قرص هیدروکلروتیازید (HCTZ): کاربرد، دوز، عوارض و هشدارها

اگر به دنبال اطلاعات جامع درباره هیدروکلروتیازید هستید، این مقاله از پزشکت راهنمای کاملی ارائه می‌دهد. قرص هیدروکلروتیازید (Hydrochlorothiazide )، که اغلب با نام HCTZ شناخته می‌شود، یک دیورتیک تیازیدی است که برای درمان فشار خون بالا و احتباس مایعات (ادم) تجویز می‌شود. این دارو با کمک به دفع آب و نمک اضافی از بدن، به کاهش تورم و کنترل فشار خون کمک می‌کند. در ادامه، به بررسی کاربردها، دوز مصرفی، عوارض الکترولیتی، تداخلات و مقایسه با داروهای مشابه می‌پردازیم. اگر سؤالی دارید، می‌توانید با متخصصان پزشکت برای مشاوره تلفنی ۲۴ ساعته تماس بگیرید.

این دارو به عنوان یک دیورتیک عمل می‌کند و می‌تواند بخشی از ترکیب دارویی با سایر داروها باشد. با خواندن این مقاله، درک بهتری از نحوه مصرف، هشدارها و نکات ایمنی خواهید داشت. توجه کنید که این اطلاعات جایگزین مشاوره پزشکی نیست؛ برای تجویز شخصی، با پزشکان و متخصصان آنلاین در پزشکت مشورت کنید.

هیدروکلروتیازید چیست و چه کاربردهایی دارد؟

هیدروکلروتیازید چیست؟ کاربردها، دوز و عوارض آن را در این بخش بررسی می‌کنیم. هیدروکلروتیازید یک داروی دیورتیک تیازیدی است که به عنوان قرص مدر نیز شناخته می‌شود. این دارو با افزایش دفع ادرار، آب و نمک اضافی را از بدن خارج می‌کند و به کاهش فشار خون و احتباس مایعات کمک می‌نماید. HCTZ معمولاً برای بزرگسالان مبتلا به فشار خون بالا تجویز می‌شود، جایی که فشار داخل رگ‌ها بیش از حد طبیعی است و می‌تواند به قلب آسیب بزند.

علاوه بر فشار خون، قرص هیدروکلروتیازید برای درمان ادم ناشی از شرایطی مانند نارسایی قلبی، بیماری کلیوی یا سیروز کبدی استفاده می‌شود. در ادم، مایعات در بدن تجمع پیدا می‌کنند و باعث تورم در پاها، دست‌ها یا شکم می‌گردند. این دارو می‌تواند به تنهایی یا در ترکیب با سایر داروها مانند مهارکننده‌های ACE (مثل لیزینوپریل) یا ARBها (مثل والزارتان) مصرف شود. در کودکان، کاربرد آن محدودتر است و تنها برای موارد خاص ادم یا فشار خون بالا تحت نظر پزشک تجویز می‌گردد.

هیدروکلروتیازید یک داروی ژنریک است، به معنای کپی دقیق از نسخه برند که دیگر در بازار نیست. این ویژگی باعث می‌شود هزینه آن کمتر باشد، در حالی که اثربخشی و ایمنی‌اش مشابه نسخه اصلی است. اگر به دنبال درمان فشار خون بدون دارو هستید، مقاله درمان فشار خون بدون دارو را در پزشکت بخوانید.

این دارو به صورت قرص‌های خوراکی ۱۲.۵، ۲۵ یا ۵۰ میلی‌گرم موجود است و باید طبق دستور پزشک مصرف شود. همچنین برای برخی از کاربردهای آن، Hydrochlorothiazide می تواند همراه با سایر داروها مصرف شود.

در مطالعات، HCTZ نشان داده که می‌تواند فشار خون را تا ۱۰-۱۵ میلی‌متر جیوه کاهش دهد، اما اثرات آن به عوامل مانند سن، رژیم غذایی و فعالیت بدنی بستگی دارد. برای جلوگیری از عوارض الکترولیتی مانند کمبود پتاسیم، پزشک ممکن است مکمل پتاسیم تجویز کند. اگر ادم شما ناشی از مشکلات کلیوی است، مقاله فشارخون کلیوی را مطالعه کنید.

