عفونت ادراری کودکان و یا UTI زمانی رخ می دهد که باکتری ها بتوانند وارد ادرار شوند و به مثانه انتقال پیدا کنند. از هر 100 دختر 8 نفر و از هر 100 پسر 2 نفر مبتلا به عفونت ادراری می شوند. کودکان خردسال در مقایسه با کودکان بزرگتر یا بزرگسالان بیشتر در معرض آسیب کلیه ناشی از UTI هستند.
دستگاه ادراری شامل کلیه ها و میزنای و مجاری ادراری و مثانه است. ادرار، یکی از مواد زائد بدن را، ایجاد، ذخیره و دفع می کند. ادرار در کلیه ها تولید می شود و از طریق میزنای به سمت مثانه می رود. ادرار از طریق مجرای ادراری از مثانه دفع می شود. مجرای ادرار در انتهای آلت تناسلی در پسران و در قسمت جلوی واژن در دختران به بیرون راه پیدا می کند.
کلیه ها همچنین سطح بسیاری از مواد شیمیایی موجود در بدن (سدیم، پتاسیم، کلسیم، فسفر و سایر مواد) را متعادل و میزان اسیدیته خون را تنظیم می کنند. هورمون های خاصی نیز وجود دارند که در کلیه ها ساخته می شوند. این هورمون ها به کنترل فشار خون، تقویت تولید گلبول های قرمزو تقویت استخوان ها کمک می کنند.
ادرار طبیعی و سالم هیچ باکتری ای در خود ندارد و جریان یک طرفه در مجرای ادرار به جلوگیری از ایجاد عفونت کمک می کند. اما ممکن است باکتری ها از طریق مجرای ادرار وارد بدن شده و به سمت مثانه حرکت کنند.
عفونت ادراری در کودکان چه علائمی دارد؟
علائم اصلی عفونت ادراری در کودکان درد در ناحیه پایین شکم، کمر یا پهلو و نیاز فوری به دفع ادرار است. حتی ممکن است قطره های خون در ادرار مشاهده شود. در این وضعیت غالباً هنگام عفونت ادراری، بافت پوششی مثانه، مجرای ادرار، میزنای و کلیه ها ملتهب می شوند. كودكان ممكن است از درد در ناحیه پایین شکم یا پهلوها، سوزش و یا تکرر ادرار شکایت داشته باشند. همچنین احتمالا در کنترل ادراردچار مشکل شوند.
اگر کودک شما شیرخوار است یا سن کمی دارد به طوری که نمی تواند مشکل خود را با شما درمیان بگذارد، ممکن است دارای علائمی مبهم باشد که حتی با دستگاه ادراری ارتباط نداشته باشند. کودک می تواند فقط تب بالایی داشته باشد و یا در تغذیه مشکل پیدا کند. بعضی اوقات کودک فقط تب پایین و اسهال دارد یا اینکه فقط بی حال است یا حتی متوجه شوید که ادرار داخل پوشک او «بوی بدی می دهد».
اگر کودک شما تب بالایی دارد و بدون داشتن دلیلی، بیمار به نظر می رسد (مانند آبریزش بینی یا گوش درد)، باید با پزشک خود تماس بگیرید. اگر علت این وضعیت عفونت کلیه باشد و اقدامات لازم به موقع انجام نشوند، ممکن است باکتری به جریان خون سرایت کرده و باعث ایجاد عفونت خطرناک یا آسیب پایدار کلیه ها شود.
برخی از علائم UTI در کودکان، عبارتند از:
- تب
- ادرار خونی
- درد در کمر یا اطراف مثانه
- درد، سوزش در هنگام دفع ادرار
- ادرار بدبویی که ممکن است کدر به نظر برسد.
- تکرر ادرار یا احساس نیاز فوری به دفع، حتی بدون وجود ادرار
علت عفونت ادراری در کودکان چیست؟
ادرار طبیعی، استریل می باشد و هیچ گونه ای از باکتری ها در آن وجود ندارد؛ اما تعداد زیادی، در ناحیه رکتوم و مدفوع، باکتری یافت می شوند. گاهی ممکن است باکتری ها از مجرای ادرار به داخل مثانه انتقال پیدا کنند. زمانی که این اتفاق رخ دهد، باکتری ها تکثیر یافته و اگر بدن قادر به دفع آنها نباشد، ممکن است باعث عفونت شوند.
دو نوع اساسی از عفونت های ادراری وجود دارد:
- عفونت مثانه
- عفونت کلیه
وقتی عفونت در مثانه باشد، می تواند باعث التهاب و درد در ناحیه مثانه بشود. به این حالت التهاب مثانه گفته می شود. اگرباکتری ها با عبور از مثانه، از طریق میزنای به سمت بالا حرکت کرده و به کلیه ها رفته و آنها را آلوده کنند، عفونت کلیه یا پیلونفریت ایجاد می شود. عفونت کلیه از عفونت مثانه خطرناک تر است و می تواند به کلیه ها بخصوص در کودکان خردسال آسیب برساند.
