تا دیر نشده علائمتو بگو، پزشکتو بگم:
ترومبوسیتوپنی شرایطی است که در آن تعداد پلاکت خون کم می شوند. پلاکت ها (ترومبوسیت ها) سلول های خونی بی رنگ هستند که به لخته شدن خون کمک می کنند. پلاکت ها با جمع شدن و تشکیل شاخه در آسیب های رگ های خونی، خون ریزی را متوقف می کنند. ترومبوسیتوپنی اغلب در نتیجه یک اختلال جداگانه مانند سرطان خون یا مشکل سیستم ایمنی بدن رخ می دهد. یا می تواند یک عارضه جانبی در مصرف داروهای خاص باشد. ترومبوسیتوپنی هم بر کودکان و هم در بزرگسالان تأثیر می گذارد.
ترومبوسیتوپنی ممکن است خفیف باشد و علائم کمی ایجاد کند. در موارد نادر، ممکن است تعداد پلاکت ها به حدی باشد که خون ریزی خطرناک داخلی اتفاق بیفتد. گزینه های درمانی برای ترومبوسیتوپنی در دسترس هستند.
علت ترومبوسیتوپنی
اگر به هر دلیلی تعداد پلاکت خون شما از حد طبیعی پایین بیاید، به این بیماری ترومبوسیتوپنی گفته می شود. به طور معمول، هر فرد سالم باید 150،000 تا 450،000 پلاکت در هر میکرولیتر خون داشته باشد. از آنجا که هر پلاکت تنها حدود 10 روز زندگی می کند، بدن با تولید پلاکت های جدید در مغز استخوان، پیوسته پلاکت های جدیدی می سازد. ترومبوسیتوپنی می تواند جنبه ارثی داشته باشد و یا ممکن است توسط تعدادی از داروها یا شرایط مختلفی ایجاد شود.
علت هر چه باشد، پلاکت های در گردش خون توسط یک یا چند فرآیند زیر کاهش می یابد:
به دام انداختن پلاکت ها در طحال
طحال اندام كوچكی به اندازه مشت شما می باشد که درست در زیر قفس دنده در سمت چپ شکم قرار دارد. به طور معمول، طحال در مبارزه با عفونت و جداسازی سموم از خون نقش به سزایی دارد. طحال بزرگ شده ممکن است پلاکت های زیادی را در خود جای دهد و باعث کاهش تعداد پلاکت ها در گردش خون شود.
کاهش پلاکت ها
پلاکت ها در مغز استخوان تولید می شوند. اگر تولید پلاکت ها کم باشد، ممکن است ترومبوسیتوپنی ایجاد شود.
عواملی که می توانند تولید پلاکت را کاهش دهند، عبارتند از:
- لوسمی
- مصرف الکل زیاد
- داروهای شیمی درمانی
- برخی از انواع کم خونی ها
- عفونت های ویروسی مانند هپاتیت C یا HIV
افزایش تخریب پلاکت ها
برخی شرایط می تواند باعث شود بدن با سرعت بیشتری، از پلاکت ها استفاده کند یا آن ها را از بین ببرد و منجر به کمبود پلاکت در جریان خون شود.
برخی از این شرایط، عبارتند از:
- بارداری. ترومبوسیتوپنی ناشی از بارداری معمولاً خفیف است و به زودی پس از زایمان بهبود می یابد.
- ترومبوسیتوپنی ایمنی. این نوع در اثر بیماری های خود ایمنی مانند لوپوس و آرتریت روماتوئید ایجاد می شود. سیستم ایمنی بدن به اشتباه پلاکت ها را مورد حمله قرار می دهد و آن ها را از بین می برد. اگر علت دقیق این بیماری مشخص نشود، به آن پورپورا ترومبوسیتوپنیک ایدیوپاتیک گفته می شود. نوع پورپورا ترومبوسیتوپنیک ایدیوپاتیک بیشتر کودکان را تحت تأثیر قرار می دهد.
- باکتری های موجود در خون. عفونت های شدید باکتریایی مربوط به خون ممکن است منجر به از بین رفتن پلاکت ها شود.
- پورپورا ترومبوسیتوپنی ترومبوتیک. پورپورا ترومبوسیتوپنی ترومبوتیک یک بیماری نادری است که با استفاده از تعداد زیادی پلاکت باعث ایجاد لخته های خون ناگهانی در بدن می شود.
