نقص مادرزادی قلب در بزرگسالی یعنی وجود یک یا چندین ناهنجار در ساختار قلب فرد است که کودک با آن به دنیا آمده است. این نقاص به وجود آمده در هنگام تولد می تواند نحوه گردش خون در قلب فرد را به کلی تغییر دهد. این نقایص ممکن است ساده و بدون هیچ عوارض جانبی یا پیچیده و زمینه ساز مشکلات بعدی باشد. بعضی از این نقایص مادرزادی قلب حتی می تواند جان فرد را به خطر بیاندازد.
تشخیص و درمان به موقع این نقایص در کودکان می تواند باعث نجات جان آن ها شده و کمک کند تا آن ها به سنین بزرگسالی برسند. البته علائم و نشانه های این بیماری ها حتی با وجود درمان در کودکی بازهم ممکن است در بزرگسالی خود را نشان داده و با بروز علائم همراه باشد. به همین دلیل اگر فردی دچار نقایص قلبی مادرزادی باشد ممکن است تا در تمام طول عمر خود نیاز به مراقبت داشته باشد. بهتر است در مورد ویزیت های بعدی خود در دوران بزرگسالی با پزشک صحبت کنید.
علت نقص مادرزادی قلبی
محققان در مورد علت اصلی بروز بیشتر نقایص مادرزادی قلب که در رحم مادر اتفاق می افتد مطمئن نیستند. اما وراثت ممکن است نقش بسیار مهمی در بروز نقص مادرزادی قلب داشته باشد.
نحوه عملکرد قلب
به طور کلی قلب به دو اتاقک سمت راست و دو سمت چپ تقسیم می شود. برای پمپاژ کردن و خون رسانی به قسمت های مختلف بدن، قلب از بطن چپ و راست خود استفاده خواهد کرد. سمت راست قلب از طریق رگ های خونی خاص (شریان های ریوی) خون را به ریه ها منتقل خواهد کرد. در ریه ها خون اکسیژن موجوئد را جمع کرده و سپس از طریق رگ های ریوی به سمت چپ قلب باز خواهد گشت. سپس سمت چپ قلب خون را از طریق آئورت به قسمت های دیگر بدن منتقل خواهد کرد. نقاص مادرزادی قلب می تواند ساختارهای قلب مثل بطن و دهلیزها، دیواره بافت های جدا کننده بطن ها و شریان ها را تغییر داده و باعث بروز مشکلاتی در عملکرد قلب شود.
علت بازگشت نقص های مادرزادی قلب در بزرگسالی
بعضی از نقص های قلب با وجود درمان در سنین کودکی، در سنین بالاتر و در بزرگسالی فرد عود پیدا می کنند. ترمیم این نقایص می تواند تا حدی به بهبود عملکرد قلب کمک کند اما نمی تواند کاملاً وضعیت قلب را به حالت طبیعی خود بازگرداند. حتی اگر در کودکی درمان نقایص قلب موفقیت آمیز بوده باشد، ممکن است با افزایش سن فرد این نقایص مجدداً عود پیدا کرده یا بدتر شود. همچنین ممکن است مشکلات قلبی که در کودکی نگران کننده نبوده و درمان نشده با افزایش سن فرد شدت گرفته و اکنون نیاز به درمان داشته باشد.
ترمیم نقایص قلبی مادرزادی در سنین بزرگسالی ممکن است عوارض جانبی مثل به جا ماندن بافت زخم را به همراه داشته باشد. بافت زخم می تواند منجر به بروز آریتمی یا همان ریتم غیر طبیعی قلب پس از درمان شود.
عوامل خطر در نقص مادرزادی قلب
برخی از عوامل خطر محیطی و ژنتیکی ممکن است در بروز نقص قلب مادرزادی نقش داشته باشند. این عوامل خطر شامل موارد زیر می شود:
- سرخک آلمانی (سرخچه). ابتلای مادر باردار به سرخچه می تواند بر روی رشد قلب فرد تأثیر گذار باشد.