معمولا بیشتر کودکان به عفونت ادراری مبتلا می شوند چون به صورت مرتب از دستشویی استفاده نمی کنند یا مثانه خود را پر نگه می دارند. همچنین، برخی از کودکان که اغلب به عفونت ادراری مبتلا می شوند، در طول روز با کنترل مثانه مشکل دارند و دچار تکرر ادرار و تخلیه ناکامل مثانه هستند.
یبوست با عفونت های ادراری نیز ارتباط دارد و درمان این مشکل می تواند احتمال ابتلا به عفونت ادراری را کاهش دهد. نوشیدن آب بیشتر وافزایش دفع ادرار به بدن کمک می کند تا از عفونت های سیستم ادراری جلوگیری کند.
عفونت ادراری در کودکان چگونه تشخیص داده می شود؟
اگراحتمال می دهید که فرزند شما دچار UTI است، با پزشک معالج خود تماس بگیرید. تنها راه تشخیص UTI انجام آزمایش ادرار است.
اگر کودک شما هنوز وابسته به پوشک بوده و هنوز آموزش دفع ادرار را انجام نداده باشد، در این حالت یک کیسه پلاستیکی به پوست اطراف ناحیه تناسلی کودک وصل می شود تا نمونه ادرار او را جمع آوری کند. اگر کودک بزرگتربوده و دفع ادرار را آموخته باشد، از شما خواسته می شود هنگام ادرار کردن کودک، نمونه ادرار او را بگیرید. مهم است که از ورود باکتری های پوست به داخل نمونه جلوگیری شود و جهت این کارظرف نمونه را بعد از دفع مقداری ادرارپر کنید. گاهی ممکن است نیاز باشد تا با کمک یک لوله کوچک به صورت مستقیم از مجرای ادرار نمونه تهیه شود.
نمونه ادرار به کمک میکروسکوپ بررسی می شود. این تست فقط چند دقیقه طول می کشد. برای بررسی دقیق تر گونه ای از باکتری که آلودگی ایجاد کرده است کشت ادرار انجام می شود تا طبق آن مشخص شود کدام داروها بهترین عملکرد را برای درمان عفونت موجود دارند. انواع مختلفی از باکتری ها می توانند ادرار را آلوده کنند.
کودک ممکن است به انواع مختلفی از آنتی بیوتیک ها نیاز داشته باشد. چند روز طول می کشد تا نتیجه کشت ادرار مشخص شود.
آزمایشات تشخیصی برای عفونت ادراری در کودکان
اگر فرزند شما به عفونت ادراری عود کننده و مکرر مبتلا شده باشد، شما را به متخصص نفرولوژی (متخصص کلیه) یا اورولوژی (متخصص جراحی مجاری ادراری) ارجاع می دهد و یکی یا چند مورد از این آزمایشات تصویربرداری را برای یافتن مشکلات در دستگاه ادراری انجام دهد:
- تصویربرداری سیستوروتروگرام یا VCUG
- سونوگرافی با استفاده امواج صوتی برای نشان دادن انسداد یا سایر مشکلات در کلیه ها
- CT اسکن هسته ای که ازمقدار کمی ماده رادیواکتیو استفاده می شود تا میزان عملکرد کلیه ها را مشخص کند.
- یا توموگرافی کامپیوتری، یک اشعه ایکس قدرتمند است که تصاویر دقیق تری از مثانه و کلیه ها را می سازد.
- MRI یا تصویربرداری تشدید مغناطیسی که در آن از آهن ربا و امواج رادیویی قدرتمندی برای تهیه عکس از مثانه و کلیه ها استفاده می کند.
هیچ آزمایش واحدی نمی تواند همه چیز را در مورد دستگاه ادراری بیان کند، بنابراین آزمایشات متنوعی انجام می شود. اگر این آزمایشات و بررسی ها موارد غیرطبیعی در دستگاه ادراری را نشان دهد پزشک از شما می خواهد که با یک متخصص اورولوژی کودکان (یک پزشک متخصص در مشکلات سیستم ادراری در کودکان) مشورت کنید.
پیش آگهی عفونت ادراری در کودکان چگونه است؟
کودکان در چند سال اول زندگی خود با بیماری های زیادی روبه رو می شوند. کودکان نیز می توانند به عفونت ادراری یا UTI مبتلا شوند. حداکثر 8٪ دختران و 2٪ پسران تا 5 سالگی دچار UTI می شوند. گاهی اوقات تشخیص علائم این عفونت در کودکان دشوار است. دختران بیشتر از پسران به عفونت ادراری مبتلا می شوند زیرا مجاری ادرار آنها کوتاهتر است. باکتری های وارد شده از مقعد به راحتی می توانند وارد واژن و مجرای ادرار شوند.