- سندرم همولیتیک اورمیک. این اختلال نادر باعث افت شدید پلاکت ها، تخریب گلبول های قرمز و اختلال در عملکرد کلیه ها می شود. بعضی اوقات ممکن است در ارتباط با عفونت باکتریایی اشرشیاکلی (E. coli) و یا خوردن گوشت خام یا پخته نشده ایجاد شود.
- داروها. برخی داروهای خاص می توانند تعداد پلاکت های موجود در خون را کاهش دهند. بعضی اوقات یک دارو سیستم ایمنی بدن را اشتباه می گیرد و باعث از بین رفتن پلاکت ها می شود. نمونه این دارو ها شامل هپارین، کینین، آنتی بیوتیک های حاوی سولفا و ضد تشنج ها هستند.
علائم ترومبوسیتوپنی
علائم ترومبوسیتوپنی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- زردی
- خستگی
- طحال بزرگ شده
- خون در ادرار یا مدفوع
- خون ریزی از لثه یا بینی
- جریان قاعدگی غیر طبیعی
- طولانی شدن خون ریزی ناشی از بریدگی
- کبودی یا خون مردگی بیش از حد پوست (پورپورا)
- خون ریزی سطحی در پوست که به عنوان بثورات لکه های قرمز مایل به بنفش به نام (petechiae) ظاهر می شود.
در صورت بروز علائم هشدار دهنده که باعث نگرانی شما می شوند به پزشک مراجعه کنید.
خون ریزی که متوقف نمی شود یک اورژانس پزشکی است که نیاز به درمان فوری دارد.
عوارض ترومبوسیتوپنی
بیماری ترومبوسیتوپنی ممکن است منجر به خون ریزی خطرناک داخلی شود که تعداد پلاکت بیمار به زیر 10،000 میکرولیتر کاهش می یابد.
ترومبوسیتوپنی شدید به ندرت می تواند باعث خون ریزی در مغز گردد که ممکن است کشنده باشد.
تشخیص ترومبوسیتوپنی
پزشک ممکن است از آزمایشات و مراحل زیر برای تشخیص ترومبوسیتوپنی استفاده کند:
آزمایش خون. شمارش کامل خون، تعداد سلول های خون از جمله پلاکت ها را در یک نمونه از خون مشخص می کند. در بزرگسالان، تعداد پلاکت معمولی 150،000 تا 450،000 پلاکت در هر میکرولیتر خون است. اگر شمارش کامل خون تعداد پلاکت ها را کمتر از 150،000 نشان دهد مشخص می شود فرد به ترومبوسیتوپنی مبتلا می باشد.
معاینه بدنی، از جمله تاریخچه پزشکی کامل. پزشک به دنبال علائم خون ریزی در زیر پوست بیمار خواهد بود و شکم او را معاینه می کند که تشخیص دهد آیا طحال فرد بزرگ شده یا نشده است. پزشک همچنین در مورد بیماری هایی که فرد قبلا داشته است و انواع داروها و مکمل هایی که اخیراً مصرف کرده از او سؤال خواهد کرد. پزشک ممکن است بسته به علائم و نشانه های بیمار، آزمایشات و روش های دیگری را برای تعیین علت وضعیت بیمار تجویز کند.
درمان ترومبوسیتوپنی
همه افراد با تعداد پلاکت کم، نیاز به درمان ندارند. برخی از علت ها کاهش تعداد پلاکت ها در نهایت برطرف می شود و تعداد پلاکت ها در این موارد به سطح سالم خود باز می گردد. در ترومبوسیتوپنی خفیف این امکان وجود دارد که بیمار علائمی نداشته باشد یا این بیماری به خودی خود برطرف و درمان شود. با این حال، افراد مبتلا به موارد ترومبوسیتوپنی شدید ممکن است نیاز به درمان داشته باشند. بعضی اوقات، با درمان علت اصلی می توان کاهش تعداد پلاکت را برطرف کرد.