- دیابت. مادر مبتلا به دیابت 1 و 2 ممکن است بر روی روند رشد قلب کودک اثر منفی گذاشته و باعث بروز نقایص قلبی شود. البته دیابت بارداری بر روی خطر ابتلا به نقایص مادرزادی قلب تأثیری نخواهد داشت.
- داروها. مصرف برخی از داروهای خاص در حین بارداری می تواند باعث بروز مادرزادی قلب و نقایص هنگام تولد شود. این داروها شامل ایزوترتینوئین ها و لیتیوم ها می شود. ایزوترتینوئین ها معمولاً برای درمان آکنه و لیتیوم ها برای درمان اختلال دو قطبی مورد استفاده قرار می گیرند.
- وراثت. به نظر می رسد که احتمال بروز نقایص و بیماری های مادرزادی قلبی در خانواده های دارای پیش زمینه بیشتر بوده و ممکن است با سندرم های ژنتیکی دیگر همراه باشند. به عنوان مثال، کودکان مبتلا به سندرم داون اغلب دارای نقایص قلبی مادزادی هستند. آزمایش ژنتیکی می تواند سندرم داون و سایر اختلالات در دوران رشد کودک را به خوبی تشخیص دهد.
- سیگار کشیدن. مادرانی که در دوران بارداری سیگار می کشند خطر ابتلای فرزند آن ها به نقص مادرزادی قلب تا حد قابل توجهی افزایش خواهد یافت.
علائم نقص مادرزادی قلب
برخی از نقایص مادرزادی قلب هیچ گونه علامت و نشانه به دنبال نخواهد داشت. برای برخی از افراد نیز علائم این نقایص در سنین بالاتر بروز پیدا می کند. حتی در بعضی از موارد ممکن است سال ها بعد از معالجه فرد، علائم این نقص در دوران بزرگسالی مجدداً عود پیدا کند.
علائم نقایص مادرزادی قلبی در بزرگسالی ممکن است موارد زیر باشد:
- تنگی نفس
- تورم بافت بدن یا اندام ها (edema)
- ضربان قلب غیر طبیعی (آریتمی)
- رنگ مایل به آبی پوست، لب و ناخن ها (سیانوز)
زمان مراجعه به پزشک
اگر شاهد بروز علائم نگران کننده مثل درد قفسه سینه یا تنگی نفس شدید، سریعاً با اورژانس تماس بگیرید. اما در صورتی که شاهد بروز علائم و نشانه های نقایص مادرزادی قلب بوده یا در کودکی تحت درمان قرار گرفتید، بهتر است برای تشخیص و درمان به پزشک مراجعه کنید.
عوارض نقص مادرزادی قلب
عوارض جانبی ناشی از نقص مادرزادی قلب ممکن است سال ها پس از درمان اولیه به وجود بیایند.
برخی از ایت عوارض عبارتند از:
ضربان قلب غیر طبیعی (آریتمی)
آریتمی هنگامی اتفاق می افتد که تکانه های الکتریکی که ضربان قلب را هماهنگ می کنند به درستی کار نکرده و درن تیجه باعث می شود تا قلب خیلی سریع، خیلی آهسته یا نامنظم بتپد. در برخی افراد، آریتمی شدید در صورت عدم درمان می تواند باعث مرگ ناگهانی فرد مبتلا شود.
عفونت قلبی (اندوکاردیت)
قلب شما شامل چهار اتاقک و چهار دریچه است که توسط یک غشای نازک به نام آندوکاردیوم پوشانده شده است. اندوکاردیت عفونت این پوشش نازک داخلی قلب است که زمانی رخ می دهد که باکتری ها یا میکروب ها وارد جریان خون و سپس قلب فرد می شوند. اندوکاردیت درمان نشده ممکن است به دریچه های قلب فرد آسیب رسانده یا باعث سکته قلبی فرد شود. در صورتی که دریچه های قلب مصنوعی بوده، قلب با مواد پروتز اصلاح شده یا اگر نقص قلب به طور کامل ترمیم نشده باشد، پزشک ممکن است برای کاهش خطر ابتلا به اندوکاردیت آنتی بیوتیک تجویز کند.
