برونشیت یک عفونت راه های تنفسی اصلی ریه ها (برونش ها) است و باعث تحریک و التهاب آنها و ایجاد بیش از حد خلط می شود. بدن شما سعی می کند از طریق سرفه این خلط های اضافی را دفع کند. افرادی که برونشیت دارند غالباً سرفه های همراه با خلط غلیظی دارند که قابل تغییر است.
انواع برونشیت
برونشیت ممکن است حاد یا مزمن باشد. برونشیت حاد التهاب موقتی در مجاری تنفسی است و باعث سرفه و خلط شده و احتمال دارد تا 3 هفته طول بکشد. برونشیت حاد می تواند در هر سنی شروع شود، اما بیشتر در کودکان زیر 5 سال اتفاق می افتد. علاوه بر آن در زمستان شایع تر است و اغلب پس از سرماخوردگی، گلو درد یا آنفولانزا بروز می کند. برونشیت مزمن، یک بیماری جدی تر است و بیشتر همراه با سوزش مداوم یا التهاب پوشش لوله های برونشی است و اغلب به دلیل استعمال سیگار بروز می کند. برونشیت مزمن به مدت 3 ماه در یک سال و حداقل در 2 سال متوالی ادامه می یابد و بیشتر در بزرگسالان بالای 40 سال دیده می شود.
دود سیگار و مواد شیمیایی موجود در سیگار، برونشیت را بدتر می کند و خطر ابتلا به برونشیت مزمن و بیماری انسداد مزمن ریوی را افزایش می دهد. با این حال، اگر شما دوره های مکرر برونشیت را تجربه کرده اید، ممکن است دچار برونشیت مزمن شوید و نیاز به مراقبت پزشکی داشته باشید. برونشیت حاد می تواند مسری و قابل انتشار به دیگران باشد زیرا معمولاً در اثر عفونت ویروس یا باکتری ایجاد می شود. برونشیت مزمن به احتمال زیاد مسری نیست زیرا این بیماری در اثر تحریک طولانی مدت در مجاری تنفسی ایجاد می شود.
تفاوت برونشیت و ذات الریه
از نظر علائم، بیماری برونشیت و ذات الریه ممکن است بسیار شبیه به هم باشند. هر دو باعث سرفه، تب، خستگی و احساس سنگینی در سینه می شوند. برونشیت گاهی اوقات می تواند منجر به ذات الریه شود.
با وجود تشابهات زیاد برونشیت و ذات الریه، شرایط آنها متفاوت است.
برونشیت لوله‌های برونشی یا راه های هوایی را درگیر می کند، در حالی که ذات الریه کیسه های هوا را در ریه ها تحت تأثیر قرار می دهد. معمولاً علائم ذات الریه یا پنومونی بسیار شدیدتر هستند و می تواند به خصوص در افراد مسن و سایر گروه های آسیب پذیر خطرناک باشد.
علائم برونشیت
برای برونشیت حاد یا برونشیت مزمن، علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- سرفه کردن
- تولید خلط، که می تواند شفاف، سفید، زرد مایل به خاکستری یا سبز باشد
- خستگی
- تنگی نفس
- تب و لرز
- ناراحتی قفسه سینه
اگر برونشیت حاد دارید، ممکن است علائم سرماخوردگی، مانند سردرد خفیف یا بدن درد داشته باشید. در برونشیت مزمن، به احتمال زیاد با تکرار دوره هایی بیماری، سرفه یا سایر علائم بدتر شود. در این مواقع، حتی احتمال دارد دچار عفونت حاد شوید.
در صورت بروز علائم زیر به پزشکتان مراجعه کنید:
- سرفه های طولانی مدت بیش از سه هفته
- سرفه همزمان با اختلال در خواب
- سرفه همراه با تب بالاتر از 38 درجه سانتیگراد
- خلط های رنگی یا خونی
- ابتلا به بیماری قلبی یا ریوی مانند آسم، نارسایی قلبی یا آمفیزم
- خس خس سینه یا تنگی نفس
علت برونشیت
برونشیت حاد معمولاً توسط ویروس های عامل سرماخوردگی و آنفولانزا ایجاد می شوند. این ویروس در میلیون ها قطره ریز وجود دارد که وقتی شما سرفه یا عطسه می کنید، از طریق بینی و دهان تا حدود 1 متر پخش می شوند. آنها مدتی در هوا معلق می مانند، سپس روی سطوح مختلف قرار می گیرند و می تواند تا 24 ساعت زنده بماند.
