انواع بیهوشی

انواع ییهوشی ، با استفاده از داروها اجازه می دهند مراحل پزشکی بدون درد و در برخی موارد در هوشیاری بیمار انجام شوند. داروهای بیهوشی و بی حسی در بسیاری از روش ها، از جراحی های بسیار تهاجمی، مانند جراحی قلب باز، تا مراحل جزیی مانند کشیدن دندان کاربرد دارند. چهار نوع بیهوشی عمومی، منطقه ای، محلی و تحت نظارت وجود دارد که انواع بیهوشی مورد استفاده به طور معمول به نوع جراحی، وضعیت سلامتی بیمار، مدت زمان جراحی و ترجیحات پزشک و جراح بیهوشی بستگی دارد.

بیهوشی عمومی

بیهوشی عمومی، همان چیزی است که افراد هنگام شنیدن کلمه “بیهوشی” به آن فکر می کنند. در حین بیهوشی عمومی، بیمار بیهوش است و هیچ آگاهی و حسی ندارد. بسیاری از داروهای مختلف ممکن است در حین بیهوشی عمومی استفاده شوند. بعضی از آن ها گازهای بی حسی یا بخار هایی هستند که از طریق لوله تنفس یا ماسک تجویز می شوند. برخی داروها از طریق IV به منظور تحریک خواب، آرامش عضلات و تسکین درد تزریق می شوند. در این شرایط بیمار به طور موقت بیهوش می شود.

بیهوشی عمومی همچنین عضلات بیمار را فلج می کند. بر همین اساس بیمار به دستگاه تهویه هوا یا اکسیژن نیاز پیدا می کند. پرسنل های بیهوشی در طول عمل جراحی به طور مداوم علائم حیاتی بیمار مانند ضربان قلب، فشار خون و تنفس را تحت نظر دارند. بعد از اتمام جراحی، از داروهای دیگری برای معکوس کردن اثر بیهوشی استفاده می شود.

بیهوشی عمومی، قویترین انواع بیهوشی است و بیشتر برای جراحی های غیرقابل تحمل و دردناک مانند تعویض زانو و جراحی قلب استفاده می شود. همچنين در برخی شرايط خاصي كه ممکن است بيمار در طول عمل جراحی نتواند با پزشک همکاری کند مانند جراحی کودکانی که نياز به ميورينگوتومي (لوله های گوش) دارند از این بیهوشی استفاده می شود. امروزه متداول ترین بیهوشی های عمومی مدرن مخلوطی از گازهای استنشاقی است که شامل اکسید نیتروژن (گاز خنده دار) و مشتقات مختلف اتر مانند ایزوفلوران، سوافلوران و دسفلوران است. بی حسی عمومی عضلات موجود در دستگاه گوارش و مجاری هوایی را که از عبور مواد غذایی و اسید از معده به ریه ها جلوگیری می کند، شل خواهد کرد.

دستورالعمل های بیهوشی عمومی

قبل از عمل همیشه دستورالعمل پزشک خود را در مورد اجتناب از غذا و نوشیدنی رعایت کنید. ناشتا بودن معمولاً از حدود شش ساعت قبل از بیهوشی لازم است. ممکن است تا چند ساعت قبل بتوانید مایعات شفاف بنوشید. پزشک ممکن است به شما بگوید که مقداری از داروهای معمول خود را با یک جرعه آب کوچک در طول روز خود مصرف کنید. شما ممکن است حداقل یک هفته قبل از عمل خود نیاز به جلوگیری از مصرف برخی داروها مانند آسپرین و برخی از داروهای رقیق کننده خون بدون نسخه داشته باشید. این داروها ممکن است در حین جراحی عوارض ایجاد کنند.

برخی از ویتامین ها و داروهای گیاهی مانند جینسنگ، سیر، زگیل سنت جان، کاوا و سایر موارد ممکن است در حین عمل عوارض ایجاد کنند. در مورد انواع مکمل های غذایی مصرفی خود با پزشک مشورت کنید.

