سکته گرمایی بیماری است که در اثر گرمای بیش از حد بدن به وجود می آید. معمولاً این عارضه در نتیجه قرار گرفتن طولانی مدت در معرض گرما یا انجام فعالیت بدنی با شدت بالا اتفاق می افتد. سکته گرمایی جدی ترین نوع آسیب در نتیجه افزایش دما است که در صورت افزایش دمای بدن و رسیدن آن به 40 درجه سانتیگراد یا بالاتر این اتفاق رخ می دهد. بدون شک بروز این بیماری در ماه های گرم سال مثل تابستان شایع تر از ماه های دیگر است. سکته گرمایی نیاز به درمان اضطراری خواهد داشت. این عارضه بدون درمان می تواند به سرعت به مغز، قلب، کلیه ها و حتی عضلات شما آسیب برساند. در نتیجه به تأخیر افتادن درمان این عارضه عوارض جانبی آن افزایش یافته و ممکن است حتی باعث مرگ فرد شود.
علت سکته گرمایی
سکته گرمایی ممکن است در نتیجه موارد زیر بروز پیدا کند:
قرار گرفتن در محیط های گرم
در نوعی از سکته گرمایی که به آن سکته گرمایی بدون تابش (کلاسیک) گفته می شود، قرار گرفتن در محیط گرم منجر به افزایش دمای هسته بدن خواهد شد. این نوع از گرمازدگی معمولاً پس از قرار گرفتن در معرض هوای گرم و مرطوب به خصوص برای مدت زمان طولانی اتفاق می افتد. این بیماری بیشتر بزرگسالان مسن و افراد مبتلا به بیماری های مزمن را درگیر می کند.
فعالیت شدید
سکته گرمایی ناشی از افزایش دمای هسته بدن ناشی از فعالیت بدنی شدید در هوای گرم خواهد بود. هرکسی که در هوای گرم مشغول ورزش یا کار باشد ممکن است دچار سکته گرمایی شدید شود، اما در بیشتر مواقع این اتفاق برای افرادی می افتد که به بودن در دمای بالا عادت نداشته باشند.
همانطور که متوجه شدید سکته گرمایی دو نوع دارد که در هر دو وضعیت ممکن است به علت موارد زیر دچار این عارضه شده باشید:
- پوشیدن لباس اضافی. این کار مانع از تبخیر عرق و خنک شدن بدن شده و در نتیجه دمای بدن افزایش خواهد یافت.
- کاهش آب بدن. در صورتی که در طول روز آب کافی ننوشید و در معرض گرما قرار داشته باشید بدن دچار کم آبی شده و در نتیجه در معرض ابتلا به سکته گرمایی قرار خواهید گرفت.
عوامل خطر سکته گرمایی
هر کسی ممکن است دچار سکته گرمایی شود.
اما چندین عامل وجود دارد که احتمال بروز این عارضه را افزایش می دهند، از جمله:
سن
توانایی برای مقابله با گرمای شدید بستگی به قدرت سیستم عصبی مرکزی خواهد داشت.
در سنین جوانی، سیستم عصبی مرکزی کاملاً توسعه نیافته و در بزرگسالان بالای 65 سال، سیستم عصبی مرکزی شروع رو به زوال خواهد کرد. در نتیجه این موضوع باعث می شود بدن شما در مقابله با تغییرات دمای بدن تحمل کمتری داشته و زودتر دچار سکته گرمایی شود. هردو گروه سنی جوانان و افراد مسن مشکل تأمین آب مورد نیاز بدن را داشته و در نتیجه احتمال ابتلای آن ها به سکته گرمایی افزاش خواهد یافت.
ورزش در هوای گرم
آموزش نظامی و شرکت در فعالیت های ورزشی مثل فوتبال یا مسابقات دو در هوای گرم از جمله موقعیت هایی است که می تواند منجر به سکته گرمایی شود.
قرار گرفتن ناگهانی در معرض هوای گرم
اگر به یکباره در معرض دمای بالا قرار گرفته باشید احتمال بروز سکته گرمایی در شما افزایش خواهد یافت. به عنوان مثال هنگام انجام سفرهای تابستانی به مناطق گرمسیر یا مناطق گرم تر از محل زندگی خودتان در معرض سکته گرمایی قرار خواهید داشت. بهتر است بعد از سفر به مناطق گرمتر چندین روز فعالیت بدنی خود را محدود کنید تا بدن شما به دمای جدید عادت کند. عادت کردن به دمای جدید ممکن است چندین هفته طول بکشد در نتیجه شما در تمام طول هفته در معرض بروز سکته گرمایی قرار خواهید داشت.
