بیماری روانی، که به آن اختلالات سلامت روان و یا اختلالات روانپزشکی نیز گفته می شود، به طیف وسیعی از شرایط سلامت روان اشاره دارد. نمونه هایی از بیماری های روانی شامل افسردگی، اختلالات اضطرابی، اسکیزوفرنی، اختلالات خوردن و اعتیاد هستند. بسیاری از افراد هر از گاهی نگرانی های مربوط به سلامت روان خودشان دارند. اما وقتی نگرانی ها و علائم باعث استرس زیاد و اختلال در زندگی روزمره فرد می شود، این نگران به یک بیماری روانی تبدیل می شود.
علت بیماری روانی
به طور کلی تصور می شود بیماری های روانی ناشی از انواع عوامل ژنتیکی و محیطی باشند:
صفات ارثی: بیماری روانی در افرادی که خویشاوندان آن ها نیز دارای یک بیماری روانی هستند، بیشتر دیده می شود.
استرس ها و شرایط خاص قبل از تولد: قرار گرفتن مادر در معرض عوامل استرس زا های محیطی، شرایط التهابی، سموم، الکل یا مواد مخدر می تواند در ابتلای بیماری روانی بعد از تولد کودک تاثیر داشته باشد.
ساختار مغز: تغییر ساختار شیمیایی مغز می تواند منجر به افسردگی و سایر اختلالات عاطفی شود.
عوامل خطر بیماری روانی
برخی عوامل ممکن است خطر ابتلا به یک بیماری روانی را افزایش دهد، از جمله:
- تجربیات آسیب زا
- سابقه بیماری روانی قبلی
- استفاده از الکل یا داروهای تفریحی
- یک وضعیت پزشکی مزمن مانند دیابت
- آسیب مغزی مانند ضربه شدید به سر
- سابقه سوء استفاده جنسی در دوران کودک
- شرایط استرس زای زندگی، مانند مشکلات مالی، مرگ یک دوست یا طلاق
بیماری های روانی، شایع هستند و می تواند در هر سنی، از کودکی تا بزرگسالی آغاز شوند، اما بیشتر موارد در اوایل زندگی شروع می شود.
اثرات بیماری های روانی می تواند ماندگار یا طولانی مدت باشد. همچنین امکان دارد فرد بیش از یک اختلال سلامت روان را همزمان داشته باشد. به عنوان مثال، هم دچار افسردگی و هم اختلال در مصرف مواد مبتلا باشد.
علائم بیماری روانی
علائم بیماری روانی بسته به نوع اختلال، شرایط و سایر عوامل می تواند متفاوت باشد. علائم بیماری روانی می تواند بر احساسات، افکار و رفتارهای شما تأثیر بگذارد.
نمونه هایی از علائم بیماری های روانی عبارتند از:
- تفکر اشتباه
- عدم تمرکز
- افکار خودکشی
- عدم درک اطرافیان
- کاهش میل جنسی
- احساس غم و اندوه
- تغییرات شدید خلقی
- تغییرات عمده در عادات غذا خوردن
- اجتناب از دوستان و فعالیت های اجتماعی
- عصبانیت، خصومت یا خشونت بیش از حد
- مشکلات مربوط به سوء مصرف الکل یا مواد مخدر
- خستگی زیاد، کمبود انرژی یا مشکل در خوابیدن
- ترس و نگرانی بیش از حد و یا احساس شدید گناه
- عدم توانایی در مواجهه با مشکلات روزمره یا استرس
- هذیان یا جدا شدن از واقعیت برای مثال: پارانویا(بدبینی افراطی)
- توهم درک بدون محرک برای مثال توهم شنیداری، توهم دیداری، توهم لامسه، توهم چشایی
بعضی اوقات علائم یک اختلال سلامت روان به عنوان مشکلات جسمی مانند درد معده، کمردرد، سردرد یا سایر دردهای غیر قابل توضیح ظاهر می شود.