جدول شناسنامه دارویی

دوزهای رایج و نحوه مصرف هیدروکلروتیازید

قرص هیدروکلروتیازید ۵۰ برای چیست؟ این سؤال رایجی است که در این بخش پاسخ می‌دهیم. دوزهای رایج HCTZ بسته به شرط پزشکی متفاوت است. برای فشار خون بالا، دوز اولیه معمولاً ۱۲.۵ تا ۲۵ میلی‌گرم روزانه است، که می‌تواند تا حداکثر ۵۰ میلی‌گرم افزایش یابد. در درمان ادم، دوز ممکن است بالاتر باشد، اما همیشه تحت نظارت پزشک تنظیم می‌شود تا از عوارض الکترولیتی جلوگیری شود.

این قرص‌ها به صورت خوراکی بلعیده می‌شوند و در دوزهای رایج ۱۲.۵، ۲۵ یا ۵۰ میلی‌گرم موجود هستند. اینکه هر چند وقت یکبار هیدروکلروتیازید را مصرف کنید بستگی به بیماری دارد؛ مثلاً برای فشار خون بالا، اغلب روزانه یک بار یا در موارد ادم، ۲۵-۱۰۰ میلی‌گرم در روز به صورت تک‌دوز یا تقسیم‌شده مصرف می شود.

بیش از ۶۵ پزشک آنلاین و آماده پاسخگویی

مشاوره آنلاین با پزشکان داروساز

گفتگو با پزشک

بهترین زمان مصرف قرص هیدروکلروتیازید صبح‌ها است، زیرا به عنوان دیورتیک عمل می‌کند و می‌تواند باعث افزایش ادرار شود، که ممکن است خواب شبانه را مختل کند. قرص را می‌توانید با یا بدون غذا ببلعید، اما از خرد کردن یا جویدن آن بدون مشورت پزشک خودداری کنید. اگر دوزی را فراموش کردید، آن را به محض یادآوری مصرف کنید، مگر اینکه نزدیک دوز بعدی باشد – در این صورت، دوز فراموش‌شده را رد کنید.

در کودکان، دوز بر اساس وزن محاسبه می‌شود، معمولاً ۱-۲ میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن در روز. HCTZ اغلب در ترکیب دارویی مانند هیدروکلروتیازید و لوزارتان (هیزار) یا هیدروکلروتیازید و تریامترن (Maxzide) استفاده می‌شود تا اثربخشی افزایش یابد. پزشک بر اساس سن، سایر بیماری‌ها و داروها دوز را تنظیم می‌کند.

برای درک بهتر، جدول زیر دوزهای رایج را نشان می‌دهد:

این جدول به عنوان راهنما است؛ پزشک شما نحوه مصرف قرص هیدروکلروتیازید (HCTZ)، مقدار دوز و تعداد دفعات را بر اساس وضعیت سلامتی‌تان تعیین می‌کند. حتماً دستورات او را دقیقاً دنبال کنید تا از اثربخشی دارو و جلوگیری از عوارض مطمئن شوید. اگر به دیورتیک‌های دیگر علاقه‌مندید، مطلب دیورتیک‌های دیگر مانند فوروزماید را بخوانید.

HCTZ را می‌توان به تنهایی تجویز کرد، اما اغلب با داروهای دیگر ترکیب می‌شود تا اثربخشی افزایش یابد. برای فشار خون، معمولاً با مهارکننده‌های ACE (مانند لیزینوپریل)، مسدودکننده‌های کانال کلسیم (مانند آملودیپین)، ARBها (مانند والزارتان یا لوزارتان) یا دیورتیک‌های دیگر (مانند تریامترن) همراه است. چون HCTZ می‌تواند سطح پتاسیم را کاهش دهد، گاهی مکمل پتاسیم یا دیورتیک‌های نگهدارنده پتاسیم تجویز می‌شود تا از عدم تعادل الکترولیت‌ها جلوگیری کند.