آنتی بیوتیک ها ویروس ها را از بین نمی برند، بنابراین این نوع داروها در بیشتر موارد برای برونشیت تجویز نمی شوند.
عوامل خطر برونشیت
عواملی که خطر برونشیت را افزایش می دهد عبارتند از:
دود سیگار
افرادی که سیگار می کشند یا در معرض دود سیگار هستند بیشتر در معرض خطر ابتلا به برونشیت حاد و مزمن می باشند. علاوه بر آن شایع ترین علت برونشیت مزمن، سیگار کشیدن است.
سیستم ایمنی ضعیف
سیستم ایمنی ضعیف ناشی از بیماری حاد دیگری مانند سرماخوردگی یا بیماری زمینه ای می باشد. بزرگسالان، نوزادان و خردسالان آسیب پذیری بیشتری نسبت به عفونت دارند.
قرار گرفتن در معرض محرک های تنفسی
آلودگی هوا و گرد و غبار یا گازهای سمی موجود در محیط می تواند احتمال ابتلا به برونشیت را افزایش دهند. اگر غالباً در معرض موادی هستید که می تواند به ریه های شما آسیب برساند، ممکن است در معرض برونشیت مزمن و انواع دیگر بیماری انسدادی مزمن ریه (COPD) قرار بگیرید.
برخی از محرک های برونشیت عبارتند از:
- گرد و غبار دانه
- منسوجات (الیاف پارچه)
- آمونیاک
- اسیدهای قوی
- کلر
- رفلاکس معده
دوره های مکرر سوزش معده شدید می تواند گلوی شما را تحریک کرده و خطر بروز ابتلا به برونشیت را افزایش دهد.
عوارض برونشیت
برونشیت معمولاً نگران کننده و خطرناک نیست، اما می تواند در برخی افراد می تواند منجر به ذات الریه شود. ذات الریه زمانی اتفاق می افتد که عفونت بیشتر در ریه ها منتشر شده، و کیسه های هوایی داخل ریه ها با مایعات پر شوند.
حدود پنج در صد مورد از برونشیت منجر به ذات الریه می شود.
افرادی که بیشتر در معرض خطر ابتلا به ذات الریه هستند عبارتند از:
- افراد مسن
- افرادی سیگاری
- مبتلایان بیماری های قلبی، کبدی یا کلیوی
- سیستم ایمنی ضعیف
ذات الریه خفیف معمولاً در خانه با آنتی بیوتیک قابل درمان است. موارد شدیدتر ممکن است نیاز به بستری در بیمارستان داشته باشد.
با این حال، تکرار دوره های برونشیت ممکن است باعث ابتلای شما به انسداد مزمن ریوی مزمن (COPD) گردد.
پیشگیری برونشیت
راهکارهای پیشگیری از برونشیت عبارتند از:
- از استنشاق دود سیگار خودداری کنید. دود سیگار خطر ابتلا به برونشیت مزمن را افزایش می دهد.
- واکسن آنفلولانزا بزنید. در بسیاری از موارد برونشیت حاد ناشی از آنفولانزای ویروسی است. دریافت واکسن آنفولانزا بطور سالانه می تواند شما را از ابتلا به آنفولانزا محافظت کند.
- دستان خود را بشویید. برای کاهش خطر ابتلا به عفونت ویروسی، دستان خود را به طور مکرر بشویید و مرتبا از ضد عفونی کننده های دست الکل استفاده کنید.
- از ماسک استفاده کنید. بهتر است وقتی در معرض گرد و غبار یا دودها یا شلوغی زیاد قرار می گیرید از ماسک استفاده کنید.