اگر علائمی از یک بیماری روانی دارید، به روان پزشک یا روان شناس مراجعه کنید.
بیماری های روانی به تنهایی درمان نمی شوند و در صورت عدم درمان یک بیماری روانی با گذشت زمان بدتر می شود و مشکلات جدی ایجاد می کند.
انواع بیماری روانی
انواع اصلی بیماری روانی، عبارتند از:
اختلالات عصبی رشد
این نوع طیف وسیعی از مشکلات را که معمولاً در کودکی و قبل از دوران مدرسه شروع می شوند، پوشش می دهد.
اختلالات عصبی رشد شامل اختلال طیف اوتیسم، اختلال نقص توجه / بیش فعالی (ADHD) و اختلالات یادگیری می باشند.
اسکیزوفرنی و سایر روان پریشی ها
برخی اختلالات روانی باعث جدایی فرد از واقعیت می شود. بارز ترین نمونه آن ها بیماری اسکیزوفرنی است.
اختلالات دو قطبی و بیماری های مرتبط با آن
شامل اختلالات با دوره های متناوب شیدایی (دوره های فعالیت بیش از حد، انرژی و هیجان) و افسردگی خواهد بود.
اختلالات افسردگی
شامل اختلالاتی است که بر احساس فرد تأثیر می گذارد و می توانند توانایی عملکرد او را مختل کنند.
اختلالات افسردگی شامل اختلال افسردگی و اختلال دیسفوریک قبل از قاعدگی می باشد.
اختلالات اضطرابی
اضطراب احساسی است که با پیش بینی بروز خطر در آینده همراه با نگرانی بیش از حد مشخص شده و شامل اختلال اضطراب عمومی، اختلال هراس و فوبیا هستند.
وسواس فکری و اختلالات مرتبط با آن
شامل وسواس در افکار و اعمال تکراری می شود. انواع آن، اختلال وسواس، اجباری احتکار و وسواس کندن مو (تریکوتیلومانیا) می شود.
اختلالات مربوط به استرس و سانحه
اختلالاتی هستند که فرد در هنگام و یا بعد از یک رویداد استرس زا در زندگی، در مقابله با آن مشکل پیدا می کند.
اختلالات تجزیه
شامل اختلالاتی مانند اختلال هویت جدا کننده و فراموشی جدا کننده، می شوند که در آن ها احساس فرد مختل می شود.
اختلالات علائم جسمی
فرد مبتلا به یکی از این اختلالات ممکن است دارای علائم جسمی باشد که باعث اضطراب و اختلال در عملکرد سیستم بدن می شود. این اختلالات شامل اختلال علائم جسمی، اختلال اضطراب بیماری و اختلال تحریک آمیز است.
اختلالات مرتبط با غذا خوردن
این اختلالات شامل اختلالات مرتبط با غذا خوردن است که بر تغذیه و سلامتی تأثیر می گذارد و شامل بی اشتهایی عصبی و اختلال پرخوری می شود.
اختلالات کنترل ادرار و مدفوع Elimination disorders
این اختلالات مربوط به دفع نامناسب ادرار یا مدفوع است که به طور تصادفی انجام می گیرد. خیس کردن تخت شبانه (شب ادراری) نمونه ای از این اختلال است.
اختلالات خواب
اختلالات مربوط به خواب مانند بی خوابی، آپنه خواب و سندرم پاهای بی قرار که نیاز به مراقبت و درمان پزشکی دارند.
اختلالات جنسی
این موارد شامل اختلالات مربوط به مسائل جنسی مانند انزال زودرس و اختلال ارگاسم زنانه هستند.
آشفتگی جنسیتی
فرد در آشفتگی جنسیتی شدیدا از جنسیت خود ناراضی و ناراحت است و آرزو و میل شدید در بودن به جنس مخالف دارد.
اختلالات مخرب، كنترل رفتار
این اختلالات شامل مشکلات مربوط به خود کنترلی عاطفی و رفتاری می باشد و شامل کلپتومانیا آتش افروزی اجباری) و یا اختلال انفجاری متناوب می شوند.
