سروتونین و دوپامین، دو انتقال دهنده عصبی رایج هستند که بر روی قسمت های مشابه بدن اثر می گذارند اما اثرات متفاوتی دارند. به طور کلی، انتقال دهنده های عصبی، پیام رسان های شیمیایی هستند که به اعصاب اجازه می دهند با یکدیگر یا با دیگر ساختارهای بدن، ارتباط برقرار کنند. این مقاله از پزشکت عملکرد دوپامین و سروتونین و همچنین شباهت ها و تفاوت های بین این دو انتقال دهنده عصبی را مورد بحث قرار می دهد.
تفاوت های کلیدی بین سروتونین و دوپامین
سروتونین، همچنین به عنوان 5-هیدروکسی تریپتامین شناخته می شود(5-HT) یک انتقال دهنده عصبی است که در بخشی از ساقه مغز شما به نام هسته های رافه و دستگاه گوارش تولید می شود. سروتونین از اسید آمینه ای به نام تریپتوفان ساخته می شود. این انتقال دهنده عصبی بیشتر به دلیل توانایی آن در تقویت خلق و خوی شما شناخته شده است، اما همچنین نقش مهمی در هضم و سیستم ایمنی دارد.
دوپامین، از طریق یک فرآیند دو مرحله ای در پایه مغز شما ساخته می شود. اسید آمینه ای به نام تیروزین ابتدا به آمینو اسید دیگری به نام L-dopa تبدیل و سپس به دوپامین تبدیل می شود.
دوپامین به عنوان انتقال دهنده عصبی لذت شناخته می شود. این به این دلیل است که دوپامین مسئول ایجاد احساس خوب پس از داشتن رابطه جنسی یا خوردن یک وعده غذایی خوب یا انجام هر فعالیت دیگری است که سیستم پاداش را در مغز شما فعال می کند. همچنین به شما کمک می کند تا بتوانید تمرکز کنید و اطلاعات جدید را یاد بگیرید.
دوپامین عملکردهای کمتر شناخته شده ای نیز دارد. این انتقال دهنده عصبی در حرکات ماهیچه ای، مدیریت ضربان قلب، شیردهی، درد، خواب و عملکرد کلیه ها و رگ های خونی نقش دارد.
علل عدم تعادل سروتونین و دوپامین
کمبود سروتونین و دوپامین ممکن است به دلایل مختلفی رخ دهد. بدن شما ممکن است به اندازه کافی از این انتقال دهنده های عصبی تولید نکند یا نتواند به طور مناسب به آنها پاسخ دهد. برخی از داروها می توانند بر سطح سروتونین و دوپامین نیز تأثیر بگذارند.
سایر علل این کمبودها عبارتند از:
- افسردگی
- اضطراب
- آسیب مغزی
- استرس مزمن
- رژیم های کم کربوهیدرات
- کمبود اسیدهای چرب امگا 3
- سطوح پایین (کمبود) ویتامین D
- برخی شرایط پزشکی مانند بیماری پارکینسون
علائم کاهش سروتونین و دوپامین
سطوح پایین سروتونین یا دوپامین می تواند علائم مشابهی ایجاد کند. با این حال، دوپامین نیز بر عضلات تأثیر می گذارد، در حالی که سروتونین تأثیری ندارد.
سروتونین
کمبود سروتونین می تواند باعث بروز علائم زیر شود:
- کاهش سطح انرژی
- غمگینی
- احساس ناامیدی
- نوسانات خلقی
- رفتارهای اجباری
- مشکلات گوارشی GI
- اختلال عملکرد جنسی
- افزایش یا کاهش اشتها
- مشکل در خوابیدن یا خواب زیاد
سطوح پایین سروتونین همچنین می تواند باعث بیماری های روانی مانند افسردگی و اختلالات اضطرابی شود. در موارد شدید، حتی می تواند منجر به افکار خودکشی شود.
دوپامین
علائم کمبود دوپامین می تواند شامل موارد زیر باشد:
- مشکل در توجه
- کمبود انگیزه
- حالت افسردگی
- کاهش میل جنسی
- مشکلات حافظه
- سندرم پاهای بی قرار
- لرزش (مانند لرزش دست)
- گرفتگی عضلات
- مشکل در تعادل و هماهنگی
- عدم لذت در فعالیت های لذت بخش
کمبود دوپامین همچنین می‌تواند با بیماری پارکینسون رخ دهد که یک اختلال عصبی پیشرونده است و زمانی ایجاد می‌شود که سلول‌هایی در مغز که دوپامین تولید می‌کنند دیگر به درستی کار نکنند. این وضعیت باعث لرزش، سفتی در سراسر بدن، مشکل در تعادل و حرکات آهسته می شود.