علاوه بر این، HCTZ در داروهای ترکیبی (حاوی چند ماده فعال در یک قرص) برای راحتی مصرف موجود است، هرچند ممکن است گران‌تر باشند. نمونه‌ها عبارتند از:

• هیدروکلروتیازید + لوزارتان (Hyzaar)
• هیدروکلروتیازید + تریامترن (Maxzide)
• هیدروکلروتیازید + لیزینوپریل (Zestoretic)
• هیدروکلروتیازید + والزارتان (Diovan HCT)

این ترکیب‌ها کمک می‌کنند تعداد قرص‌ها کمتر شود و رعایت رژیم آسان‌تر.

عوارض قرص هیدروکلروتیازید

عوارض قرص هیدروکلروتیازید می‌تواند خفیف یا جدی باشد و به عواملی مانند سن، بیماری‌های زمینه‌ای (مانند مشکلات کلیوی یا کبدی)، و داروهای دیگری که همزمان مصرف می‌کنید. به عنوان مثال، افراد مسن‌تر بیشتر در معرض عوارض مرتبط با کلیه، کبد یا قلب هستند. پزشکتان می‌تواند با بررسی وضعیت شما، در مورد عوارض احتمالی توضیح دهد و راهکارهایی برای کاهش ریسک آن‌ها پیشنهاد کند، مانند تنظیم دوز یا نظارت منظم بر آزمایش‌های خون.

برخی از عوارض خفیف قرص های خوراکی هیدروکلروتیازید که گزارش شده است، عبارتند از:

• ضعف
• اسهال
• سردرد
• سرگیجه
• تهوع و استفراغ
• فشار خون پایین
• اسپاسم و گرفتگی عضلات
• اختلال نعوظ (ناتوانی در داشتن یا حفظ نعوظ)
• حساسیت به نور (شرایطی که در آن پوست بیش از حد معمول به خورشید حساس است).

عوارض خفیف معمولاً موقتی هستند و در بسیاری از موارد، پس از چند روز یا چند هفته که بدن به دارو عادت می‌کند، برطرف می‌شوند. این عوارض اغلب به دلیل اثر دیورتیک (ادرارآور) دارو ایجاد می‌شوند، که آب و نمک اضافی را از بدن دفع می‌کند. اگر این علائم ادامه‌دار یا آزاردهنده شدند، حتماً با پزشک تماس بگیرید.

عوارض جدی

عوارض جدی قرص هیدروکلروتیازید کمتر شایع هستند (کمتر از ۱% موارد)، اما می‌توانند خطرناک باشند و نیاز به اقدام فوری دارند. اگر هر کدام از این علائم را تجربه کردید، بلافاصله به پزشک یا اورژانس مراجعه کنید. این عوارض اغلب به دلیل عدم تعادل الکترولیت‌ها (مانند کمبود سدیم، پتاسیم یا کلسیم) یا واکنش‌های آلرژیک ایجاد می‌شوند.

برخی از عوارض جدی عبارتند از:

• نارسایی کلیه یا مشکلات کلیوی: HCTZ می‌تواند در افراد با مشکلات کلیوی موجود، عملکرد کلیه را مختل کند و باعث افزایش کراتینین خون شود.
• پانکراتیت: التهاب لوزالمعده، که نادر است اما می‌تواند دردناک باشد.
• واکنش‌های آلرژیک شدید: از جمله بثورات پوستی، خارش، گرگرفتگی، یا تورم صورت، لب‌ها، زبان یا گلو که می‌تواند تنفس را سخت کند. اگر حساسیت به سولفا (سولفونامید) دارید، HCTZ ممنوع است.
• واکنش‌های پوستی شدید: مانند سندرم استیونز-جانسون (پوست جدا شدن و زخم شدن) یا افزایش ریسک سرطان پوست غیرملانوما به دلیل حساسیت به UV.
• مشکلات چشمی: نزدیک‌بینی حاد یا گلوکوم زاویه بسته (افزایش فشار چشم)، که در روزهای اول درمان رخ می‌دهد و نیاز به قطع فوری دارو دارد.