بی حسی ناحیه ای

بی حسی منطقه ای با تزریق داروی بی حسی با سوزن یا خط سوند انجام می شود. این روش فقط قسمت های خاصی از بدن که روی آن جراحی صورت می گیرد، بی حس می شود، بیمار در طول جراحی هنوز هوشیار است اما بیهوشی روی اعصاب کار می کند و باعث ایجاد بی حسی در محل تزریق می شود. دو نوع بی حسی ناحیه ای بسیار رایج بی حسی نخاعی و اپیدورال هستند. هر دو روش ممکن است برای زایمان یا برای جراحی های ارتوپدی مانند زانو و تعویض کامل مفصل ران استفاده شود.

اپیدورال ها

اپیدورال ها (بلوک نخاعی) که در آن دارو در پشت کمر بیمار تجویز می شود، نمونه ای از بی حسی منطقه ای است. دارو از طریق یک سوزن ریز به کیسه نخاعی به مایع مغزی نخاعی منتقل می شود. اپیدورال ها عوارض جانبی ندارند. بلوک های ستون فقرات کاربردهای مختلفی دارند و برای جلوگیری از احساس درد در بازوها و پاها در هنگام جراحی روی این اندام استفاده می شوند. آن ها همچنین به طور معمول در هنگام زایمان برای محدود کردن مصرف داروهای ضد درد در یک ناحیه از بدن مورد استفاده قرار می گیرند. نمونه دیگر بی حسی منطقه ای یک بلوک عصبی محیطی است که ممکن است در نواحی شانه، بازو، پشت یا پا استفاده شود.

بعضی اوقات از بی حسی موضعی در ترکیب با بیهوشی عمومی برای جراحی های بزرگ روی قفسه سینه یا شکم استفاده می شود. این روش این مزیت را دارد که بیماران پس از عمل زیاد به داروهای ضد درد مسکن احتیاج ندارند.

بی حسی موضعی

بی حسی موضعی اعصاب اتصال دهنده یک قسمت خاص از بدن به مغز را مسدود می کند و از انتقال سیگنال های درد به مغز جلوگیری می کند. بی حسی موضعی، اصطلاحی است که برای داروهایی مانند لیدوکائین و از طریق سوزن یا به عنوان کرم استفاده می شود تا یک ناحیه کوچک را بی حس کند. این نوع بیهوشی معمولاً برای بی حس کردن محل کوچک برای اقدامات جزئی مانند پر کردن دندان یا بیوپسی پوست استفاده می شود. در حین استفاده از بی حسی موضعی، یک داروی بی حسی یا به صورت کرم یا اسپری به پوست اعمال می شود، یا به ناحیه ای که جراحی در آن انجام خواهد شد تزریق می گردد. در صورت تزریق دارو، از چندین تزریق کوچک استفاده می شود. چند دقیقه پس از اتمام تزریق، ناحیه باید کاملاً بی حس شود، وگرنه از سایر روش های بیهوشی استفاده خواهد شد.

بیهوشی تحت نظارت (MAC)

MAC نوعی آرام بخش است که معمولاً به آن “خواب گرگ و میش” گفته می شود. MAC معمولاً برای روش های سرپایی مانند کولونوسکوپی یا جراحی آب مروارید کاربرد دارد و از طریق IV انجام می شود تا بیمار احساس خواب و آرامش داشته باشد. این نوع بیهوشی با بیهوشی عمومی متفاوت است زیرا عضلات بیمار فلج نمی شوند و بیمار به اکسیژن درمانی نیازی پیدا نمی کند. اما همچنان علائم حیاتی بیمار از نزدیک تحت نظر قرار می گیرند. اثر این نوع بیهوشی در مدت زمان 10 دقیقه از بین می رود. بسته به نوع عمل و ترجیح بیمار میزان تزریق دارو متفاوت خواهد بود.

در شرایط بیهوشی خفیف، که اغلب برای جراحی چشم مورد استفاده قرار می گیرد، بیمار بیدار است و می تواند به سوالات یا دستورالعمل های جراح پاسخ دهد. در روش آرام بخش متوسط، بيمار ممکن است به راحتی به هوش بیاید. آرام بخش عمیق تقریباً مشابه با بیهوشی عمومی است و بیمار کاملاً بیهوش است اما می تواند بدون اکسیژن درمان نفس بکشد. آرام بخش عمیق با دارویی بنام پروپوفول اغلب در روش هایی مانند آندوسکوپی فوقانی یا کولونوسکوپی کاربرد دارد.

