شایع ترین اختلالات سیستم ایمنی بدن مربوط به نقص ایمنی، بیماری های خود ایمنی و بیش فعالی سیستم ایمنی بدن می باشند. سیستم ایمنی بدن برای بقا و زنده ماندن ضروری است و در سراسر بدن پخش شده و انواع مختلفی از سلول ها، اندام ها، پروتئین ها و بافت ها را احاطه می کند.
عملکرد سیستم ایمنی بدن
سیستم ایمنی بدن با پاسخ ایمنی با عوامل بیماری زای مختلف مانند باکتری، ویروس یا انگل مبارزه می کند. به طور کلی نقش سیستم ایمنی بدن همراه با مجموعه ای از ساختارها و فرآیند های موجود در بدن، محافظت در برابر بیماری ها یا سایر آسیب های بالقوه عواملی بیماری زا خارجی مانند ویروس ها، باکتری ها و انگل ها می باشد.
ساختار سیستم ایمنی بدن
ساختار کلی سیستم ایمنی بدن از اجزاء مختلف زیر تشکیل شده است:
غدد لنفاوی
- غدد لنفاوی ساختارهای های کوچک و باقلا به شکل لوبیا هستند.
- غدد لنفاوی بخشی از سیستم لنفاوی محسوب می شوند.
- غدد لنفاوی در مبارزه با عفونت و عوامل بیماری زا نقش موثری دارند.
غدد لنفاوی همچنین حاوی لنف هستند که مایعی شفافی است و سلول ها را به قسمت های مختلف بدن منتقل می کند. هنگامی که بدن در حال مبارزه با عفونت است، گره های لنفاوی بزرگ شده و منجر به درد در مناطق مختلف بدن می شوند.
طحال
- طحال بزرگترین اندام سیستم لنفاوی است.
- طحال به عنوان یک فیلتر خون عمل می کند.
- طحال در سمت چپ بدن درست بالای کلیه قرار دارد.
میزان گلبول های قرمز و مقدار خون ذخیره شده در بدن را کنترل کرده و بدن را در برابر عوامل عفونت زا محافظت می کند. علاوه بر آن، در تولید گلبولهای سفید که بخشی از سیستم ایمنی بدن هستند، نقش دارد. طحال به کنترل میزان خون در بدن و دفع سلول های خونی قدیمی یا آسیب دیده کمک می کند.
مغز استخوان
- مغز استخوان، بافت زرد در مرکز استخوان ها است.
- مغز استخوان تولید گلبول های سفید خون می شود.
این بافت اسفنجی در داخل برخی از استخوان ها، مانند استخوان لگن و ران حاوی سلول های نابالغ به نام سلول های بنیادی است. سلولهای بنیادی، به ویژه سلول های بنیادی جنینی که از تخمهای لقاح یافته آزمایشگاهی (خارج از بدن) حاصل می شوند، به دلیل انعطاف پذیری در توانایی شکل گیری در سلولهای انسانی، اهمیت خاصی دارند.
لنفوسیت ها
لنفوسیت ها، گلبول های سفید کوچک در بدن هستند که نقش زیادی در دفاع از بدن در برابر بیماری ها ایفا می کنند.
تیموس
تیموس در بالای قفسه سینه قرار دارد. این اندام کوچک، لنفوسیت های نابالغ (گلبول های سفید تخصصی) را ذخیره کرده و آن ها را برای تبدیل شدن به سلول های T فعال، آماده می کند. سلول های T فعال در از بین بردن سلول های آلوده یا سرطانی به بدن کمک می کنند. به طور کلی تیموس در تولید، بلوغ و تشخیص سلول های T ایمنی بدن بسیار مهم است. تیموس در نوزادان تا حدودی بزرگ است تا بلوغ رشد می کند، سپس به آرامی شروع به کوچک شدن می کند و با افزایش سن تحلیل می رود.