افزایش سطوح سروتونین و دوپامین
اگرچه نادر است، اما ممکن است سطح سروتونین و دوپامین بیش از حد بالا باشد.
سروتونین
سروتونین بیش از حد می تواند باعث سندرم سروتونین شود. این وضعیت معمولاً زمانی اتفاق می‌افتد که فردی بیش از حد دارو مصرف کند که سطح سروتونین را افزایش می‌دهد. علائم عبارتند از:
- اسهال
- توهمات
- بی قراری
- حالت تهوع
- استفراغ
- فشار خون بالا
- افزایش ضربان قلب
- مشکل در تعادل
دوپامین
سطوح بیش از حد دوپامین نیز می تواند عوارض جانبی ناخواسته ای ایجاد کند. این موارد ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- شیدایی
- تحریک پذیری
- اضطراب
سطوح مختلف دوپامین همچنین در سایر شرایط، از جمله اعتیاد، اختلال نقص توجه و بیش فعالی (ADHD) و اسکیزوفرنی نقش دارد.
افسردگی
هم سروتونین و هم دوپامین در افسردگی نقش دارند. سروتونین یک انتقال دهنده عصبی کلیدی مرتبط با افسردگی است. این ماده شیمیایی تاثیر قابل توجهی بر خلق و خو و احساسات مثبت مانند رضایت، شادی و همدلی با افراد دیگر دارد.
افسردگی معمولاً با گروهی از داروها به نام مهارکننده های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs) درمان می شود که به افزایش سطح سروتونین در مغز شما کمک می کند.
سطوح پایین دوپامین نیز می تواند منجر به بروز افسردگی شود. ناتوانی در احساس لذت و بی انگیزگی، دو علامت افسردگی هستند که با اختلال عملکرد دوپامین مرتبط هستند.
در حالی که SSRI ها خط اول درمان افسردگی در نظر گرفته می شوند، داروهایی که سطح دوپامین را در مغز افزایش می دهند، گاهی اوقات علاوه بر این داروها برای بهبود سطح انرژی و انگیزه تجویز می شوند.
دستگاه گوارش
انتقال دهنده های عصبی، از جمله سروتونین و دوپامین، برای سلامت روده مهم هستند. این مواد شیمیایی به بدن شما کمک می کنند تا مواد مغذی را از غذا جذب کند، جریان خون را به سیستم گوارشی شما بهبود بخشد، به حفظ سطح باکتری های مفید روده کمک می کند و حرکت روده (حرکت مواد زائد از طریق روده) را بهبود می بخشد.
سروتونین بیشتر به دلیل تأثیر آن بر سلامت روان شناخته شده است. با این حال، بیشتر سروتونین در بدن شما در روده شما ساخته می شود، نه مغز شما. این انتقال دهنده عصبی به کنترل آزاد شدن آنزیم های گوارشی که بر عملکرد روده شما تأثیر می گذارد کمک می کند.
سروتونین بیش از حد می تواند به اختلالات گوارشی، مانند سندرم روده تحریک پذیر (IBS) کمک کند. سروتونین بسیار کم می تواند باعث یبوست شود.
برخلاف سروتونین، بیشتر دوپامین در مغز شما ساخته می شود. در دستگاه گوارش، مقدار کم دوپامین جریان خون را افزایش می دهد و به روده شما کمک می کند الکترولیت ها را جذب کند.
خواب
سروتونین و دوپامین بر چرخه خواب و بیداری بدن شما تأثیر می گذارد.
سروتونین هم می تواند به بهبود خواب بهتر کمک و هم در خواب اختلال ایجاد کند. بدن برای ساختن ملاتونین (هورمون اصلی دخیل در خواب) به آن نیاز دارد.