عوارض بیهوشی

همانطور که هیچ جراحی بدون خطر نیست، هیچ نوع بیهوشی نیز 100٪ بی خطر نمی تواند باشد. با این حال، به طور کلی، با افزایش سطح بیهوشی میزان بروز عوارض و خطرات افزایش می یابد.

• عوارض اصلی MAC شامل حالت تهوع و استفراغ می باشد.
• بی حسی موضعی می تواند باعث بروز عوارضی مانند درد در قسمت بی حس شده و واکنش آلرژیک به بیهوشی باشد.

خطرات بی حسی منطقه ای شامل موارد زیر است:

• تشنج
• سردرد شدید
• آسیب عصبی
• افت فشار خون
• مشکل در ادرار کردن
• عفونت در ستون فقرات
• خون ریزی در اطراف ستون فقرات
• واکنش آلرژیک به بیهوشی مورد استفاده

برخی از این عوارض جانبی مانند آسیب عصبی و تشنج بسیار نادر هستند اما همیشه در صورت نگرانی با پزشک خود مشورت کنید.

عوارض بیهوشی عمومی

بیشترین عارضه جانبی بیهوشی عمومی، خواب آلودگی پس از آن است که به طور معمول طی یک یا دو ساعت بعد از پایان عمل جراحی از بین می رود. برخی از بیماران ممکن است گلو درد یا حالت تهوع را تجربه کنند. اگر سابقه بیماری یا حالت تهوع بعد از جراحی دارید، حتماً این موضوع را به پزشکان و پرستاران بگویید، زیرا ممکن است قبل از عمل به دارو احتیاج داشته باشید تا از بروز تهوع پس از جراحی پیشگیری شود. واکنش های جدی به بیهوشی عمومی بسیار نادر است. تیم بیهوشی برای درمان هر نوع واکنشی سریعاً به داروهای اضطراری دسترسی دارند و علائم حیاتی را بطور مداوم در طول جراحی و بهبودی نظارت خواهند کرد. بیشتر عوارض جانبی بیهوشی عمومی بلافاصله بعد از عمل رخ می دهد اما بعد از مدتی برطرف می شوند.

برخی از عوارض جانبی رایج آن عبارتند از:

• سرگیجه. احساس سرگیجه بعد از بیهوشی را می توان با نوشیدن مایعات زیاد برطرف کنند.
• مشکلات مثانه. برخی از افراد تا مدتی بعد از بیهوشی عمومی در ادرار کردن مشکل دارند.
• درد عضلانی. داروهای مورد استفاده برای در حین عمل می توانند باعث درد بعد از آن شود.
• گلو درد یا کوفتگی. قرار گرفتن لوله در گلو بیمار برای تنفس در حین عمل جراحی می تواند بعد از برداشتن منجر به گلو درد و یا کوفتگی در گلو شود.
• خارش. استفاده از داروهای مخدر (مواد افیونی) در حین عمل یا بعد از آن می تواند منجر به بروز خارش شود. خارش یک عارضه جانبی رایج در این نوع از داروها می باشد.
• احساس لرز و سرما. بیهوشی عمومی در برخی از بیماران باعث احساس سرما و یا لرز می شود که این لرزها ممکن است چند دقیقه تا چند ساعت طول بکشد.
• خشکی دهان. برخی از بیماران بعد از به هوش آمدن احساس خشکی دهان می کنند. در شرایطی که فرد حالت تهوع شدید نداشته باشد ریختن آب در دهان می تواند به مراقبت از خشکی دهان کمک کند.
• حالت تهوع و استفراغ. این عارضه جانبی معمولاً بلافاصله بعد از عمل جراحی اتفاق میفتد، اما ممکن است در برخی از افراد به مدت یک یا دو روز ادامه داشته باشد. پزشک می توان برای برطرف کردن این عارضه دارو های ضد تهوع تجویز کند.
• سردرگمی. بیماران ممکن است بعد از بیهوشی، احساس گیجی و خواب آلودگی کنند البنه این عارضه معمولاً فقط چند ساعت طول می کشد، اما برای برخی از افراد به سالمندان سردرگمی می تواند برای روزها یا هفته ها ادامه داشته باشد.