گلبول های سفید خون
گلبول های سفید خون که به لکوسیت ها معروف هستند در رگ های خونی و عروق لنفاوی برای شناسایی عوامل بیماری زا در حال گردش هستند. در هنگام تشخیص و شناسایی عوامل بیماری زا، گلبول های سفید شروع به تکثیر کرده و به سایر سلول ها، پیام می فرستند که همین کار را انجام دهند. گلبول های سفید خون، پاتوژن ها را شناسایی کرده و آن ها را از بین می برند و بازوی دوم سیستم ایمنی ذاتی محسوب می شوند.
انواع اختلالات سیستم ایمنی
هنگامی که سیستم ایمنی بدن به درستی کار نکند منجر به بروز اختلالات سیستم ایمنی در بدن می شود که ممکن است:
- فرد به طور مادرزادی با یک سیستم ایمنی ضعیف به دنیا بیاید که به آن نقص سیستم ایمنی اولیه گفته می شود.
- سیستم ایمنی بدن فرد در اثر ابتلا به یک بیماری خاص تضعیف شود که به آن نقص ایمنی اکنسابی گفته می شود.
- فرد سیستم ایمنی بسیار فعال و بیش فعال داشته باشد که این سیستم می تواند با یکسری علائم و واکنش های آلرژیک همراه باشد.
- سیستم ایمنی بدن به قسمت های مختلف بدن حمله کند و منجر به بروز بیماری های خود ایمنی شود.
از آنجا که سیستم ایمنی بدن بسیار پیچیده است، روش های زیادی وجود دارد که می تواند باعث بروز اختلالات مختلفی در سیستم ایمنی بدن شود.
شایع ترین اختلال سیستم ایمنی بدن، عبارتند از:
اختلالات نقص ایمنی
زمانی که عملکرد یک یا چند قسمت از سیستم ایمنی بدن مختل شود و به درستی کار نکند می تواند باعث بروز نقص در سیستم ایمنی بدن شود. نقص سیستم ایمنی یا نقص ایمنی وضعیتی است که توانایی سیستم ایمنی بدن در مبارزه با بیماری عفونی کاملاً به خطر می افتد یا اصلا وجود ندارد. نقص ایمنی ممکن است باعث کاهش فشار خون در سیستم ایمنی بدن شود. بیشتر موارد نقص سیستم ایمنی اکتسابی (ثانویه) است اما برخی از افراد با سیستم ایمنی نقص اولیه به دنیا می آیند. برخی عوامل مانند سن، چاقی و مصرف الکل می توانند خطر بروز این نقص را افزایش دهند. به طور مثال سوء تغذیه یک دلیل شایع برای نقص ایمنی ایدز نمونه ای از نقص ایمنی اکتسابی می باشد.
شایع ترین اختلالات مربوط به نقص سیستم ایمنی بدن عبارتند از:
نقص ایمنی ترکیبی شدید (SCID)
SCID نمونه ای از نقص ایمنی است که در بدو تولد وجود دارد. کودکان مبتلا به SCID در معرض خطر مداوم عفونت از باکتری ها، ویروس ها و قارچ ها هستند. این اختلال گاهی اوقات «بیماری پسر حباب» نامیده می شود. در دهه 1970 پسری مجبور شد در یک محیط استریل در داخل یک حباب پلاستیکی زندگی کند. كودكان مبتلا به SCID گلبول هاي خوني مهم را از دست مي دهند.
نقص ایمنی اکتسابی موقت
در برخی موارد ممکن است سیستم ایمنی بدن شما با داروهای خاص تضعیف می شود. این شرایط می تواند در مبتلایان به سرطان که تحت شیمی درمانی و یا داروهای خاص دیگر قرار می گیرند، رخ دهد. همچنین بیمارانی که تحت جراحی پیوند اعضاء قرار گرفته اند برای جلوگیری از رد پیوند عضو دریافتی مجبوردند دارو های سرکوب سیستم ایمنی بدن را مصرف کنند که این افراد هم به نقص ایمنی اکتسابی مبتلا هستند. همچنین شرایط زیر می توانند برای مدت کوتاهی سیستم ایمنی بدن را تضعیف کنند.