بسته به علت اصلی بیماری، درمان ها شامل موارد زیر می باشند:
درمان علت اصلی ترومبوسیتوپنی. اگر پزشک بتواند بیماری و یا علت ایجاد کننده ترومبوسیتوپنی را تشخیص دهد، درمان علت می تواند ترومبوسیتوپنی را برطرف کند. به عنوان مثال، اگر ترومبوسیتوپنی ناشی از هپارین باشد، پزشک می تواند به بیمار توصیه کند تا از مصرف هپارین خودداری کرده و یک داروی رقیق کننده خون متفاوت را جایگزین کند. ترومبوسیتوپنی با وجود متوقف کردن تمام درمان های هپارین ممکن است برای یک هفته یا بیشتر باقی بماند.
تزریق خون یا پلاکت. اگر سطح پلاکت بیمار خیلی کم باشد، پزشک می تواند خون از دست رفته را با تزریق گلبول های قرمز خون یا پلاکت ها جایگزین کند.
داروها. اگر وضعیت بیمار به مشکل سیستم ایمنی بدن مربوط باشد، پزشک می تواند داروهایی را برای تقویت پلاکت بیمار تجویز کند. دارو انتخابی اولیه ممکن است یک داروی کورتن باشد. اگر کورتن مؤثر نباشد، پزشک ممکن است داروهای قوی تری برای سرکوب سیستم ایمنی بدن را امتحان کند.
عمل جراحي. اگر سایر گزینه های درمانی، موثر نباشند، پزشک می تواند جراحی را برای برداشتن طحال انجام دهد.
تبادل پلاسما. پورپورا ترومبوسیتوپنی ترومبوتیک می تواند منجر به وضعیت فوری پزشکی شود که در این صورت بیمار نیاز به تبادل پلاسما دارد.
سبک زندگی و داروهای خانگی ترومبوسیتوپنی
مبتلایان به ترومبوسیتوپنی بهتر است برای مدیریت علائم خود راهکارهای زیر را در نظر بگیرند:
از فعالیت هایی که ممکن است باعث آسیب و خون ریزی شود جلوگیری کنید. از پزشک خود بپرسید که کدام فعالیت ها برای شما بی خطر هستند. ورزش های تماسی، مانند بوکس، ورزش های رزمی و فوتبال، خطر صدمات شدید را به همراه دارند.
الکل ننوشید و در مصرف داروهای بدون نسخه احتیاط کنید. داروهای بدون نسخه برای درد، مانند آسپرین و ایبوپروفن می توانند عملکرد پلاکت را مختل کنند.
آمادگی برای مراجعه به پزشک
در صورت بروز علائمی که باعث نگرانی شما شده اند، به پزشک مراجعه کنید. بیشتر موارد ترومبوسیتوپنی توسط پزشک قابل کنترل هستند. در موقعیت های خاص، او ممکن است شما را به یک متخصص بیماری های خونی (هماتولوژیست) ارجاع دهد. برای آمادگی بیشتر هنگام مراجعه به پزشک بهتر است علائم هشدار دهنده ای را که تجریه کرده اید، مانند هر نوع کبودی یا خون ریزی یا بثورات پوستی خود را بنویسید. اطلاعات كليدي شخصي، از جمله بيماري هاي اخير يا اقدامات پزشكي مانند تزریق خون، استرس هاي عمده يا تغييرات زندگي اخير خود را یادداشت كنيد. لیستی از تمام داروها، ویتامین ها و مکمل های مصرفی خود را تهیه کنید.
در مورد ترومبوسیتوپنی، برخی از سؤالاتی که می توانید از پزشک بپرسید، عبارتند از:
- گزینه های درمان من کدامند؟
- تعداد پلاکت من چه میزان است ؟
- آیا به آزمایش های بیشتری احتیاج دارم؟
- آیا تعداد پلاکت های من خطرناک هستند؟
- آیا محدودیتی وجود دارد که باید رعایت کنم؟
- چه چیزی باعث ترومبوسیتوپنی من شده است؟
- اگر من درمانی انجام ندهم چه اتفاقی خواهد افتاد؟
- آیا جایگزینی کلی برای دارویی که تجویز می کنید وجود دارد؟
- آیا وضعیت من احتمالاً موقتی است یا در طولانی مدت ادامه دارند؟
- عوارض جانبی احتمالی درمان هایی که پیشنهاد می کنید چیست؟
- آیا بروشوری دارید که بتوانم از آن استفاده کنم؟ چه وب سایتهایی را پیشنهاد می کنید؟
آخرین دیدگاه‌ها