بیهوشی عمومی می تواند عوارض جانبی نادر اما جدی زیر را در پی داشته باشد:

اختلال شناختی بعد از عمل

اختلال شناختی اغلب به عنوان “مه مغزی” از آن یاد می شود که می تواند منجر به مشکلات حافظه و یادگیری طولانی مدت شود.

هایپرترمی بدخیم

یک واکنش جدی به بیهوشی است که می تواند در حین عمل ایجاد شود و باعث تب سریع، انقباضات عضلات و حتی مرگ شود. اگر شما یا یکی از اعضای خانواده تا به حال در طول عمل جراحی این وضعیت را تجربه کرده اید یا سابقه گرمازدگی دارید، در معرض خطر این عوارض هستید، بنابراین با پزشک معالج درباره سوابق بیهوشی خود حتما مشورت کنید.

مشکلات تنفسی در حین یا بعد از جراحی

• بیهوشی عمومی می تواند باعث انسداد گلو در حین جراحی شود.
• این عارضه در بیمارانی که سابقه آپنه انسدادی خواب دارند بیشتر دیده می شود.

عوامل خطر عوارض بیهوشی

برخی از عوامل می توانند خطر بروز برخی عوارض ناشی از بیهوشی را افزایش دهند. بیمارانی که سابقه بیماری های زیر را دارند باید برای پیشگیری از بروز این عوارض قبل از جراحی با پزشک معالج خود مشورت کنند:

• چاقی
• تشنج
• دیابت
• آپنه خواب
• بیماری قلبی
• سیگاری بودن
• فشار خون بالا
• آلرژی به دارو
• بیمارهای کلیوی
• بیماری های ریه
• مصرف بیش از حد الکل
• سابقه عوارض جانبی بیهوشی
• مصرف داروهای رقیق کننده خون

 هوشیاری در حین جراحی

به ندرت، افراد ممکن است آنچه که در طول عمل جراحی رخ می دهد را بعد از جراحی بیاد بیاورند و حتی در حین جراحی به هوش بیایند. برخی از متخصصان تخمین می زنند که از هر 1000 نفر حدود 1 نفر ممکن است در حین جراحی بیدار شوند اما قادر به حرکت، صحبت کردن نیستند. در این شرایط معمولاً بیمار دردی را احساس نمی کند. با این حال، بیدار شدن در حین عمل می تواند بسیار ناراحت کننده است و ممکن است باعث مشکلات روانی طولانی مدت، مانند اختلال استرس پس از سانحه شود. این بیماران حتما باید به یک روان شناس مراجعه کنند.

متخصصان بیهوشی

انواع مختلفی از متخصصان قادر به ارائه خدمات بیهوشی هستند،از جمله:

• دندانپزشکان
• جراحان دهان
• پزشکان بیهوشی
• متخصص بیهوشی پرستار
• دستیاران بیهوشی پزشکی

سطح آموزش بین انواع پزشکان متفاوت است و متخصصان بیهوشی بالاترین سطح را دارند.

آماده شدن برای بیهوشی

برای آمادگی قبل از بیهوشی بهتر است سوالات زیر را از پزشک معالج خود بپرسید:

• آیا قبل از عمل باید چیزی بخورم یا بنوشم؟
• آیا بعد از جراحی و به هوش آمدن می توانم رانندگی کنم؟
• با توجه به نوع بیهوشی، چه مدت ممکن است لازم باشد در بیمارستان بستری باشم؟

علاوه بر آن سعی کنید در مورد سلامت عمومی، آلرژی، داروها، تاریخچه پزشکی شخصی و خانوادگی، جراحی های قبلی و واکنش به بیهوشی که قبلا داشته اید به کادر درمان به طور کامل پاسخ دهید. انجام این کار می تواند از بروز خطرات احتمالی جلوگیری کند و در تعیین نوع بیهوشی تاثیر زیادی دارد.