- الکل
- سرخک
- ویروس آنفولانزا
- مونو (مونوکلئوز)
- سیگار کشیدن
- تغذیه نامناسب
ایدز
ویروسی که باعث ایدز می شود، یک عفونت ویروسی اکتسابی است که گلبول های سفید خون مهم را از بین می برد و سیستم ایمنی بدن را تضعیف می کند. مبتلایان به HIV / AIDS به دلیل ابتلا به عفونت هایی که اکثر افراد قادر به مقابله با آن هستند، به طور جدی بیمار می شوند. این عفونت ها به دلیل داشتن سیستم ایمنی ضعیف از «عفونت های فرصت طلب» نامیده می شوند.
اختلالات خود ایمنی
در شرایط خود ایمنی، سیستم ایمنی بدن به جای تشخیص عوامل بیماری زا و یا سلول های معیوب به اشتباهی سلول های سالم را هدف قرار می دهد و به آن ها حمله می کند و از بین می برد. علت اصلی بیماری های خودایمنی مشخص نیست اما به نظر می رسد ترکیبی از ژن های شخص و عوامل محیطی می توانند در بروز آن ها تاثیر داشته باشند.
برخی از شایع ترین بیماری های خودایمنی سیستم دفاعی بدن، عبارتند از:
کم خونی مزمن
کم خونی مزمن باعث کمبود پروتئینی می شود که توسط سلول های معده ساخته شده و برای جذب ویتامین B-12 از مواد غذایی لازم می باشد. بدون داشتن مقدار کافی از این ویتامین، فرد دچار کم خونی می شود و توانایی بدن برای سنتز مناسب DNA تغییر می کند. کم خونی مزمن در بزرگسالان مسن شایع تر است.
بیماری سلیاک
بیماری سلیاک، که گاهی اوقات به نام اسپری سلیاک یا آنتروپاتی حساس به گلوتن شناخته می شود. یک واکنش ایمنی در هنگام خوردن گلوتن (پروتئین موجود در گندم، جو و چاودار)، است. اگر بیماری سلیاک دارید، خوردن گلوتن باعث ایجاد پاسخ ایمنی در روده کوچک شما می شود. با گذشت زمان، واکنش ایمنی به لایه روده کوچک شما آسیب رسانده و از جذب برخی مواد مغذی جلوگیری می کند. هیچ درمانی برای بیماری سلیاک وجود ندارد، اما برای بیشتر افراد، پیروی از یک رژیم غذایی فاقد گلوتن می تواند به مدیریت علائم و ارتقاء بهبود روده کمک کند. یک رژیم غذایی دقیق و فاقد گلوتن تنها راه برای مدیریت بیماری سلیاک است.
علاوه بر گندم، غذاهای حاوی گلوتن شامل موارد زیر هستند:
- جو
- بلغور
- چاودار
- نشاسته
- ارد گندم سبوس دار
- هجی (نوعی گندم)
دیابت نوع 1
لوزالمعده، هورمون انسولین را برای تنظیم قند خون تولید می کند. در دیابت نوع 1، سیستم ایمنی بدن سلول های تولید کننده انسولین در لوزالمعده را مورد حمله قرار داده و از بین می برد. افزایش بیش از حد قند خون می تواند منجر به آسیب رگ های خونی و همچنین اندام هایی مانند قلب، کلیه ها، چشم ها و اعصاب شود.
آرتریت روماتوئید (RA)
- در آرتریت روماتوئید، سیستم ایمنی بدن به مفاصل حمله می کند.
- حمله آرتریت روماتوئید باعث التهاب، درد و سفتی در مفاصل می شود.
- آرتریت روماتوئید (RA) می تواند از سن 30 سالگی یا زودتر شروع شود.
پسوریازیس یا آرتریت پسوریازیس
سلول های پوستی به طور معمول رشد می کنند و وقتی دیگر نیازی به آن نباشد ریخته می شوند. پسوریازیس باعث می شود سلول های پوستی خیلی سریع تکثیر پیدا کنند. در این شرایط سلول های اضافی، تکه های قرمز ملتهبی را در بدن بوجود می آورند. 30 درصد از مبتلایان به پسوریازیس علائمی مانند التهاب، سفتی و درد در مفاصل را تجربه می کنند. به این شکل از بیماری آرتریت پسوریاتیک گفته می شود.
