ریتم قلب (آریتمی) را همراه داشته باشد.

پیوند ریه و یا قلب، در بعضی موارد، پیوند ریه یا قلب به خصوص برای افراد جوانی که فشار خون شریانی ریوی ایدیوپاتیک دارند می تواند درمان مناسبی باشد. خطرات عمده هر نوع پیوند شامل رد عضو پیوند شده و عفونت جدی است، و بیمار باید داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی را مادام العمر مصرف کنید تا به کاهش احتمال رد پیوند کمک کند.

سبک زندگی و درمان خانگی فشار خون ریوی

اگرچه درمان پزشکی نمی تواند این بیماری را درمان کند، اما می تواند علائم را کاهش دهد.

همچنین تغییرات سبک زندگی می تواند به بهبود وضعیت بیمار کمک کند. این نکات را در نظر بگیرید:

• استراحت: استراحت می تواند خستگی ناشی از بیماری را کاهش دهد.
• فعالیت بدنی: حتی خفیف ترین شکل فعالیت می تواند برای بعضی از افراد که این بیماری را دارند بیش از حد خسته کننده باشد. در برخی موارد، ورزش متوسط مانند پیاده روی می تواند مفید باشد. بیمار بهتر است در مورد محدودیت های خاص ورزش با پزشک صحبت کند. در بیشتر موارد، توصیه می شود اجسام سنگین را بلند نکند. پزشک می تواند در برنامه ریزی یک برنامه ورزشی مناسب به بیمار کمک کند.
• ترک سیگار: اگر بیمار سیگار می کشد، مهمترین کاری که می تواند برای قلب و ریه های خود انجام دهد ترک آن است.
• خودداری از بارداری و مصرف قرص های ضد بارداری در زنان: بارداری می تواند برای مادر و جنین خطرناک باشد. همچنین استفاده از قرص های ضد بارداری که می تواند خطر لخته شدن خون را افزایش دهد.
• پرهیز از رفتن به ارتفاعات: ارتفاع زیاد می تواند علائم فشار خون ریوی را بدتر کند.

از موقعیت هایی که می تواند فشار خون را بیش از حد کاهش دهد، خودداری شود. این موارد شامل نشستن در وان یا سونا داغ یا حمام گرم یا طولانی مدت است. این فعالیت ها فشار خون بیمار را پایین آورده و می تواند باعث غش یا حتی مرگ شود.

حفظ رژیم غذایی در بیماران فشار خون ریوی

• از مصرف چربی اشباع، چربی ترانس و کلسترول پرهیز شود.
• به احتمال زیاد پزشک توصیه می کند بیمار مقدار نمک در رژیم غذایی خود را محدود کند.
• با هدف رژیم غذایی سالم از غلات سبوس دار، انواع میوه و سبزیجات، گوشت بدون چربی و لبنیات کم چرب استفاده شود.
• قبل از مصرف داروهای دیگر از پزشک مشورت گرفته، زیرا برخی داروها می توانند تداخل ایجاد کرده و یا وضعیت بیمار را بدتر کنند.
• پزشک ممکن است واکسن آنفولانزا و ذات الریه را توصیه کند. زیرا این شرایط می تواند مشکلات جدی را برای افراد مبتلا به فشار خون ریوی ایجاد کند.

آمادگی برای مراجعه به پزشک

اگر فکر می کنید به این بیماری مبتلا هستید یا به دلیل سابقه بیماری خود و سابقه خانوادگی یا سایر بیماری ها نگران هستید، به پزشک مراجعه کنید.

تنگی نفس یکی از اولین علائم بیماری است. در صورت تنگی نفس دائم، به پزشک مراجعه کنید.

برای آماگی بهتر قبل از مراجعه علائمی را که تجربه می کنید و اطلاعات شخصی کلیدی، از جمله سابقه خانوادگی این اختلال، بیماری ریه، بیماری قلبی، سکته مغزی، فشار خون بالا یا دیابت و هرگونه فشارهای اساسی یا تغییرات اخیر زندگی را بنویسید.

لیستی از تمام داروها و همچنین هر نوع ویتامین یا مکمل مصرفی خود را یادداشت کنید.

در مورد این نوع بیماری، برخی از سؤالات اساسی که باید از پزشک بپرسید، عبارتند از:

• به چه نوع تست هایی نیاز دارم؟
• مناسب ترین روش درمانی چیست؟
• سطح مناسب فعالیت بدنی من کدامند؟
• آیا محدودیتی وجود دارد که باید رعایت کنم؟
• چه عاملی باعث ایجاد علائم یا وضعیت من می شود؟
• دلایل ممکن دیگر برای علائم یا وضعیت من چیست؟
• آیا جایگزینی دیگری برای دارویی که تجویز می کنید وجود دارد؟
• بیماری دیگری دارم. چگونه می توانم به بهترین وجه آن ها را مدیریت کنم؟

پزشک ممکن است بپرسد:

• علائم شما چقدر شدید است؟
• از چه زمانی شروع به تجربه علائم کردید؟
• چه عاملی، علائم شما را بهتر و یا بدتر می کند؟