دژنراسیون ماکولا مرطوب، یک اختلال مزمن چشم است که باعث تاری دید یا لکه کور در بینایی می شود. به طور کلی دژنراسیون ماکولا مرطوب توسط عروق خونی غیرطبیعی که مایعات یا خون را در ماکولا نشت می کند، ایجاد می شود. ماکولا در بخشی از شبکیه قرار دارد که مسئول بینایی مرکزی است.
دژنراسیون ماکولا مرطوب یکی از دو نوع دژنراسیون ماکولای وابسته به سن است. نوع دیگر تخریب ماکولای خشک، شایعتر و شدت آن کمتر است. نوع مرطوب همیشه با عنوان نوع خشک شروع می شود.
تشخیص و درمان به موقع تخریب ماکولا مرطوب می تواند به کاهش بینایی کمک کرده و در برخی موارد، بینایی را بهبود بخشد.
علائم تخریب ماکولا مرطوب
علائم تخریب ماکولا مرطوب معمولاً به طور ناگهانی ظاهر و به سرعت پیشرفت می کند. آنها می تواند شامل موارد زیر باشد:
- افزایش تیرگی کلمات چاپی
- مشکل در شناسایی چهره ها
- کاهش دید مرکزی در یک یا هر دو چشم
- یک نقطه تار یا کور کاملاً مشخص در زمینه بینایی
- نیاز به نور بیشتر هنگام خواندن یا انجام کارهای نزدیک
- افزایش مشکل در انطباق با سطح نور کم، مانند ورود به یک رستوران با نور کم
دژنراسیون ماکولا بر دید جانبی (محیطی) تأثیر نمی گذارد، بنابراین به ندرت باعث کوری کامل می شود.
چه موقع با پزشک مشورت کنیم؟
در صورت بروز موارد زیر با چشم پزشک مشورت کنید:
- متوجه تغییراتی در دید مرکزی خود می شوید.
- توانایی برای دیدن رنگ ها و جزئیات خوب، مختل می شود.
این تغییرات احتمال دارد اولین نشانه از تحلیل رفتن ماکولا به خصوص در افراد بالای 60 سال سن باشد.
علل دژنراسیون ماکولا مرطوب
علت دقیق دژنراسیون ماکولا مرطوب مشخص نیست، اما احتمال بروز این وضعیت در افرادی که دچار دژنراسیون خشک ماکولا هستند، وجود دارد. از بین تمام افراد مبتلا به دژنراسیون ماکولای وابسته به سن، حدود 20٪ فرم مرطوب را تجربه می کنند.
دژنراسیون ماکولا مرطوب می تواند به روش های مختلف ایجاد شود:
- کاهش بینایی ناشی از رشد غیر طبیعی رگ های خونی. گاهی اوقات رگهای خونی غیرطبیعی از مشیمیه خارج و در ماکولا رشد می کنند (نوواسکولاریزاسیون مشیمیه). مشیمیه لایه رگهای خونی بین شبکیه و لایه بیرونی و محکم چشم (صلبیه) است. این رگهای خونی غیرطبیعی می توانند نشت کرده و عملکرد شبکیه را مختل کنند.
- کاهش بینایی ناشی از تجمع مایع در پشت چشم. هنگامی که مایعات از مشیمیه نشت می کند، می تواند بین لایه سلول نازک به نام اپیتلیوم رنگدانه شبکیه ویا در لایه های شبکیه جمع شود. این می تواند باعث برجستگی در ماکولا و در نتیجه باعث از بین رفتن یا تحریف بینایی شود.
عوامل خطر دژنراسیون ماکولا مرطوب
عواملی که احتمال دارد خطر ابتلا به دژنراسیون ماکولا را افزایش دهند عبارتند از:
- نژاد. تخریب ماکولا بیشتر در قفقازی ها دیده می شود.
- سن. این بیماری بیشتر در افراد بالای 55 سال دیده می شود.
- چاقی. بررسی ها نشان می دهد که چاقی احتمال پیشرفت دژنراسیون ماکولا به شکل شدیدتر بیماری را افزایش می دهد.
- تاریخچه خانوادگی و ژنتیک. این بیماری یک جنبه ارثی دارد. محققان چندین ژن مرتبط با ابتلا به این بیماری را شناسایی کرده اند.
- سیگار کشیدن. کشیدن سیگار یا قرار گرفتن منظم در معرض دود به میزان قابل توجهی خطر ابتلا به زوال ماکولا را افزایش می دهد.