سکته مغزی
سکته مغزی هنگامی اتفاق می افتد که خون رسانی به بخشی از مغز شما قطع شده یا به شدت کاهش یابد. نقص مادرزادی قلب می تواند باعث این شود تا لخته خونی از طریق قلب به مغز انتقال پیدا کند. همچنین برخی از آریتمی های قلبی نیز می تواند باعث ایجاد لخته خون و بروز سکته در فرد شود.
نارسایی قلبی
نارسایی قلبی که به عنوان نارسایی احتقانی قلبی نیز شناخته می شود، بدین معنی است که قلب شما نمی تواند خون کافی را برای تأمین نیازهای بدن به قسمت های مختلف پمپاژ کند. برخی از انواع بیماری مادرزادی قلبی می توانند منجر به این نارسایی های قلبی شوند. با گذشت زمان بیماری های خاصی مانند بیماری عروق کرونر یا فشار خون بالا نیز می تواند باعث ضعیف شدن قلب شده و پمپاژ کردن خون را دشوارتر از گذشته کند.
پرفشاری ریوی
این عارضه نوعی فشار خون بالاست که بر روی شریان های ریه تأثیر می گذارد.
برخی از نقایص مادرزادی قلب باعث می شود تا خون بیشتری به سمت ریه ها پنپاژ شده و در نتیجه افزایش فشار در این نواحی کار پمپاژ خون توسط قلب دشوارتر از حالت طبیعی شود. در نهایت عارضه پرفشاری ریوی باعث ضعیف شدن عضله قلب و بروز مشکلات و عوارض دیگر برای فرد مبتلا خواهد شد.
مشکلات دریچه قلب
در برخی از انواع بیماری مادرزادی قلب، دریچه های قلب غیر طبیعی خواهد بود.
تشخیص نقایص مادرزادی قلب
برای تعیین اینکه آیا شما دچار نوعی از بیماری قلبی مادرزادی هستید یا اینکه نقص مادرزادی قلب باعث بروز عوارض جانبی در شما شده، پزشک با توجه به تاریخچه پزشکی و معاینه جسمی مثل گوش دادن به صدای قلب با استتوسکوپ اقدام به تشخیص این عارضه خواهد کرد. سپس پزشک ممکن است آزمایشات زیر را برای تشخیص دقیق تر عارضه تجویز کند:
الکتروکاردیوگرام (ECG)
- نوار قلب می تواند به تشخیص بزرگی بخشی از قلب کمک کند.
- در این شیوه سرعت و میزان فعالیت الکتریکی قلب مورد اندازه گیری قرار می گیرد تا مشخص شود که فعالیت الکتریکی قلب فرد طبیعی است یا خیر.
ایکس ری قفسه سینه
این شیوه تصویر برداری به ارزیابی وضعیت شش ها و قلب افراد کمک خواهد کرد.
اکوکاردیوگرام
امواج صوتی (سونوگرافی) تصاویری از قلب متحرک ایجاد می کنند که پزشک می تواند از تصویر به وجود آمده برای شناسایی ناهنجاری های قلبی استفاده کند.
اکوکاردیوگرام transesophageal
این نوع سونوگرافی ویژه تصاویری است که از قلب فرد تهیه می کند که اطلاعات بیشتری را نسبت به اکوکاردیوگرام استاندارد ارائه می دهد.
پالس اکسیمتری
در این شیوه یک سنسور کوچک متصل به انگشت می تواند میزان اکسیژن موجود در خون فرد را تخمین بزند.