در مطالعات، حدود ۱۰-۲۰% بیماران عوارض خفیف گزارش کرده‌اند، در حالی که عوارض جدی کمتر از ۱% هستند. برای کاهش ریسک، رژیم غذایی غنی از پتاسیم (مانند موز و سبزیجات) توصیه می‌شود. اگر دیابت دارید، مراقب افزایش قند خون باشید، زیرا HCTZ می‌تواند سطوح گلوکز را تغییر دهد. برای اطلاعات بیشتر به مقاله بهترین منابع غذایی پتاسیم مراجعه کنید.

اگر علائمی مانند سردرد مداوم دارید، با متخصصان داخلی پزشکت گفتگو کنید – بیش از ۶۵ متخصص آماده پاسخگویی هستند.

تداخلات دارویی قرص هیدروکلروتیازید

قرص هیدروکلروتیازید (HCTZ) می‌تواند با داروهای مختلف تداخل داشته باشد و اثربخشی آن را تغییر دهد یا عوارض جانبی را افزایش دهد. همیشه قبل از مصرف، لیست داروهای خود را با پزشک در میان بگذارید. مهم‌ترین تداخلات عبارتند از:

• داروهای فشار خون دیگر (مانند آملودیپین یا لیزینوپریل): می‌تواند فشار خون را بیش از حد پایین بیاورد و باعث سرگیجه یا افت فشار ارتواستاتیک (هنگام بلند شدن) شود.
• لیتیوم (داروی روانپزشکی): HCTZ دفع لیتیوم را کند می‌کند و خطر مسمومیت (با علائمی مانند لرزش یا گیجی) را افزایش می‌دهد؛ معمولاً مصرف همزمان ممنوع است.
• کورتیکواستروئیدها (مانند پردنیزون یا متیل‌پردنیزولون): کمبود پتاسیم را تشدید می‌کند و منجر به ضعف عضلانی، خستگی یا یبوست می‌شود.
• داروهای دیابت (مانند انسولین، متفورمین یا گلیمه‌پراید): HCTZ قند خون را افزایش می‌دهد، پس پزشک ممکن است دوز داروهای دیابت را تنظیم کند.
• داروهای کاهش کلسترول (مانند کلستیرامین یا کلستیپول): جذب HCTZ را کاهش می‌دهند؛ حداقل ۱ ساعت قبل یا ۴-۶ ساعت بعد از این داروها مصرف کنید.
• NSAIDs (مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن): اثربخشی HCTZ را کم می‌کنند و ریسک آسیب کلیوی را بالا می‌برند، به‌ویژه در ترکیب با داروهای فشار خون دیگر.
• مواد مخدر (مانند مورفین یا کدئین) و باربیتورات‌ها (مانند فنوباربیتال): فشار خون را بیش از حد پایین می‌آورند و سرگیجه ایجاد می‌کنند.

علاوه بر این، HCTZ می‌تواند با آزمایش‌های غدد پاراتیروئید (نزدیک تیروئید) تداخل کند و نتایج را تغییر دهد؛ اگر آزمایش دارید، پزشک را مطلع کنید و شاید مصرف را موقتاً قطع کند. الکل هم ریسک سرگیجه را افزایش می‌دهد. برای جلوگیری از تداخلات، لیست داروهای خود را به پزشک بدهید. برای بررسی تداخلات دارویی، با پزشکت – مشاوره ۲۴ ساعته با متخصص آنلاین – تماس بگیرید.

موارد منع مصرف قرص هیدروکلروتیازید

قرص هیدروکلروتیازید (HCTZ) برای همه مناسب نیست. اگر بیماری زمینه ای خاصی دارید یا سایر عواملی که بر سلامت شما تأثیر می گذارد، قرص های خوراکی هیدروکلروتیازید ممکن است برای شما مناسب نباشد. قبل از مصرف قرص خوراکی هیدروکلروتیازید با پزشک خود در مورد وضعیت بیماری خود مشورت کنید. به خصوص اگر هر یک از موارد زیر را دارید:

• آنوریا (عدم تولید ادرار): ناشی از بیماری‌های کلیوی مانند بیماری مزمن کلیه. این افراد نباید HCTZ مصرف کنند، زیرا خطرناک است. پزشک گزینه‌های جایگزین را پیشنهاد می‌دهد.

