ریفلاکس صفرا و راهکارهای درمان خانگی آن

ریفلاکس صفرا وقتی رخ می دهد که مایع گوارشی تولید شده در کبد که صفرا نامیده می شود، به معده و مری بازگردد. ریفلاکس صفرا ممکن است با ریفلاکس اسید معده به مری همراه بوده و در نهایت به بیماری ریفلاکس معده (GERD) منجر شود. اما با این حال این دو بیماری تفاوت های زیادی با هم دارند. ریفلاکس معده یک مشکل بالقوه جدی است که باعث تحریک و التهاب بافت مری می شود.

برخلاف ریفلاکس اسید معده، رفلاکس صفرا را نمی توان با تغییر در رژیم غذایی یا شیوه زندگی کاملاً کنترل کرد. درمان شامل داروها یا در موارد شدید، جراحی است.

علائم ریفلاکس صفرا

تشخیص ریفلاکس صفرا از ریفلاکس اسید معده دشوار است. علائم و نشانه ها مشابه هستند و ممکن است این دو حالت همزمان با هم رخ دهند.

علائم و نشانه های ریفلاکس صفرا عبارتند از:

• حالت تهوع
• سرفه یا گرفتگی صدا
• کاهش وزن ناخواسته
• استفراغ مایع زرد مایل به سبز (صفرا)
• درد بالای شکم که ممکن است شدید باشد.
• سوزش سر دل مکرر (احساس سوزش در سینه که گاهی اوقات همراه با طعم ترش در دهان به گلو انتشار می یابد.)

علل ریفلاکس صفرا

کیسه صفرا اندام کوچکی است که در زیر کبد قرار دارد. وظیفه کیسه صفرا نگهداری از مایع زرد رنگی است که صفرا نامیده می شود. صفرا در کبد تولید و در کیسه صفرا ذخیره می شود. هنگامی که مواد غذایی وارد معده می شوند، مایع صفرا از کبد ترشح شده و سپس از طریق یک مجرا به داخل کیسه صفرا می ریزد.

صفرا برای هضم چربی ها و از بین بردن گلبول های قرمز فرسوده و برخی سموم بدن ضروری است. خوردن یک وعده غذا که حتی مقدار کمی چربی دارد، به کیسه صفرا پیام آزاد شدن صفرا را می دهد. به دنبال این پیام صفرا از طریق یک مجرا به دوازدهه ریخته می شود. دوزادهه ابتدا یا اولین قسمت روده باریک است که درست بعد از معده قرار دارد.

ریفلاکس صفرا به معده

غذا همراه با صفرا در ابتدای روده باریک یا دوازدهه مخلوط شده و سپس وارد بخش دوم روده کوچک می شوند.  در دهانه خروجی معده یک دریچه عضلانی با ظاهری حلقوی شکل وجود دارد. این دریچه عضلانی پیلور نام دارد. دریچه پیلور معمولاً فقط به اندازه ای باز می شود که هر بار در حدود یک حدود 3.75 میلی لیتر یا کمتر مواد غذایی وارد روده شود.

در بیماری ریفلاکس صفرا، دریچه پیلور به درستی بسته نمی شود و در نتیجه صفرا دوباره به معده برمی گردد. مایع صفرا می تواند منجر به التهاب پوشش معده شود.

ریفلاکس صفرا به مری

وقتی اسفنکتر تحتانی مری، به درستی کار نکند، صفرا و اسید معده می توانند به مری باز گردند. اسفنکتر مری در قسمت ورودی معده قرار دارد. این دریچه هر بار فقط به اندازه ای باز می شود که غذا بتواند وارد معده شود. اما اگر عضلات دریچه ضعیف شده و به صورت طبیعی عمل نکند، باعث می شود که صفرا دوباره به مری بازگردد.

ریفلاکس صفرا ممکن است به دلیل موارد زیر هم ایجاد شود:

• جراحی کیسه صفرا. ریفلاکس صفرا در افرادی که کیسه صفرا را برداشته اند به طور قابل توجهی بیشتر از افرادی است که این جراحی را انجام نداده اند.
• عوارض جراحی. انواع جراحی های معده، از جمله برداشتن کامل یا نسبی معده و همچنین عمل بای پس معده که برای کاهش وزن انجام می شود، جزء مهمترین عوامل ابتلا به ریفلاکس صفرا هستند.
• زخم معده. در برخی موارد زخم معده باعث مسدود شدن و یا اختلال در عملکرد دریچه پیلوریک  می شود. از آنجایی که دریچه پیلوریک نمی تواند به خوبی باز و بسته شود غذای هضم شده به صورت راکد در داخل معده  می ماند. این مساله باعث افزایش فشار معده و در نهایت بازگشت صفرا و اسید معده به مری می شود.