تهویه نامناسب
- پنکه ها تأثیر زیادی در خنک کردن هوا نخواهند داشت.
- در نتیجه بهتر است از سیستم های سرمایشی مثل کولر آبی یا کولر گازی برای این کار کمک بگیرید.
مصرف داروهای خاص
برخی از داروها بر توانایی بدن در دهیدراته ماندن بدن و پاسخ دادن نسبت به گرمای محیط تأثیرگذار خواهند بود.
در صورت استفاده از داروهای تنگ کننده عروق خونی احتیاط کرده و فشار خون خود را با مسدود کردن آدرنالین (بتا بلاکرها) تنظیم کنید. مصرف محرک های مربوط به اختلال بیش فعالی ADHD و قرص های محرک غیر قانونی مثل آمفتامین و کوکائین از جمله داروهایی هستند که آسیب پذیری شما نسبت به گرما را افزایش خواهند داد.
برخی از بیماری ها
بعضی از بیماری ها مثل بیماری های قلبی یا ریوی، چاقی، کم تحرکی و سابقه سکته گرمایی در گذشته می توانند احتمال بروز سکته گرمایی را تا حد زیادی افزایش خواهند داد.
علائم سکته گرمایی
علائم سکته گرمایی شامل موارد زیر می شود:
- سردرد
- تنفس سریع و پی در پی
- برافروختگی پوست و قرمزی آن
- تهوع و استفراغ و مشکلات معده
- تغییر ذهنی یا رفتاری مثل سردرگمی، آشفتگی، تحریک پذیری بیش از حد، دلهره
- درجه حرارت بالای بدن 104 درجه فارنهایت (40 درجه سانتیگراد) یا بالاتر از این میزان
- ضربان قلب سریع، در نتیجه این عارضه سرعت نبض و ضربان قلب شما تا حد زیادی افزایش می یابد زیرا این فشار روی قلب فشار وارد می کند تا بدن سریع تر خنک شود.
- تغییر در تعریق، در صورت بروز سکته گرمایی ناشی از هوای گرم در صورت لمس پوست خود گرما و خشکی پوست را احساس خواهید کرد. البته در صورتی که سکته گرمایی ناشی از ورزش شدید باشد، احتمالاً پوست شما هنوز کمی مرطوب خواهد بود.
زمان مراجعه به پزشک
اگر احساس کردید که ممکن است دچار سکته گرمایی شده باشید بهتر است سریعاً به پزشک مراجعه کنید. می توانید بلافاصله با اورژانس تماس گرفته یا به بیمارستان بروید.
بهتر است تا زمان رسیدن اورژانس از روش های زیر برای خنک کردن فرد استفاده کنید:
- فرد را به سایه یا مکان خنکی انتقال دهید.
- لباس های فرد را کم کنید.
- بدن فرد را در داخل آب سرد قرار داده یا آب سرد روی بدن فرد اسپری کنید.
- سپس او را به مقابل کولر یا پنکه منتقل کرده و حوله خیس بر روی گردن، صورت یا زیر بغل های او قرار دهید.
عوارض سکته گرمایی
سکته گرمایی می تواند با توجه به مدت زمان و میزان بالا رفتن دما باعث بروز عوارض شود.
این عوارض جانبی شامل موارد زیر می شود:
آسیب اعضای بدن. بدون اقدام سریع برای پایین آوردن دمای بدن، گرمازدگی می تواند باعث تورم مغز یا سایر اعضای حیاتی بدن فرد شود که در صورت عدم درمان به موقع به اعضای بدن آسیب دائمی وارد خواهد شد.
مرگ. بدون درمان سریع و کافی، سکته گرمایی ممکن است کشنده بوده و باعث مرگ فرد شود.
پیشگیری از سکته گرمایی
بروز سکته گرمایی قابل پیش بینی بوده و در نتیجه می توان از بروز آن جلوگیری کرد.
بهتر است از اقدامات زیر در جهت کاهش احتمال بروز سکته گرمایی استفاده کنید:
از لباس های نازک و گشاد استفاده کنید.
- پوشیدن لباس های تنگ و ضخیم در هوای گرم می تواند باعث بروز سکته گرمایی شود.
- در نتیجه بهتر است لباس نخی نازک پوشیده و چندین لباس روی هم نپوشید.
در برابر آفتاب سوختگی از خود محافظت کنید.
قرار گرفتن بیش از حد در معرض آفتاب و بروز آفتاب سوختگی توانایی بدن برای خنک کردن خود را کاهش خواهد داد. در نتیجه بهتر است در صورت خروج از منزل از لوازم مراقبتی مثل کلاه لبه دار، عینک آفتاب و ضد آفتاب دارای SPF مناسب استفاده کنید تا احتمال آفتاب سوختگی به حداقل برسد. اگر بیش از حد عرق کرده یا قصد شنا کردن دارید حتماً بعد از آن مجدداً ضد آفتاب به پوست خود بزنید.