اختلالات وابسته به مواد و اعتیاد
مشکلات مرتبط با استفاده بیش از حد از الکل، کافئین، تنباکو و مواد مخدر و داروها هستند. اختلال قمار هم شامل مورد فوق می شود.
اختلالات شناختی
اختلالات شناختی بر توانایی فرد در تفکر و استدلال تأثیر می گذارد. این مشکلات شامل هذیان، و اختلالات شناختی ناشی از شرایط یا بیماری هایی مانند آسیب مغزی یا آلزایمر هستند.
اختلالات شخصیتی
یک اختلال شخصیتی شامل رفتارهای ناسالم است که باعث ایجاد مشکلاتی در زندگی و روابط فرد می شود و شامل اختلالات شخصیت مرزی، ضد اجتماعی و خودشیفتگی است.
اختلالات سادیسم جنسی
این اختلالات شامل علاقه جنسی است که باعث پریشانی یا اختلال شخصی می شود و ممکن است باعث شود فرد به شخص دیگری آسیب جدی وارد کند. نمونه هایی از این بیماری اختلال سادیسم جنسی (دیگر آزاری) و اختلال پدوفیلی (تمایلات جنسی به کودکان می باشند.
سایر اختلالات روانی
شامل اختلالات روانی است که به دلیل سایر بیماری ها ایجاد می شوند.
تشخیص بیماری روانی
برای تشخیص و بررسی عوارض مربوط به یک بیماری روانی، ممکن است موارد زیر صورت گیرند:
معاینه بدنی: پزشک برای تشخیص بهتر در مرحله اول علائم بیمار را برای رد یا تایید کردن مشکلات جسمی احتمالی بررسی می کند.
آزمایشات: این آزمایشات ممکن است شامل بررسی عملکرد تیروئید یا غربال گری برای مصرف الکل و مواد مخدر باشد.
ارزیابی روان شناختی: پزشک یا روان شناس در مورد علائم، افکار، احساسات و الگوهای رفتاری با بیمار صحبت می کنند و احتمال دارد از او بخواهد، پرسشنامه ای را پر کند.
تشخیص نوع بیماری روانی
علائم تعیین کننده برای هر بیماری روانی به طور مفصل در دفترچه راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5) منتشر شده توسط انجمن روان پزشکی آمریکا آمده است. روان شناسان و روان پزشکان برای تشخیص بیماری های روانی از این کتابچه استفاده می کنند.
عوارض بیماری روانی
بیماری روانی، عامل اصلی ناتوانی است. بیماری روانی درمان نشده می تواند باعث ایجاد مشکلات عاطفی شدید، رفتاری و سلامت جسمی شود.
عوارضی که گاه با بیماری روانی مرتبط می شود، شامل موارد زیر است:
- انزوای اجتماعی
- فقر و بی خانمانی
- درگیری های خانوادگی
- مشکلات حقوقی و مالی
- نارضایتی و کاهش لذت از زندگی
- اختلال در برقراری روابط با دیگران
- سیستم ایمنی بدن ضعیف و عفونت ها
- بیماری های قلبی و سایر شرایط پزشکی
- مشکلات مربوط به دخانیات، الکل و سایر داروها
- خودزنی و آسیب رساندن به دیگران، از جمله خودکشی یا قتل
- از دست دادن شغل یا ترک تحصیل یا سایر مشکلات مربوط به کار و تحصیل
درمان بیماری روانی
درمان بستگی به نوع بیماری روانی، شدت آن و اولویت بیمار دارد. در بسیاری موارد، ترکیبی از درمان ها به بهترین وجه تاثیر بیشتری خواهند داشت. اگر شما یک بیماری روانی خفیف با علائم کنترل شده داشته باشید، ممکن است درمان با مراجعه به یک روان شناس کافی باشد. با این وجود، در بیماری های شدید روانی مانند اسکیزوفرنی اغلب یک رویکرد تیمی بهتر می تواند روند درمانی را کنترل کند.