پیش آگهی برونشیت
اگرچه بیماری برونشیت مزمن / COPD قابل درمان نیست، اما علائم آن قابل درمان است و می تواند کیفیت زندگی شما را بهبود بخشد. پیش آگهی بیماری به میزان عملکرد ریه ها و هم چنین علائم شما و پیروی از برنامه درمانی تان بستگی دارد.
تشخیص برونشیت
در طی چند روز اول بیماری، تشخیص علائم بیماری برونشیت از نشانه های سرماخوردگی دشوار است چون در اکثر مواقع علائم این دو بیماری مشابه هم هستند. در طول معاینه فیزیکی، پزشکتان با استفاده از گوشی یا استتوسکوپ هنگام نفس کشیدن عمیق، به ریه های شما گوش می دهد.
در بعضی موارد، پزشکتان ممکن است برای تشخیص بهتر، آزمایش های جانبی زیر را توصیه کند:
اشعه ایکس قفسه سینه
اشعه ایکس قفسه سینه می تواند مشخص کند که آیا شما ذات الریه یا بیماری دیگری که باعث سرفه های شما باشند، دارید. این امر به ویژه در صورتی که سیگاری باشید، بسیار مهم است.
آزمایش خلط
خلط ، مایعی هست که شما از ریه های خود با سرفه آن را دفع می کنید. آزمایش خلط برای تشخیص نوع درمان یا میزان آلرژی شما تجویز می شود.
تست عملکرد ریوی
در طی آزمایش عملکرد ریوی، شما به وسیله ای به نام اسپیرومتر یا تنفس سنچ می دمید، تا میزان هوا در ریه ها و سرعت تنفس شما اندازه گیری شود. تست عملکرد ریوی، علائم آسم یا آمفیزم را بررسی می کند.
کاهش ظرفیت تنفسی ریه می تواند نشان دهنده، بیماری یا مشکل زمینه ای دیگر باشد.
درمان برونشیت
درمان برونشیت بستگی به نوع آن دارد. اگر برونشیت حاد دارید، ممکن است نیازی به درمان نداشته باشید و یا از داروهای بدون نسخه استفاده کنید که خلط، تب یا درد را درمان می کنند. علائم را می توان با استفاده از روش های مختلفی از جمله داروها، اکسیژن درمانی، توانبخشی ریوی، جراحی یا ترکیبی از آنها درمان کرد. پزشکتان ممکن است دستگاه پاکسازی خلطظ یا ساکشن، که به آن دستگاه ترشح مجاری هوایی نیز گفته می شود، تجویز کند تا به شما کمک کند تا به راحتی خلط را کاهش دهید.
داروها
از آنجا که بیشتر موارد برونشیت در اثر عفونت های ویروسی ایجاد می شود و آنتی بیوتیک ها تاثیری روی ویروس ها ندارند، درمان برونشیت با آنتی بیوتیک امکانپذیر نیست تجویز آنها در صورت غیر ضروری، با گذشت زمان باعث می شود باکتری ها در برابر درمان با آنتی بیوتیک ها مقاوم تر باشند.
اما پزشکتان ممکن است آنتی بیوتیک ها را برای موارد زیر تجویز کند:
- عفونت باکتریایی
- نوزادان نارس
- افراد مسن بالای 80 سال
- مبتلایان به بیماری های قلبی، ریه، کلیه یا کبد
- افراد با سیستم ایمنی ضعیف
- مبتلایان به فیبروز کیستیک ریوی
عوارض جانبی آنتی بیوتیک ها بسیار نادر است، اما شامل احساس بیماری و اسهال می شود.
انواع دارو هایی که ممکن است برای درمان برونشیت مزمن / COPD استفاده شود، شامل موارد زیر است:
- اگر سرفه شما باعث اختلال در خواب شما شود، می توانید موقع خواب، از داروهای سرکوب کننده های سرفه استفاده کنید.
- اگر به آلرژی، آسم یا بیماری انسدادی مزمن ریوی (COPD) مبتلا باشید، پزشکتان می تواند برای کاهش التهاب و باز کردن راه های تنفسی در ریه ها، داروی استنشاقی و سایر داروها را توصیه کند.