• بیماری کلیوی شدید: HCTZ ممکن است باعث آزوتمی (آسیب کلیوی) شود. در این موارد، مصرف با احتیاط و تحت نظارت پزشک است.

• مشکلات کبدی: این دارو می‌تواند خطر عدم تعادل الکترولیت‌ها (مانند پتاسیم پایین) را افزایش دهد.

• آلرژی به سولفا: HCTZ یک سولفونامید است و در افراد با حساسیت به سولفا ممنوع است، زیرا ممکن است واکنش آلرژیک شدید ایجاد کند.

• واکنش آلرژیک قبلی به HCTZ: اگر قبلاً به این دارو حساسیت نشان داده‌اید، از مصرف آن خودداری کنید.

• مصرف الکل: الکل با HCTZ تداخل دارد و می‌تواند فشار خون را بیش از حد کاهش دهد یا عوارضی مانند سرگیجه و افت فشار ارتواستاتیک را تشدید کند.

هیدروکلروتیازید و دیابت

مصرف هیدروکلروتیازید در افراد دیابتی می‌تواند سطح قند خون را افزایش دهد و حساسیت به انسولین را کاهش دهد، که این امر بر اساس مطالعات بالینی مانند متاآنالیزهای اخیر، خطر ابتلا به دیابت جدید یا بدتر شدن کنترل قند را تا ۲۵-۳۰% بالا می‌برد. این اثر به دلیل کاهش پتاسیم و اختلال در متابولیسم گلوکز است، که ممکن است نیاز به تنظیم دوز داروهای دیابت یا نظارت منظم قند خون داشته باشد. در دوزهای پایین (مانند ۱۲.۵-۲۵ میلی‌گرم)، این ریسک کمتر است، اما همچنان برای بیماران دیابتی یا مستعد، مشورت با پزشک ضروری است تا گزینه‌های جایگزین مانند دیورتیک‌های دیگر بررسی شود. همچنین، کاهش پتاسیم توسط این دارو می‌تواند این مشکلات را تشدید کند، پس رژیم غذایی غنی از پتاسیم توصیه می‌شود.

داروی هیدروکلروتیازید در بارداری و شیردهی

مصرف هیدروکلروتیازید در بارداری توصیه نمی‌شود، زیرا مطالعات حیوانی اثرات منفی بر جنین نشان داده‌اند و داده‌های انسانی محدود است (طبقه‌بندی FDA: C یا B، بسته به منبع؛ ریسک بالقوه بدون اثبات قطعی در انسان). اگر باردار هستید یا قصد بارداری دارید، حتماً با پزشک مشورت کنید تا فواید و خطرات ارزیابی شود. در شیردهی، دارو به شیر مادر منتقل می‌شود و می‌تواند باعث عوارض در نوزاد شود، مانند اختلال الکترولیت‌ها. بنابراین، از شیردهی اجتناب کنید یا دارو را قطع نمایید؛ پزشک می‌تواند روش‌های جایگزین تغذیه پیشنهاد دهد. برای مشاوره با پزشک متخصص زنان در پزشکت همین الان تماس بگیرید.جهت دریافت ویزیت آنلاین برای کنترل فشارخون بالا، روی لینک آبی کلیک کنید.

هیدروکلروتیازید یا کلرتالیدون؟ 

هیدروکلروتیازید چه تفاوت هایی با کلرتالیدون دارد؟ هر دو دارو برای درمان فشار خون بالا و همچنین ادم (احتباس آب) تجویز می شوند. هیدروکلروتیازید و کلرتالیدون هر دو دیورتیک تیازیدی هستند که باعث می شود بدن از شر سدیم، کلرید و همچنین آب اضافی خلاص شود.