- بیماری قلب و عروقی. اگر بیماری هایی دارید که قلب و رگ های خونی را تحت تأثیر قرار می دهد، احتمال دارد بیشتر در معرض خطر تحلیل رفتن ماکولا قرار داشته باشید.
عوارض دژنراسیون ماکولا
افرادی که تخریب ماکولای مرطوب آنها به سمت کاهش بینایی مرکزی پیش رفته است، خطر افسردگی و انزوای اجتماعی بیشتری دارند. با کاهش شدید بینایی، افراد احتمال دارد توهم بینایی (سندرم چارلز بونت) را تجربه کنند.
پیشگیری از دژنراسیون ماکولا مرطوب
انجام معاینات منظم چشم برای شناسایی علائم اولیه تخریب ماکولا بسیار مهم است. اقدامات زیر می تواند در کاهش خطر ابتلا به دژنراسیون ماکولا مرطوب کمک کند:
- سیگار نکشید. افراد سیگاری بیش از افراد غیر سیگاری به دژنراسیون ماکولا مبتلا می شوند. برای ترک سیگار از پزشک خود کمک بخواهید.
- بیماری های زمینه ای خود را مدیریت کنید. به عنوان مثال، اگر به بیماری قلبی عروقی یا فشار خون مبتلا هستید، داروی خود را مصرف کرده و دستورالعمل های پزشک را برای کنترل وضعیت دنبال کنید.
- وزن مناسب خود را حفظ کرده و به طور منظم ورزش کنید. در صورت نیاز به کاهش وزن، تعداد کالری های دریافتی خود را کاهش داده و میزان ورزش روزانه خود را افزایش دهید.
- رژیم غذایی غنی از میوه و سبزیجات را انتخاب کنید. این غذاها حاوی ویتامین های آنتی اکسیدان هستند که خطر ابتلا به دژنراسیون ماکولا را کاهش می دهند.
- مصرف ماهی را در رژیم غذایی خود بگنجانید. اسیدهای چرب امگا 3 که در ماهی وجود دارد، می تواند خطر تخریب ماکولا را کاهش دهد. آجیل ها مانند گردو نیز دارای اسیدهای چرب امگا 3 هستند.
تشخیص دژنراسیون ماکولا مرطوب
پزشک سابقه پزشکی و خانوادگی را بررسی کرده و یک معاینه کامل چشمی انجام می دهد. برای تأیید تشخیص دژنراسیون ماکولا، وی احتمال دارد چندین آزمایش دیگر انجام دهد، از جمله:
- معاینه پشت چشم. پزشک با استفاده از قطره هایی، چشم بیمار را گشاد کرده و با یک وسیله خاص پشت چشم را معاینه می کند. او به دنبال مایع یا خون یا ظاهر خال خالی است. افراد مبتلا به دژنراسیون ماکولا اغلب رسوبات زرد – درنایی دارند که در زیر شبکیه شکل می گیرند.
- آنژیوگرافی فلورسئین. در طول این آزمایش، پزشک یک رنگ رنگی را به داخل رگ بازو تزریق می کند. این رنگ به رگهای خونی چشم منتقل شده و آنها را برجسته می کند. هنگام عبور رنگ از طریق رگ های خونی، یک دوربین خاص عکس می گیرد. اگر نشت رگهای خونی غیرطبیعی یا تغییرات شبکیه داشته باشید، تصاویر آن را نشان می دهد.
- آنژیوگرافی سبز ایندوسیانین. مانند آنژیوگرافی فلورسئین، در این آزمایش نیز از یک رنگ تزریق شده نیز استفاده می شود. شاید برای تأیید یافته های آنژیوگرافی فلورسئین یا شناسایی رگ های خونی غیرطبیعی در اعماق شبکیه استفاده شود.
- توموگرافی انسجام نوری. این تست تصویربرداری غیرتهاجمی، مقاطع دقیق شبکیه را نمایش می دهد. این مناطق نازک و ضخیم شدن یا التهاب را مشخص می کند. ترموگرافی همچنین برای کمک به نظارت بر چگونگی پاسخ شبکیه به درمان های دژنراسیون ماکولا استفاده می شود.
- آنژیوگرافی انسجام نوری (OCT). این یک آزمایش جدید و غیرتهاجمی است که در موارد خاص به پزشک اجازه می دهد رگ های خونی ناخواسته در ماکولا را تجسم کند. گرچه هنوز هم در درجه اول به عنوان یک ابزار تحقیقاتی استفاده می شود، اما در کلینیک ها محبوبیت بیشتری پیدا می کند.