عوارض ریفلاکس صفرا

ریفلاکس صفرا معمولا با سرطان معده ارتباط دارد. همچنین ابتلا همزمان به ریفلاکس صفرا و ریفلاکس معده می تواند خطر عوارض زیر را افزایش دهد:

• ریفلاکس معده به مری. GERD وضعیتی است، که در آن اسید معده به درون مری برمی گردد. این مساله باعث تحریک و التهاب مری می شود. ریفلاکس معده به مری یکی از بیماری های مزمن گوارشی بوده و با احساس سوزش در قفسه سینه همراه است.
• مری بارت. این وضعیت جدی هنگامی رخ می دهد که مری به مدت طولانی در معرض اسید معده قرار بگیرد. در نتیجه قسمت انتهایی مری در اثر تماس مداوم با اسید معده دچار تغییر شکل و بافت می شود. به این ترتیب سلول های مری در معرض خطر سرطانی شدن قرار می گیرند.
• سرطان مری. بررسی ها نشان می دهد که ریفلاکس صفرا خطر ابتلا به سرطان های دستگاه گوارش به خصوص سرطان مری را به شدت افزایش می دهد.

تشخیص ریفلاکس صفرا

توصیف علائم و آگاهی از سابقه پزشکی شما معمولاً برای تشخیص مشکل ریفلاکس توسط پزشک کافی است. اما تمایز بین ریفلاکس اسید و ریفلاکس صفرا دشوار بوده و نیاز به انجام آزمایشات بیشتر دارد. مهمترین این آزمایشات عبارتند از:

• امپدانس مری. در این آزمایش حرکت مایع بلعیده شده در مری مورد بررسی قرار می گیرد. این آزمایش را می توان بر قسمت های مختلف مری  انجام دارد. امپدانس مری یکی از روش های مناسب برای تشخیص ریفلاکس اسید مری به معده است.
• آزمایش پروب اسید امبولاتور. این آزمایش در واقع PH مری را پایش می کند.  برای در این آزمایشات از یک پروب اندازه گیری اسید برای شناسایی ریفلاکس اسید در مری استفاده می شود. آزمایشات اسید آمبولاتوری می تواند به پزشک در رد احتمال ریفلاکس اسید کمک کند.
• ثبت کپسولی. در این تست از یک کپسول کوچک استفاده می شود. این کپسول به یک پروب حسگر اسید مجهز است. سیم های گیرنده بر روی بدن بیمار متصل می شود. کپسول دفعات برگشت اسید معده به مری را به این سیم های گیرنده منتقل می کند. کپسول در نهایت پس از گذشت دو الی سه روز از طریق مدفوع از بدن دفع می شود.
• آندوسکوپی. در این روش یک لوله نازک و انعطاف پذیر از طریق دهان وارد گلو می شود. در قسمت سر این لوله یک دوربین بسیار ریز به نام آندوسکوپ قرار دارد. پزشک به کمک آندوسکوپ می تواند قسمت های مختلف دستگاه گوارش از جمله مری را مشاهده کند. در نتیجه بیماری هایی مانند ریفلاکس صفرا، زخم معده و همچنین التهاب معده به مری را می توان به کمک اندوسکوپی به راحتی تشخیص داد. پزشک همچنین ممکن است از نمونه برداری بافتی برای تشخیص سرطان مری استفاده کند.

در این آزمایش، یک لوله نازک و انعطاف پذیر (کاتتر) با یک پروب در انتها از طریق بینی به مری متصل می شود. این کاوشگر اسید موجود در مری را برای مدت 24 ساعت اندازه گیری می کند.

روش های درمان ریفلاکس صفرا

تغییر سبک زندگی و مصرف داروها در درمان ریفلاکس اسید معده به مری بسیار موثر است. اما با این حال استفاده از این روش ها در درمان ریفلاکس صفرا چندان موثر نیست.

داروها

• اسید اورسودئوکسیکولیک. مصرف منظم این دارو می تواند فرکانس و شدت علائم ریفلاکس صفرا را کاهش دهد.
• سوکرالفات. این دارو به صورت قرص های خوراکی وجود دارد. سوکرالفات با ایجاد یک پوشش محافظتی از دیواره معده و مری در برابر ریفلاکس صفرا محافظت می کند.
• گیرنده های اسید صفراوی. این گیرنده ها به اسیدهای صفراوی متصل شده و مانع جذب آنها در روده کوچک می شوند. اما بررسی ها نشان می دهد که این داروها نسبت به سایر روش های درمانی اثرات کمتری دارند. همچنین مصرف این داروها با عوارض جانبی مانند نفخ شکم همراه است.