علاوه بر این شباهت ها این دو تفاوت‌هایی نیز دارند. کلرتالیدون ماندگاری طولانی‌تری (تا ۷۲ ساعت) دارد و اغلب یک بار در روز مصرف می‌شود، در حالی که HCTZ روزانه است. کلرتالیدون قوی‌تر است و فشار خون را بهتر کنترل می‌کند، اما ریسک عوارض الکترولیتی مانند کمبود پتاسیم در آن بالاتر است.

هر دو عوارض مشابهی دارند، اما انتخاب بر اساس نیاز بیمار است. برای انتخاب داروی مناسب، با پزشکت مشورت کنید.

آیا می‌توان به طور ناگهانی مصرف هیدروکلروتیازید را قطع کرد؟

قبل از قطع ناگهانی هیدروکلروتیازید، حتماً با پزشک مشورت کنید. این دارو وابستگی ایجاد نمی‌کند و علائم ترک مشخصی ندارد، اما قطع ناگهانی می‌تواند باعث بازگشت علائم اصلی مانند افزایش فشار خون یا احتباس مایعات شود. پزشک ممکن است دوز را به تدریج کاهش دهد تا از عوارض جلوگیری شود.

آیا هیدروکلروتیازید یک قرص آب است و باعث کاهش وزن می‌شود؟

بله، هیدروکلروتیازید یک دیورتیک (قرص آب یا ادرارآور) است که با دفع آب و نمک اضافی، به کاهش فشار خون کمک می‌کند. این فرآیند می‌تواند باعث کاهش وزن موقت (به دلیل از دست رفتن آب) شود – مثلاً در مطالعات، مصرف ۵۰ میلی‌گرم روزانه حدود ۱.۵-۳.۵ کیلوگرم کاهش وزن در ۱۰ هفته نشان داد. اما این کاهش دائمی نیست و بیشتر آب است، نه چربی؛ وزن با هیدراته شدن برمی‌گردد. این دارو برای لاغری تجویز نمی‌شود و استفاده نادرست خطرناک است. برای رژیم سالم، با متخصص پزشکت مشورت کنید.

عوارض ناشی از مصرف بیش از حد هیدروکلروتیازید چیست؟

قرص های خوراکی هیدرو کلروتیازید را بیش از آنچه پزشک تجویز کرده است مصرف نکنید. استفاده بیش از حد از این  دارو می تواند منجر به بروز عوارض جدی شود. علائم ناشی از مصرف بیش از حد این دارو می تواند شامل موارد زیر باشد:

• فشار خون پایین
• سطح کلرید پایین
• مقدار سدیم پایین
• سطح پتاسیم پایین
• کم آبی (سطح کم مایعات در بدن)

در موارد نادر، آنسفالوپاتی کبدی (یک مشکل مغزی که به دلیل بیماری کبدی است) اتفاق می افتد.

سخن آخر

در نهایت، قرص هیدروکلروتیازید (HCTZ) ابزاری مؤثر برای کنترل فشار خون بالا و کاهش ادم (احتباس مایعات) است، اما مانند هر دارویی، با عوارضی مانند عدم تعادل الکترولیت‌ها، افزایش قند خون و حساسیت به نور همراه است. این دیورتیک تیازیدی با دفع نمک و آب اضافی عمل می‌کند و اغلب در ترکیب با داروهای دیگر تجویز می‌شود، اما در بیماران دیابتی یا کلیوی نیاز به احتیاط دارد. مطالعات نشان می‌دهد دوزهای پایین‌تر (تا ۲۵ میلی‌گرم) اثربخشی مشابهی با عوارض کمتر دارد. برای استفاده ایمن، همیشه تحت نظر پزشک مصرف کنید و علائم مانند سرگیجه یا تورم را جدی بگیرید. پزشکت پلتفرم مشاوره تلفنی و گفتگوی پزشکی ۲۴ ساعته است که حتی در ایام تعطیل می‌توانید با متخصصان در همه زمینه‌های پزشکی و سلامتی  برای بررسی شخصی وضعیت خود و تنظیم درمان، مشاوره بگیرید.