داروها
اگرچه داروهای روان پزشکی، بیماری روانی را درمان نمی کنند، اما اغلب می توانند علائم را به میزان قابل توجهی بهبود بخشند. داروهای روان پزشکی همچنین می توانند به مؤثرتر شدن سایر روش های درمانی مانند روان درمانی کمک کنند. نوع داروها به وضعیت بیماری و نحوه پاسخ بدن بیمار به دارو بستگی دارد.
برخی از رایج ترین انواع داروهای روان پزشکی بدون نسخه عبارتند از:
داروهای ضد افسردگی
داروهای ضد افسردگی برای درمان افسردگی، اضطراب و بعضی اوقات شرایط دیگر استفاده می شوند. آن ها می توانند به بهبود علائمی مانند غم، نا امیدی، کمبود انرژی، مشکل در تمرکز و عدم علاقه به فعالیت های روزمره کمک کنند. داروهای ضد افسردگی اعتیاد آور نیستند و وابستگی ایجاد نمی کنند.
داروهای ضد اضطراب
از این داروها برای درمان اختلالات اضطرابی مانند اختلال اضطراب عمومی یا اختلال هراس استفاده می شود. این داروها می توانند به کاهش اضطراب و درمان بی خوابی کمک کنند. اما می توانند باعث ایجاد وابستگی شوند، بنابراین در حالت ایده آل در کوتاه مدت استفاده می شود.
داروهای تثبیت کننده خلق
داروهای تثبیت کننده خلق بیشتر برای درمان اختلالات دوقطبی استفاده می شود، که شامل قسمت های متناوب شیدایی و افسردگی است. بعضی اوقات از ترکیب تثبیت کننده خلقی با داروهای ضد افسردگی برای درمان افسردگی استفاده می شود.
داروهای ضد روان پریشی
داروهای ضد روان پریشی معمولاً برای درمان اختلالات روانی مانند اسکیزوفرنی استفاده می شود.
روان درمانی
روان درمانی، که به گفت و گو درمانی معروف است، شامل صحبت کردن در مورد وضعیت بیمار با یک روان شناس است. در طول روان درمانی، بیمار وضعیت و خلقیات، احساسات، افکار و رفتارهای خودش را بیشتر می شناسد. با بینش و دانشی که به دست می آورد، می تواند مهارت های مقابله و مدیریت استرس را یاد بگیرد.
درمان های تحریک مغز
از روش های تحریک مغزی گاهی برای افسردگی و سایر اختلالات سلامت روان استفاده می شود. آن ها به طور کلی برای موقعیت هایی که در آن داروها و روان درمانی تاثیری ندارند، استفاده می شوند و شامل درمان با تشنج، تحریک مغناطیسی ترانس کرانیال تکراری، تحریک عمیق مغز و تحریک عصب واگ می شوند.
برنامه های اسکان و بستری در بیمارستان
بعضی اوقات بیماری روانی به حدی شدید می شود که بیمار نیاز به بستری شدن در بیمارستان روانی دارد. بستری شدن در بیمارستان در مواردی انجام می شود که احتمال آسیب رساندن به خود یا شخص دیگری توسط بیمار وجود داشته باشد. گزینه ها بستری شامل مراقبت 24 ساعته، بستری روزانه در بیمارستان یا در محل سکونت است که یک مکان موقت برای زندگی بیمار در نظر گرفته می شود. گزینه دیگر ممکن است درمان سرپایی فشرده باشد.
سوء مصرف مواد
مشکلات مصرف مواد معمولاً با بیماری روانی همراه هستند و بیماری روانی را بدتر می کنند. اگر بیمار نمی تواند به تنهایی استفاده از مواد مخدر یا الکل را ترک کند، به درمان نیاز دارد.