مقدار کافی مایعات بنوشید.
آبرسانی کافی به بدن کمک می کند تا بدن بتواند دمای خود را در حد متعادلی نگه دارد.
در مصرف داروهای تأثیر گذار احتیاط کنید.
اگر داروهایی مصرف می کنید که ممکن است قدرت بدن در خنک کردن خود را تحت تأثیر قرار دهد. در فصل های گرم سال در مصرف آن ها بیشتر احتیاط کرده یا در صورت مصرف مراقب گرمای هوا باشید.
هیچگاه فردی را در داخل خودروی پارک شده رها نکنید.
رها کردن فرد یا کودک در داخل خودرو در هوای گرم همیشه خطرناک خواهد بود حتی اگر شیشه های ماشین را باز گذاشته یا ماشین را داخل سایه پارک کرده باشید. این یکی از دلایل عمده مرگ و میر کودکان به علت گرما است. در هنگام پارک خودرو در آفتاب درجه حرارت داخل اتومبیل می تواند در 10 دقیقه حدود 6 درجه سانتیگراد افزایش یافته و باعث سکته گرمایی در کودکان یا حتی مرگ آن ها شود.
- در چنین روزهایی به طور منظم آب بنوشید.
- مکان خنگی را برای ورزش کردن خود انتخاب کنید.
- انجام این کارها را به ساعات خنک تر روز موکول کنید.
- در روزهایی که گرمای هوا بیش از حد بالاست استراحت کنید.
- بهتر است در هوای بیش از حد گرم از فعالیت های شدید بپرهیزید.
- فعالیت بدنی در هوای گرم را محدود کنید تا بدن شما به هوای گرم عادت کند.
افرادی که به هوای گرم عادت ندارند بیشتر از دیگران در معرض بروز سکته گرمایی قرار خواهند داشت. عادت کردن فرد به هوای گرم ممکن است چندین هفته به طول بیانجامد.
در صورت احتمال بروز سکته گرمایی بیشتر احتیاط کنید.
اگر داروهای خاصی مصرف کرده یا مبتلا به بیماری هستید که احتمال بروز مشکلات ناشی از گرما را افزایش می دهد بهتر است بیشتر احتیاط کرده و در صورت بروز علائم سکته گرمایی سریعاً برای برطرف کردن آن اقدام کنید.
تشخیص سکته گرمایی
معمولاً علائم بروز سکته گرمایی مشخص بوده و پزشکان با توجه به علائم قادر به تشخیص آن خواهند بود.
اما بدون شخص آزمایشات می توانند به تأیید این تشخیص و بررسی احتمال آسیب دیدگی اعضای بدن کمک کند.
این آزمایشات شامل موارد زیر می شود:
- دمای رکتال برای بررسی دمای هسته بدن. دمای رکتال دقیق ترین شیوه برای اندازه گیری دمای هسته بدن بوده و حتی از سنجش دما از طریق دهان یا پیشانی نیز دقیق تر خواهد بود.
- آزمایش خون. برای بررسی سدیم یا پتاسیم خون و گازهای موجود در خون صورت می گیرد تا احتمال آسیب دیدگی سیستم عصبی مرکزی فرد تأیید یا رد شود.
- آزمایش ادرار. برای بررسی رنگ ادرار صورت می گیرد، زیرا در صورت داشتن علائم سکته گرمایی معمولاً ادرار رنگ تیره تری خواهد داشت و عملکرد کلیه در نتیجه سکته گرمایی تحت تأثیر قرار خواهد گرفت.
- آزمایش عملکرد عضلات. این آزمایش برای بررسی احتمال بروز آسیب های جدی عضلانی (رابومتیلولیز) انجام خواهد شد.
- تصویربرداری اشعه ایکس و دیگر موارد نیز برای بررسی صدمه به اندام های داخلی بدن انجام خواهد شد.
درمان سکته گرمایی
هدف از درمان سکته گرمای خنک کردن بدن و بازگرداندن آن به دمای طبیعی است تا از آسیب دیدگی به مغز و اندام های بدن جلوگیری شود.
برای انجام این کار بهتر است از راهکارهای زیر استفاده کنید:
غوطه ور شدن در آب سرد
ثابت شده است که حمام با آب سرد یا یخ مؤثرترین روش برای کاهش سریع درمان بدن و جلوگیری از سکته گرمایی است. هر چه سریعتر از آب سرد برای این کار استفاده کنید خطر آسیب دیدگی اعضای بدن و مرگ تا حد قابل توجهی کاهش خواهد یافت.