تست ورزش قلب
بعد از اتصال به نوار قلب (ECG) بر روی تردمیل یا دوچرخه ثابت ورزش می کنید تا پزشک بتواند وضعیت فعالیت الکتریکی قلب، ضربان قلب و فشار خون شما در حین ورزش کردن را بررسی کند.در صورتی که فرد نتواند ورزش کند، پزشک ممکن است برای افزایش ضربان قلب دارو تجویز کرده وسپس وضعیت قلب را مورد بررسی قرار دهد.
سی تی اسکن قلبی یا ام آر آی
برای سی تی اسکن قلب، ابتدا روی یک میز دراز کشیده و وارد یک دستگاه دونات شکل وارد خواهید شد. یک لوله بازتاب کننده اشعه ایکس به دور بدن شما چرخیده و تصاویری از وضعیت قلب و قفسه سینه جمع آوری خواهد کرد. در شیوه تصویر برداری ام آر آی قلبی نیز از میدان مغناطیسی و امواج رادیویی برای تصویربرداری از قلب فرد استفاده می کنند.
کاتتریزاسیون قلبی
پزشک ممکن است از این آزمایش برای بررسی جریان خون و فشار خون در قلب استفاده کند. در طی این تصویربرداری با استفاده از سوند رنگ به داخل خون فرد تزریق می شود تا بتوان عکس های دقیق تری با اشعه ایکس از رگ های خونی و قلب یبمار تهیه کرد. در این شیوه می توان فشار داخل دریچه های قلب را نیز اندازه گیری نمود.
درمان نقص مادرزادی قلب
با توجه به شدت بیماری قلبی مادزادی ممکن است درمان با هدف اصلاح این نقایص قلبی یا مقابله با عوارض ناشی از آن صورت پذیرد.
شیوه های درمانی موجود برای نقص مادرزادی قلب شامل موارد زیر می شود:
- معاینه دوره ای. با توجه به میزان شدت نقص مادرزادی قلب فرد نیاز به معاینه های دوره ای توسط پزشک متخصص خواهد داشت تا شدت گرفتن عارضه مورد بررسی قرار گیرد. بهتر است در مورد زمان مناسب برای ویزیت مجدد خود صحبت کنید.
- داروها. برخی از نقایص خفیف مادرزادی قلب را می توان با داروهای مناسب درمان کرد. در حقیقت مصرف این داروها به عملکرد بهتر قلب فرد مبتلا کمک کرده و می تواند تا حدی از بروز عوارض جانبی پیشگیری کند. علاوه بر این ممکن است برای جلوگیری از لخته شدن خون یا کنترل ضربان قلب نامنظم به مصرف داروها احتیاج داشته باشید.
- دستگاه های قلبی قابل کاشت. دستگاه هایی که به کنترل ضربان قلب شما (ضربان ساز) یا دستگاه هایی که ضربان قلب نامنظم و تهدید کننده را درمان می کنند. ضربان قلب قابل کاشت یا ضربان قلب یا ICD) می توانند تا حد زیادی به برخی از عوارض مرتبط با نقایص مادرزادی قلب کمک کنند.
- روش های ویژه درمانی با استفاده از کاتتر. کاتتریزاسیون این امکان را به فرد می دهد تا بدون ترمیم جراحی قفسه سینه و قلب بهبود یابد.
- عمل قلب باز. اگر روش های کاتتر نتواند نقص قلبی فرد را برطرف کند، پزشک ممکن است انجام جراحی قلب باز را توصیه کند.
- پیوند قلب. پیوند قلب می تواند آخرین گزینه برای درمان باشد.
پیگیری و مراقبت در بیماری های مادرزادی قلبی
بسیاری از بزرگسالانی که دچار بیماری های مادرزادی قلبی هستند معتقدند که با بالا رفتن سن آن ها این عارضه به کلی درمان شده یا درمان صورت گرفته در کودکی کاملاً مشکل را برطرف کرده است. این در حالی است که ممکن است با توجه به نقص به وجود آمده این موضوع حقیقت نداشته و صرفاً تصورات فرد مبتلا باشد. باید به این موضوع دقت کنید که اگر مبتلا به نقایص قلبی مادرزادی هستید و حتی در کودکی نیز برای درمان آن تحت عمل جراحی قرار گرفته اید، بازهم امکان بروز عوارض جانبی در شما وجود خواهد داشت.