درمان دژنزاسیون ماکولا مرطوب
درمان هایی در دسترس هستند که احتمال دارد به کندی پیشرفت بیماری کمک کرده و بینایی موجود را حفظ کند. برخی از راهکارهای درمانی، عبارتند از:
داروها
داروها می توانند با پیشگیری از اثر سیگنال های رشد بدن برای تولید رگ های خونی جدید، رشد رگ های خونی جدید را متوقف کنند. این داروها برای در تمام مراحل تخریب ماکولا مرطوب خط اول درمان محسوب می شوند. داروهایی که برای درمان دژنراسیون ماکولای مرطوب استفاده می شود عبارتند از:
- بواسیزوماب (آواستین)
- برلوسیزوماب (Beovu)
- Aflibercept (Eylea)
چشم پزشک این داروها را به چشم آسیب دیده تزریق می کند. برای حفظ اثر مفید دارو شاید هر چهار تا شش هفته به یک تزریق نیاز داشته باشید. در بعضی موارد، با کوچک شدن رگهای خونی و جذب مایعات زیر شبکیه، می توانید بینایی را تا حدی بهبود ببخشید، که باعث افزایش بینایی می شود.
خطرات احتمالی تزریق شامل خونریزی ملتحمه، افزایش فشار چشم، عفونت، جدا شدن شبکیه و التهاب چشم است.
روش های درمانی دژنراسیون
- درمان فتودینامیکی. این روش برای درمان رگهای خونی غیرطبیعی در مرکز ماکولا استفاده می شود. در طی فتودینامیک درمانی، پزشک دارویی به نام ورتپورفین (Visudyne) را به ورید بازوی تزریق می کند که به رگهای خونی چشم می رسد. پزشک یک نور متمرکز از یک لیزر مخصوص به رگهای خونی غیرطبیعی چشم می تاباند. این دارو را فعال کرده و باعث بسته شدن رگهای خونی غیرطبیعی می شود که باعث نشت می شود.
درمان فتودینامیکی می تواند بینایی را بهبود بخشد. شاید به مرور زمان به درمان های مکرر نیاز داشته باشید، زیرا رگ های خونی درمان شده می توانند دوباره باز شوند.
پس از درمان فتودینامیکی، تا زمانی که بدن دارو را دفع نکند، باید از تابش مستقیم نور خورشید و نورهای شدید خودداری کنید. این وضعیت ممکن است چند روز طول بکشد.
- انعقاد نوری. در طول درمان با انعقاد نوری، پزشک از یک پرتوی لیزر با انرژی بالا برای مهر و موم رگ های خونی غیر طبیعی در زیر ماکولا استفاده می کند. لیزر باعث ایجاد زخم می شود که می تواند یک نقطه کور ایجاد کند، اما از این روش برای پیشگیری از خونریزی عروق با هدف به حداقل رساندن آسیب بیشتر به ماکولا استفاده می شود. حتی با این روش درمانی، رگ های خونی احتمال دارد دوباره رشد کرده و نیاز به درمان بیشتری داشته باشند.
تعداد کمی از افراد مبتلا به تخریب ماکولا مرطوب کاندید این روش درمانی هستند. اگر رگهای خونی غیرطبیعی مستقیماً در زیر مرکز ماکولا داشته باشید، این یک گزینه نیست. همچنین، هرچه ماکولای آسیب بیشتری ببیند، احتمال موفقیت کاهش می یابد.
- توانبخشی. کم بینایی دژنراسیون ماکولای وابسته به سن بر دید کناری (محیطی) تأثیر نمی گذارد و معمولاً باعث کوری کامل نمی شود. اما می تواند دید مرکزی را کاهش دهد یا از بین ببرد. دید مرکزی برای رانندگی، خواندن و شناخت چهره افراد لازم است. بهتر است با یک متخصص توانبخشی کم بینایی، یک متخصص کاردرمانی، چشم پزشک و سایر افراد آموزش دیده در توانبخشی کم بینایی مشورت کنید.
درمان خانگی دژنراسیون ماکولا مرطوب
حتی پس از تشخیص دژنراسیون ماکولا مرطوب، می توانید اقداماتی را برای جلوگیری از پیشرفت بیماری انجام دهید، از جمله:
- سیگار نکشید. اگر سیگار می کشید، برای ترک سیگار از پزشک خود کمک بگیرید.