روش های تبخیری
از روش های خنک کننده تبخیری برای کاهش دمای بدن استفاده کنید. اگر به هر دلیلی نتوانید داخل آب سرد غوطه ور شوید. می توانید از شیوه تبخیر برای کاهش دمای بدن استفاده کنید. برای این کار آب بدن شما با آب مرطوب شده و سپس با استفاده از یک پنکه باد گرم به سمت بدن شما وزیده می شود تا آب روی پوست تبخیر شده و بدنتان به شیوه تبخیری خنک شود.
کمپرس یخ یا پتو سرد
از کمپرس یخ یا پتو سرد برای خنک کردن بدن استفاده کنید. یکی دیگر از شیوه های خنک سازی بدن استفاده از کمپرس سرد یا بسته های یخ موجود داخل فریزر است. برای این کار کیسه های یخ را داخل دستمال پیچیده و بر روی گردن، کمر، زیر بغل و کشاله ران خود قرار دهید تا دمای بدن کاهش پیدا کند.
مصرف دارو
اگر دچار لرز شدید دارو مصرف کنید. در صورتی که راهکارهای کاهش دمای بدن باعث بروز تب و لرز در شما شد بهتر است از داروی بنزودیازپین برای آرامش عضلات استفاده کنید تا دمای بدن شما بدون عوارض جانبی کاهش پیدا کند.
سبک زندگی و درمان های خانگی سکته گرمایی
درمان های خانگی برای بهبود سکته گرمایی کافی نخواهد بود.
در صورت بروز علائم این عارضه سریعاً با اورژانس تماس بگیرید. البته می توانید تا رسیدن اورژانس از تکنیک های کاهش دمای بدن استفاده کنید. بهتر است در طول مدت انتظار برای رسیدن اورژانس مایعات ننوشید. اگر شاهد بروز علائم و بیماری های مربوط به افزایش گرمای بدن بودید، سریعاً سعی کنید دمای بدن خود را پایین بیاورید تا دچار سکته گرمایی نشوید.
در صورتی که وضعیت شما اورژانسی نیست و فقط گرما زده شدید می توانید از اقدامات زیر جهت کاهش دمای بدن کمک بگیرید:
- به سایه رفته یا خود را به محل دارای تهویه مناسب برسانید. اگر در منزل وسیله خنک کننده مناسبی ندارید بهتر است برای جلوگیری از بروز سکته گرمایی به مراکز خرید، سینما یا کتابخانه بروید.
- از پتو یا حوله خیس برای خنک کردن استفاده کنید. بهتر است با اسپری آب خنک یا استفاده از حوله یا پتو بدن خود را خیس کرده و مقابل باد پنکه یا دستگاه خنک کننده قرار بگیرید.
- دوش آب سرد بگیرید. اگر در داخل منزل دچار این علائم شدید می توانید از آب سرد برای دوش گرفتن و کاهش دمای بدن استفاده کنید.
- مایعات زیاد مصرف کنید. به دلیل اینکه همراه با تعریق مقدار قابل توجهی آب و نمک از دست خواهید داد. در نتیجه بهتر است از مایعات حاوی مقداری نمک برای حفظ رطوبت بدن خود استفاده کنید. در صورتی که پزشک مصرف نمک یا مایعات را برای شما محدود کرده بهتر است قبل از مصرف این موارد با پزشک در این مورد مشورت کنید.
- از نوشیدنی های شیرین برای حفظ رطوبت بدن استفاده نکنید. نوشیدن مایعات شیرین ممکن است توانایی بدن برای کنترل دمای بدن را با اختلال مواجه کند. همچنین دقت داشته باشید که نوشیدن مایعات سرد ممکن است باعث دلپیچه شود.
نتیجه گیری
سکته گرمایی بیماری است که در اثر گرمای بیش از حد بدن به وجود می آید.
معمولاً این عارضه در نتیجه قرار گرفتن طولانی مدت در معرض گرما یا انجام فعالیت بدنی با شدت بالا اتفاق می افتد. سکته گرمایی جدی ترین نوع آسیب در نتیجه افزایش دما است که در صورت افزایش دمای بدن و رسیدن آن به 40 درجه سانتیگراد یا بالاتر این اتفاق رخ می دهد. هدف از درمان سکته گرمای خنک کردن بدن و بازگرداندن آن به دمای طبیعی است تا از آسیب دیدگی به مغز و اندام های بدن جلوگیری شود.
آخرین دیدگاه‌ها