سبک زندگی و درمان های خانگی بیماری روانی
در بیشتر موارد، اگر بیمار سعی کند به تنهایی بدون مراقبت حرفه ای بیماری خود را درمان کند، این بیماری بهتر نمی شود. اما برخی از راهکار ها را می تواند براساس برنامه درمانی خودش انجام دهد:
- جلسات درمانی خودش را پیگیری کند.
- از مصرف الکل و مواد مخدر خودداری کند.
- در مورد بیماری روانی خود اطلاعات لازم را کسب کند.
- در هنگام شدید بودن علائم از تصمیم گیری های مهم خودداری کند.
- در طول روز سعی کند فعالیت داشته باشد و ورزش منظم انجام دهد.
- با دوستان و خانواده در ارتباط باشد و در فعالیت های اجتماعی شرکت کند.
- یک برنامه منظم شامل خواب کافی، تغذیه سالم و فعالیت بدنی منظم داشته باشد.
- فرد یاد بگیرد که یک نگرش مثبت داشته باشد. تمرکز روی نکات مثبت می تواند زندگی فرد را بهتر کند و حتی ممکن است سلامتی او را بهبود بخشد.
پیشگیری بیماری روانی
هیچ راه مطمئنی برای جلوگیری از بیماری های روانپزشکی وجود ندارد. اما در صورت ابتلا، مدیریت استرس و افزایش اعتماد به نفس می تواند در كنترل علائم به فرد كمك كند. به همین منظور می تواند این مراحل را انجام دهد:
به علائم هشدار دهنده خود توجه شود: بیمار باید با پزشک یا درمانگر خود همکاری کند تا بداند چه عاملی باعث ایجاد علائم او می شود. وی باید یاد بگیرد در صورت عود علائم چه کاری انجام دهد.
معاینات معمول پزشکی دنبال شوند: افراد برای پیشگیری باید از معاینه ها یا مراجعه به پزشک غافل نشوند. ممکن است وی از نظر جسمی مشکل جدیدی پیدا کنند که باید درمان شود.
خواب کافی، تغذیه سالم و فعالیت بدنی منظم از اهمیت زیادی برخوردار است. افراد باید سعی کنند یک برنامه منظم داشته باشند.
آمادگی برای مراجعه به پزشک
قبل از قرار ملاقات، لیستی از موارد زیر تهیه کنید:
- اطلاعات پزشکی، از جمله سایر بیماری های جسمی یا روانی
- علائمی که شما یا نزدیکانتان متوجه آن ها شده و در طولانی مدت ادامه پیدا کرده اند.
- اطلاعات شخصی کلیدی، از جمله حوادث آسیب زا در گذشته و عوامل استرس زا در حال حاضر
- هرگونه دارو، ویتامین، محصولات گیاهی یا مکمل های دیگری که مصرف می کنید، و دوزهای آن ها
سؤالاتی که باید از پزشک بپرسید، شامل موارد زیر است:
- درمان چه مدت طول می کشد؟
- آیا به گفت و گو درمانی و مشاوره نیاز دارم؟
- چه نوع بیماری روانی ممکن است داشته باشم؟
- برای کمک به خودم چه کاری می توانم انجام دهم؟
- شما نوع بیماری روانی من را چگونه درمان می کنید؟
در حین قرار ملاقات، پزشک احتمالاً از شما سؤالاتی در مورد خلق و خو، افکار و رفتار خود می پرسند، مانند:
- آیا سابقه خانوادگی بیماری روانی دارید؟
- چه زمانی برای اولین بار متوجه علائم شدید؟
- چه دارویی و مکمل های بدون نسخه مصرف می کنید؟
- آیا زندگی روزمره شما تحت تأثیر علائم قرار گرفته است؟
- در مورد بیماری روانی تا به حال چه درمانی انجام داده اید؟
- آیا الکل می نوشید یا از داروهای غیرمجاز استفاده می کنید؟
- اعضای خانواده یا دوستان شما در مورد روحیه یا رفتارتان چه نظری دارند؟
آخرین دیدگاه‌ها