- یک رژیم غذایی مناسب انتخاب کنید. ویتامین های آنتی اکسیدان موجود در میوه ها و سبزیجات به سلامت چشم کمک می کنند. کلم پیچ، اسفناج، کلم بروکلی، کدو و سایر سبزیجات دارای مقادیر زیادی آنتی اکسیدان از جمله لوتئین و زئاگزانتین هستند که می تواند برای افراد مبتلا به تخریب ماکولا مفید باشد. غذاهای حاوی مقادیر بالای روی نیز در بیماران مبتلا به دژنراسیون ماکولا از ارزش ویژه ای برخوردار هستند. این غذاها شامل غذاهای پر پروتئین مانند گوشت گاو، خوک و گوشت بره است. منابع غیر گوشتی شامل شیر، پنیر، ماست، غلات سبوس دار و نان گندم کامل است.
یکی دیگر از گزینه های خوب، چربی های اشباع نشده سالم مانند روغن زیتون است. و مطالعات تحقیقاتی نشان داده است که رژیم غذایی حاوی اسیدهای چرب امگا 3، مانند رژیم های غذایی موجود در ماهی قزل آلا، ماهی تن و گردو، می تواند خطر تخریب پیشرفته ماکولا را کاهش دهد. اما همین مزیت در مصرف مکمل های امگا 3، مانند قرص های روغن ماهی نشان داده نمی شود.
- بیماری های زمینه ای خود را مدیریت کنید. به عنوان مثال اگر بیماری قلبی عروقی یا فشار خون دارید، داروی خود را مصرف کرده و دستورالعمل های پزشک را برای کنترل وضعیت دنبال کنید.
مکمل و ویتامین ها
برای افراد مبتلا به بیماری متوسط یا پیشرفته، مصرف دوز بالایی از ویتامین ها و مواد معدنی آنتی اکسیدان می تواند به کاهش خطر کاهش بینایی کمک کند. بررسی های نشان می دهد که مکمل های زیر تا حدودی می تواند در این زمینه موثر باشند:
- 10 میلی گرم لوتئین
- 2 میلی گرم زاگزانتین
- 400 واحد (IU) ویتامین E
- 500 میلی گرم ویتامین C
- 80 میلی گرم روی (به عنوان اکسید روی)
- 2 میلی گرم مس (به عنوان اکسید کاپریک)
مصرف مکمل ها می تواند مفید باشد، اما احتمال بروز عوارض جانبی در صورت مصرف آنها وجود دارد. از پزشک خود بپرسید آیا مصرف مکمل برای شما مناسب است یا خیر.
توصیه به مبتلایان دژنراسیون ماکولا مرطوب
از دست دادن بینایی در اثر دژنراسیون ماکولا می تواند توانایی در انجام کارهایی مانند خواندن، تشخیص چهره و رانندگی را تحت تأثیر قرار دهد. اما راهکارهای زیر به شما کمک می کند تا با تغییر دید خود کنار بیایید:
- از چشم پزشک بخواهید نسخه عینک شما را بررسی کند. اگر از لنز یا عینک استفاده می کنید، مطمئن شوید که نسخه شما به روز است.
- از ذره بین استفاده کنید. انواع ذره بین می توانند در خواندن و سایر کارهای نزدیک، از جمله خیاطی، کمک کنند. از جمله این وسایل می توان به لنزهای بزرگنمایی دستی یا لنزهای بزرگ نمایی اشاره کرد که مانند عینک استفاده می شوند.
- نمایشگر رایانه خود را تغییر دهید و سیستم های صوتی را اضافه کنید. اندازه قلم را در تنظیمات رایانه و مانیتور خود را تنظیم کنید تا کنتراست بیشتری نشان دهد.
- از وسایل کمک خواندن الکترونیکی و رابط صوتی استفاده کنید. برخی از برنامه های رایانه لوحی و تلفن های هوشمند برای کمک به افراد کم بینا طراحی شده اند. و بسیاری از این دستگاه ها اکنون دارای ویژگی تشخیص صدا هستند.
- لوازم مخصوصی را که برای کم بینایی ساخته شده اند انتخاب کنید. شاید تماشای تلویزیون با صفحه نمایش با وضوح بزرگتر راحت باشد، تا اینکه بخواهید نزدیک صفحه بنشینید.
- در خانه از چراغ های روشن تری استفاده کنید. نور بهتر به مطالعه و سایر فعالیتهای روزمره کمک می کند و همچنین می تواند خطر زمین خوردن را کاهش دهد.
- گزینه های حمل و نقل خود را در نظر بگیرید. اگر رانندگی می کنید، با پزشک خود مشورت کنید تا ببینید آیا ادامه این کار ایمن است یا خیر. در برخی شرایط خاص مانند رانندگی در شب، در ترافیک سنگین یا در هوای بد بسیار احتیاط کنید.
آخرین دیدگاه‌ها