- داروهای ضد التهابی، مانند کورتیکواستروئیدها ( استروئیدها ) برای کاهش تورم و افزایش برون دهی خلط مصرف می شوند. استروئیدها می توانند انواع مختلفی از عوارض جانبی از جمله تورم در پا و دست ها، تغییر خلق و خوی، افزایش اشتها و چاقی، اختلال در خواب و موارد جدی تر مانند دیابت، خطر بروز عفونت ها، پوکی استخوان و آب مروارید داشته باشند.
- برونکودیلاتورها یا باز کننده برونش ها برای آرامش عضلات اطراف مجاری تنفسی تجویز می شوند.
- داروهای ترکیبی که حاوی ترکیبی از استروئیدها و برونکودیلاتیلاتورها هستند.
روش های درمانی
در صورت ابتلا به برونشیت مزمن، می توانید از توانبخشی ریوی بهره مند شوید. توانبخشی ریوی یک برنامه تمرین تنفسی است که در آن یک متخصص ریه به شما آموزش می دهد که چگونه راحت تر نفس بکشید و توانایی خود را برای ورزش افزایش دهید.
سبک زندگی و داروهای خانگی برونشیت
برای کمک به بهبودی علائم، بهتر است راهکارهای خودمراقبتی زیر را رعایت کنید:
از تحریک کننده های ریه خودداری کنید. سیگار نکشید و هنگامی آلودگی هوا و قرار گرفتن در معرض تحریک کننده ها، مانند رنگ یا موادشوینده خانگی، از ماسک استفاده کنید. از رطوبت ساز استفاده کنید. هوای گرم و مرطوب به تسکین سرفه و شل شدن خلط در مجاری هوایی شما کمک می کند. اما حتماً رطوبت ساز را طبق توصیه های سازنده تمیز کنید تا از رشد باکتری ها و قارچ ها در ظرف آب جلوگیری شود.
اگر هوای سرد، باعث تشدید سرفه شما تنگی نفس می شود، قبل از بیرون رفتن از منزل، از ماسک استفاده کنید.
در صورت عدم منع پزشکی، هر دو ساعت یکبار از مایعات استفاده کنید و استراحت زیادی داشته باشید. مایعات به جلوگیری از کم آبی بدن و رقیق شدن مخاط در ریه های کمک کرده و باعث می شوند راحت تر سرفه کنید.
به عنوان یک جایگزین برای داروی بدون نسخه سرفه، از مخلوط عسل و لیمو استفاده کنید، که می تواند به تسکین گلودرد کمک کند.
آمادگی برای مراجعه به پزشکتان
اگر برونشیت مزمن دارید، ممکن است به پزشک متخصص ریه ارجاع داده شوید.
قبل از قرار ملاقات با پزشکتان، بهتر است لیستی بنویسید که به سؤالات زیر پاسخ دهد:
- آیا اخیراً دچار سرماخوردگی شدید یا آنفولانزا شده اید؟
- آیا تا به حال پنومونی داشته اید؟
- آیا شرایط پزشکی دیگری دارید؟
- به طور مرتب چه داروها و مکمل هایی مصرف می کنید؟
- آیا در شغل خود در معرض تحریک کننده های ریه هستید؟
- آیا سیگار می کشید یا در معرض دود سیگار هستید؟
احتمالاً پزشکتان از شما سؤالاتی از قبیل:
- چه زمانی علائم شما شروع شد؟
- آیا قبلاً برونشیت داشته اید؟ آیا تاکنون بیش از سه هفته بیماری شما به طول انجامیده است؟
- آیا علائم شما روی خواب یا کار شما تأثیر می گذارد؟
- آیا سیگار می کشید؟
- آیا داروهای غیرمجاز مصرف کرده اید؟
- آیا شما ورزش می کنید؟ آیا می توانید بدون مشکل از پله ها بالا بروید؟
- چه عاملی باعث بهبودی یا بدتر شدن علائم شما می شود؟
- آیا هوای سرد شما را آزار می دهد؟
- آیا متوجه می شوید که گاهی اوقات خس خس می کنید؟
- آیا واکسن آنفولانزای سالانه دریافت کرده اید؟
- آیا تاکنون علیه پنومونی واکسینه شده اید؟
آخرین دیدگاه‌ها