بعضی از کودکان از در ساختار مثانه یا کلیه مشکل دارند که احتمال ابتلا آنها به عفونت ادراری را بیشتر می کند. باریک شدن مجاری ادراری می تواند جریان ادرار را مسدود کرده و باعث تکثیر میکروب ها شود. وضعیتی به نام ریفلاکس وزیکویورترال یا VUR می تواند باعث برگشت ادرار از مثانه به میزنای و کلیه ها شود و فرد را مستعد عفونت ها ی ادرار ی مکرر کند.
درمان عفونت ادراری در کودکان بسیار مهم است، زیرا عفونت ادراری می تواند به عفونت جدی تری در کلیه تبدیل شود. با یک درمان مناسب، کودک شما باید فقط در عرض چند روز احساس بهتری داشته باشد.
عفونت ادراری کودکان چگونه درمان می شود؟
UTI به کمک آنتی بیوتیک درمان می شود. آنتی بیوتیک دارویی منتخب است که بر طبق آزمایشات و علایم بیمار بیشترین تاثیر را بر باکتریهای عامل عفونت داشته باشد و آن ها را از بین ببرد. گاهی اوقات، چند روز بعد از دریافت نتائج کشت ادرار، ممکن است آنتی بیوتیک اولیه تجویز شده برای درمان کودک شما توسط پزشک معالج تغییر یابد و آنتی بیوتیک مناسبتری تجویز شود. شما می توانید با تشویق کودکتان به نوشیدن مایعات زیاد و ادرار کردن مرتب، به او در مبارزه با عفونت کمک کنید.
نوع داروی آنتی بیوتیکی، نحوه مصرف و تعداد روزهای مصرف به نوع عفونت بستگی دارد. بسته به نوع آنتی بیوتیک مورد استفاده، کودک ممکن است یک دوز در روز یا حداکثر 4 دوز در روز مصرف کند. ممکن است از شما خواسته شود تا پایان آزمایشات بعدی، به مصرف دارو ادامه بدهید.
بعد از چند دوز مصرف آنتی بیوتیک، ممکن است کودک شما بهبود یابد. بیشتر موارد UTI در صورت درمان صحیح طی یک هفته بهبود می یابند. اما اغلب می تواند هفته ها طول بکشد تا تمام علائم از بین بروند. حتی اگر علائم از بین رفته باشد، کودک شما باید به مصرف داروهای آنتی بیوتیک طبق دستور پزشک ادامه دهد. تا زمانی که UTI به طور کامل درمان نشود، امکان عود مجدد یا شروع عفونت دیگری در کودک وجود دارد.
اگر علائم در عرض 3 روز از بین نروند یا تشدید پیدا کردند، احتمال بستری شدن کودک شما وجود دارد.
پس از برطرف شدن عفونت، پزشک یک سری بررسی ها جهت ارزیابی وجود آسیب در سیستم کلیه ها و مجاری ادراری کودک انجام می دهد به خصوص اگر سابقه ابتلای کودک به پیلونفریت باشد که برای اطمینان از عدم وجود مشکل در دستگاه ادراری و عدم آسیب به کلیه ها توسط عفونت ادراری صورت می گیرد.
عوارض عفونت ادراری کودکان چیست؟
کودکان خردسال بیشترین آسیب را براثر آسیب کلیوی ناشی از عفونت ادراری می بینند، به خصوص اگر کودک مبتلا به برخی از اختلالات ساختاری و عملکردی دستگاه ادراری باشد. این آسیب می تواند باعث ایجاد التهاب، رشد ضعیف بدنی و عملکرد غیر طبیعی کلیه و همچنین فشار خون بالا و سایر مشکلات شود. مهم است که کودک شما یک بار با دقت بررسی و تحت درمان قرار گیرد.
چگونه از ابتلا به عفونت ادراری کودکان پیشگیری کنیم؟
برای پیشگیری از رشد باکتری ها، پوشک کودک خود را به موقع عوض کنید. با بزرگتر شدن کودک، به او روش صحیح شستو و شوی قسمت تناسلی را بعد از هر بار دفع ادرار و مدفوع یاد دهید تا از عفونت ادراری جلوگیری شود.
دختران باید از حمام در وان آب پرهیز کنند و نباید از صابون های معطر استفاده کنند. همچنین، باید لباس زیر پنبه ای برای بهبود جریان هوا و جلوگیری از رشد باکتری ها، بپوشند.
از فرزندان خود بخواهید مقدار زیادی آب بنوشند. این کاربه دفع باکتری ها از دستگاه ادراری کمک کرده و از یبوست جلوگیری می کند. یبوست می تواند باعث انسداد دستگاه ادراری و رشد باکتری ها شود.
آخرین دیدگاه‌ها