درمان های جراحی

اگر داروها نتوانند علائم ریفلاکس صفرا را کاهش دهند یا تغییرات پیش سرطانی در معده یا مری شما ایجاد شود، ممکن است پزشک عمل جراحی را توصیه کند.

برخی از انواع جراحی ها ممکن است نسبت به سایر روش ها موفقیت بیشتری در درمان ریفلاکس صفرا داشته باشند. به همین علت حتما پیش از عمل در رابطه با عوارض مثبت و منفی هر یک از روش های جراحی با پزشک خود مشورت کنید. گزینه های جراحی عبارتند از:

• جراحی انحرافی در طی این نوع جراحی، پزشک اتصال جدیدی برای تخلیه صفرا در انتهای روده کوچک ایجاد کرده و صفرا را از معده دور می کند.
• جراحی ضد ریفلاکس. این روش دریچه معده را تقویت کرده و می تواند ریفلاکس اسید را کاهش دهد. با این حال، شواهد کمی در مورد اثر بخشی این روش جراحی وجود دارد.

درمان های خانگی ریفلاکس صفرا

با تغییر سبک زندگی می توان تا حد زیادی از ریفلاکس اسید معده به مری پیشگیری کرد. اما با این حال بررسی ها نشان می دهد که  این مساله تاثیر زیادی در درمان ریفلاکس صفرا ندارد. از آنجایی که بسیاری از بیماران به طور همزمان ریفلاکس اسید و ریفلاکس صفرا را تجربه می کنند، با تغییر سبک زندگی می توان تا حدودی علائم این بیماری را کاهش داد.

این روش ها عبارتند از:

• پرهیز از مصرف الکل. نوشیدن الکل باعث شل شدن اسفنکتر تحتانی مری شده و زمینه را برای ابتلا به بیماری های مختلف گوارشی فراهم می کند.
• پرهیز از خوردن غذاهای چرب. وعده های غذایی پرچرب، اسفنکتر تحتانی مری را شل کرده و سرعت خروج غذا از معده را کاهش می دهد.
•  پرهیز از مصرف سیگار.سیگار کشیدن تولید اسید معده را افزایش داده و بزاق دهان را خشک می کند. این کار باعث آسیب پذیری بیشتر بافت مری می شود.
• حفظ تناسب اندام. سوزش معده و ریفلاکس اسید در افرادی که دارای اضافه وزن هستند بیشتر رخ می دهد. زیرا وزن اضافه بدن فشار بیشتری به معده شما وارد می کند.
• پرهیز از خوابیدن پس از غذا. بعد از خوردن غذا، باید حداقل دو الی سه ساعت صبر کنید تا محتویات معده کاملا خالی شود. دراز کشیدن بلافاصله پس از صرف غذا باعث تشدید علائم ریفلاکس می شود.
• خوردن وعده های غذایی کمتر. خوردن وعده های غذایی کم حجم باعث کاهش فشار وارد شده بر روی اسفنکتر تحتانی مری می شود. این امر از باز شدن بی موقع دریچه و بازگشت محتویات معده به مری پیشگیری می کند.
• استفاده از تشک آنتی رفلاکس. علائم ریفلاکس معده معمولا در هنگام خواب شدیدتر می شود. استفاده از تشک های طبی آنتی رفلاکس با بالا بردن بالا تنه در هنگام خواب می توانند تا حد زیادی علائم رفلاکس را در شما کاهش دهند.
• مدیریت استرس. هنگامی که تحت استرس قرار دارید، روند هضم غذا کندتر می شود. این مساله می تواند علائم ریفلاکس را شدیدتر کند. استفاده از تکنیک هایی مانند تنفس عمیق، مدیتیشن یا یوگا می تواند در حفظ آرامش و مدیریت استرس به شما کمک کند.
• کاهش مصرف کافئین. کافئین یکی از نوشیدنی های مضر برای سلامت معده است. مصرف بیش از حد نوشیدنی هایی مانند قهوه می تواند تولید اسید معده را افزایش داده و باعث شل شدن اسفنکتر تحتانی مری شود. همچنین تا حد امکان از مصرف مواد غذایی مانند شکلات، مرکبات، آب میوه ها، سس های سرکه دار، پیاز، غذاهای حاوی گوجه فرنگی، غذاهای پرادویه و نعناع پرهیز کنید.

چه موقع باید به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر به طور مکرر علائم ریفلاکس را تجربه کرده و یا بدون تلاش وزن دچار کاهش وزن شده اید، حتما با پزشک خود تماس بگیرید.

اگر به ریفلاکس اسید معده مبتلا بوده ولی داروها تاثیرزیادی در درمان شما نداشته اند، حتما با پزشک خود تماس بگیرید. زیرا ممکن است دچار مشکلات صفرا باشید.