به همین خاطر تحت مراقبت بودن و پیگیری شرایط قلبی شما اهمیت بسیار زیادی در حفظ سلامتی شما خواهد داشت. این مراقبت می تواند معاینات دوره ای، غربالگری یا آزمایشات منظمی باشد که برای بررسی سلامت وضعیت قلب خود انجام می دهید. در نتیجه بهتر است هنگام مراجعه به پزشک متخصص در مورد معاینات دوره ای با او صحبت کرده و تمامی توصیه های پزشک را به دقت رعایت کنید. در ایده آل ترین حالت ممکن، یک متخصص قلب آموزش دیده در معالجه بزرگسالی با نقایص مادرزادی قلبی می تواند به طور مرتب شما را معاینه کرده و سلامت قلب شما را مورد بررسی و ارزیابی قرار دهد.
نقایص مادرزادی قلب و بارداری
با وجود نقص های مادرزادی قلب، فرد می تواند بارداری موفقی داشته باشد خصوصاً اگر این نقص خفیف باشد. البته در صورتی که نقص مادرزادی قلب مورد پیچیده ای باشد، پزشک ممکن است با بارداری فرد مخالف باشد به همین خاطر بهتر است پیش از بارداری با پزشک متخصص قلب مشورت داشته باشید تا علاوه بر آشنایی با خطرات احتمالی، در مورد مراقبت های ویژه قبل و حین دوران بارداری خود آشنا شوید. زنان و مردان مبتلا به بیماری ها و نقایص مادرزادی قلبی در خطر انتقال این بیماری به کودکان خود هستند. پزشک برای تشخیص احتمال ابتلای کودک شما به این بیماری های مادرزادی احتمالاً آزمایش ژنتیک را تجویز خواهد کرد.
حمایت و پشتیبانی در نقایص مادرزادی قلب
یکی از مهم ترین نکات در بزرگسالی مبتلایان به نقایص مادرزادی قلب آموزش دیدن آن ها در مورد بیماری و عوارض جانبی آن است.
موضوعاتی که باید این افراد با آن آشنا باشند، عبارتند از:
- نام و جزئیات وضعیت قلبی و معالجه آن در گذشته
- هر چند وقت یکبار فرد باید برای بررسی وضعیت قلبی خود به پزشک مراجعه کند.
- اطلاعاتی در مورد داروهای مصرفی و عوارض جانبی آن ها
- چگونه در صورت لزوم از بروز عفونت های قلبی (اندوکاردیت) جلوگیری کنیم.
- دستور العمل های مورد نیاز برای انجام ورزش و محدودیت های کاری فرد
- اطلاعات مربوط به کنترل بارداری و تنظیم خانواده
- اطلاعات بیمه درمانی و گزینه های تحت پوشش بیمه
- اطلاعات مربوط به مراقبت از دندان و بیماری های قلبی
- علائم نقص مادرزادی قلب فرد به شکلی بوده و در چه صورتی باید با پزشک تماس بگیرد.
بسیاری از بزرگسالی مبتلا به بیماری های مادرزادی قلب، زندگی طولانی، پربار و کاملی داشته و هیچ جای نگرانی برای ادامه زندگی و فعالیت های آن ها وجود ندارد. اما یکی از مهم ترین نکات مراقبت فرد و ویزیت دوره ای است که فرد مبتلا نباید از انجام آن چشم پوشی کند. حتماً در مورد بیماری خود اطلاعات کاملی جمع آوری کنید تا با اعتماد به نفس بیشتری در مورد این بیماری و انتخاب شیوه درمانی خود تصمیم بگیرید.