بیماری اسکلروز متعدد
مولتیپل اسکلروز (MS) در سیستم عصبی مرکزی، غلاف میلین یعنی پوشش محافظ سلولهای عصبی را محاصره می کند. صدمه به غلاف میلین سرعت انتقال پیام ها بین مغز و نخاع را به بقیه قسمت های بدن کاهش می دهد. این آسیب می تواند منجر به بروز علائمی مانند بی حسی، ضعف، مشکلات تعادل و راه رفتن شود. این بیماری به اشکال مختلفی ایجاد شده و سرعت پیشرفت انواع آن با هم تفاوت دارند. حدود 50 درصد از مبتلایان به MS در طی 15 سال پس از شروع بیماری برای راه رفتن به کمک دیگران نیاز پیدا می کنند.
اختلالات بیش فعالی سیستم ایمنی
حساسیت بیش از حد باعث بروز واکنش های شدید سیستم ایمنی بدن نسبت به بافت سالم بدن می شود. به طور مثال شوک آنافیلاکتیکی به عنوان یک نمونه از واکنش حساسیت زا سیستم ایمنی بدن می تواند خطرناک و کشنده باشد. در برخی افراد که با ژن های خاصی متولد می شوند، سیستم ایمنی بدن آن ها ممکن است نسبت به مواد محیطیبی ضرر حساس باشد و در هنگام قرار گرفتن در برابر آن ها واکنش نشان دهد. به این مواد آلرژن گفته می شود. داشتن یک واکنش آلرژیک شایع ترین نمونه یک سیستم ایمنی بدن بیش فعال است حساسیت به گرد و غبار، قالب، گرده و حساسیت مواد غذایی نمونه هایی از آلرژن ها هستند.
برخی شرایط ناشی از سیستم ایمنی بیش فعال:
آسم
آسم شرایطی است که در آن مجاری هوایی باریک و متورم شده و مخاط اضافی ایجاد می کند. حتی باعث اختلال در تنفس، سرفه، خس خس سینه و تنگی نفس می شود. در برخی افراد آسم یک مشکل جزئی است اما در برخی افراد می تواند به یک مشکل اساسی تبدیل شود. فعالیت های روزمره فرد را مختل می کند و حتی ممکن است منجر به حمله آسم جدی شود. آسم قابل درمان نیست، اما علائم آن قابل کنترل است. از آنجا که غالباً علائم و شدت آن به مرور زمان تغییر می کند، بهتر است که فرد با پزشک خود همکاری کرده و علائم و نشانه های خود را ردیابی کرده و در صورت نیاز درمان را مدیریت کند.
اگزما
- اگزمای پوستی (درماتیت آتوپیک) یک مشکل شایع پوستی است.
- اگزما خودش را با خارش و التهاب پوست نشان می دهد.
این عارضه پوستی بیشتر در کودکان و افراد جوان، مثل صورت نوزادان بروز پیدا می کند؛ اما اگزما فقط مختص این قشر سنی نبوده و می تواند نوزادان، کودکان، نوجوانان و حتی بزرگسالان را درگیر کند.
رینیت آلرژیک
- رینیت آلرژیک یا تب یونجه یک واکنش آلرژیک به آلرژن های خاص است.
- گرده شایع ترین آلرژن در رینیت آلرژیک فصلی است.
به گفته آکادمی آلرژی، آسم و سیستم ایمنی (AAAAI)، تقریباً 8 درصد از بزرگسالان در ایالات متحده، رینیت آلرژیک را به نوعی تجربه می کنند. بین 10 تا 30 درصد از جمعیت جهان نیز ممکن است دچار رینیت آلرژیک شوند.
علاوه بر گرده درخت، آلرژن های رایج دیگر عبارتند از:
- غبار
- بزاق گربه
- گرده چمن
- شوره حیوانات
آخرین دیدگاه‌ها