با این حال، سروتونین بیش از حد نیز می تواند با توانایی شما در خواب با حرکات سریع چشم (REM) تداخل داشته باشد. این مرحله از خواب برای سلامت مغز مهم است و به بهبود موارد زیر کمک می کند:
- تمرکز
- تنظیم خلق و خو
- سیستم ایمنی قوی
- پردازش اطلاعات جدید
- حافظه بلند مدت
دوپامین بر ریتم شبانه روزی مرتبط با نور بدن شما تأثیر می گذارد. دوپامین به مغز شما کمک می کند تا بداند چه زمانی زمان هوشیاری و توقف تولید ملاتونین است.
راه های افزایش سروتونین و دوپامین
داروها اغلب برای افزایش سطح سروتونین و دوپامین در بدن استفاده می شوند. با این حال، چندین راه وجود دارد که می توانید سطوح را به طور طبیعی افزایش دهید، از جمله:
- فعال بمانید: زمانی که احساس ناراحتی می کنید و انگیزه ندارید، ورزش کردن می تواند به خصوص دشوار باشد. با این حال، ثابت شده است که ورزش به افزایش سطح سروتونین در مغز کمک می کند. با چیزهای ساده، مانند پیاده روی شروع کنید.
- بیرون بروید: نور خورشید به افزایش سطح انتقال دهنده های عصبی در مغز کمک می کند.
- رژیم غذایی خود را تغییر دهید: نشان داده شده است که مصرف قهوه سطح سروتونین و دوپامین را افزایش می دهد، اگرچه اگر تصمیم به کاهش مصرف داشته باشید می تواند منجر به ترک شود. خوردن غذاهای سرشار از اسیدهای چرب امگا 3 باعث افزایش سطح سروتونین می شود.
- استرس خود را مدیریت کنید: افزودن فعالیت های کاهش استرس به روز شما می تواند به بهبود خلق و خو و افزایش سطح انتقال دهنده های عصبی کمک کند. به عنوان مثال، مدیتیشن باعث افزایش سطح دوپامین در مغز شده است.
سوالات متداول
آیا دوپامین و سروتونین می توانند شما را خوشحال کنند؟ سروتونین یک انتقال دهنده عصبی است که نقش زیادی در خلق و خوی مثبت و احساسات شاد دارد. دوپامین مستقیماً بر خلق و خو تأثیر نمی گذارد، اما می تواند بر انگیزه و احساس لذت تأثیر بگذارد.
علائم کمبود سروتونین و دوپامین چیست؟ کمبود سروتونین و دوپامین می تواند باعث علائم و نشانه های متعددی شود، از جمله خلق و خوی افسرده، خستگی، بی انگیزگی، کاهش میل جنسی و مشکل در تمرکز. کمبود دوپامین همچنین می تواند باعث لرزش، گرفتگی عضلات و مشکل در تعادل شود.
سروتونین و دوپامین چگونه با هم کار می کنند؟ سروتونین و دوپامین با هم کار می کنند تا تعادل شیمیایی را در مغز و سایر قسمت های بدن ایجاد کنند. این تعادل به حفظ سلامت روان و بهبود هضم و خواب کمک می کند.
چه غذاهایی به تولید سروتونین کمک می کند؟ غذاهای حاوی اسیدهای چرب امگا 3 می توانند به افزایش سطح سروتونین کمک کنند. به عنوان مثال می توان به ماهی های چرب مانند سالمون و تن، آجیل، دانه ها و روغن های گیاهی اشاره کرد.
سخن آخر
سروتونین و دوپامین دو انتقال دهنده عصبی مهم هستند که بر سلامت روان تأثیر می گذارند. آنها همچنین برای سلامت روده مهم هستند. کمبود هر دوی این مواد شیمیایی می تواند منجر به علائم افسردگی و مشکلات مربوط به خوردن، خوابیدن و تمرکز شود. دوپامین همچنین بر عضلات تأثیر می گذارد و کمبود آنها می تواند باعث لرزش و مشکلات هماهنگی شود.
سطح سروتونین و دوپامین را می توان با داروها و با عادات سبک زندگی مانند دریافت بیشتر نور خورشید، ورزش منظم و پیروی از یک رژیم غذایی سالم افزایش داد.
اگر فکر می کنید ممکن است با سطح سروتونین یا دوپامین خود مشکل داشته باشید، با ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی خود صحبت کنید. تغییرات کوچک در عادات روزانه شما، با یا بدون کمک دارو، می تواند تفاوت زیادی در کیفیت زندگی شما ایجاد کند.
آخرین دیدگاه‌ها