آمادگی برای ملاقات با پزشک در نقایص مادرزادی قلب
اگر دچار نقص قلب مادرزادی هستید باید برای ویزیت دوره ای قرار ملاقاتی با پزشک متخصص ترتیب دهید.
به خاطر داشته باشید که حتی در صورتی که با هیچ مشکل و عارضه جدی روبرو نیستید بازهم نباید از این ملاقات دوره ای چشم پوشی کنید. در صورتی که برای ویزیت به پزشک عمومی مراجعه کرده باشید، احتمالاً شما را به یک متخصص بیماری های قلبی (کاردیولوژیست) ارجا خواهد داد. در این قسمت نکاتی را برای شما بازگو خواهیم کرد تا برای ملاقات با پزشک آمادگی کامل داشته باشید. از آن جایی که مدت زمان ملاقات با پزشک کوتاه بوده و حرف های زیادی برای گفتن خواهید داشت. در نتیجه بهتر است با آمادگی کامل به پزشک مراجعه کرده و از این زمان کوتاه نهایت استفاده را ببرید.
بهتر است قبل از حضور در مطب موارد زیر را آماده کنید:
- لیستی از تمامی علائم و نشانه های بیماری را تهیه کنید. همه نشانه های مربوط و غیر مربوط به بیماری خود را یادداشت کرده و همراه خود داشته باشید.
- اطلاعات مهم شخصی را یادداشت کنید. بهتر است استرس ها و تغییرات اخیری که در زندگی تان افتاده است را یادداشت کنید.
- لیستی از تمامی داروهای مصرفی خود تهیه کنید. نام تمامی داروها، مکمل ها و ویتامین های که مصرف می کنید را همراه با میزان مصرف خود یادداشت کنید.
- دوست یا یکی از اعضای خانواده خود را همراه ببرید. گاهی اوقاتت به خاطر سپردن تمامی موارد و اطلاعاتی که پزشک در اختیارتان قرار می دهد، کار دشواری است. در نتیجه بردن همراه به یادآوری اطلاعات مهم و نکات کمک زیادی خواهد کرد.
- سؤالات خود را یادداشت کنید. تمامی سؤالات مربوط و غیر مربوطی که به ذهنتان رسیده و قصد پرسیدن آن ها از پزشک را دارید را یادداشت کرده و همراه خود به مطب ببرید.
سوالات بیمار از پزشک
بهتر است در مورد بیماری های قلبی مادرزادی سؤالات زیر را از پزشک بپرسید:
- احتمال اصلی بروز این علائم چیست؟
- نیاز به چه آزمایشاتی خواهم داشت؟
- چه گزینه های درمانی برای عارضه من وجود دارد؟
- آیا بروشور یا برگه پرینت شده در مورد این بیماری دارید؟
- برای کسب اطلاعات بیشتر مطالعه چه سایتی را توصیه می کنید؟
- آیا در فعالیت ها یا رژیم غذایی باید محدودین خاصی را رعایت کنم؟
- با توجه به نقص قلبی که دارم، چند وقت یک بار باید برای بررسی عوارض جانبی احتمالی به پزشک مراجعه کنم؟
- مبتلا به بیماری های دیگری هستم. چگونه این بیماری ها را در کنار هم مدیریت کنم؟
سوالات پزشک
پزشک احتمالاً در حین معاینه سؤالات زیر را مطرح خواهد کرد:
- علائم به وجود آمده تا چه میزان شدید است؟
- آیا عاملی باعث بهبود علائم شما می شود؟
- سبک زندگی شما به چه شکل است؟
- آیا اهل مصرف تنباکو یا فعالیت بدنی هستید؟
- آیا عاملی باعث شدت گرفتن علائم شما می شود؟
- آیا علائم شما دائمی بوده یا به طور موقتی ظاهر می شود؟
- چه چیزی باعث بهتر و یا بدتر شدن علائم شما می شوند؟
آخرین دیدگاه‌ها