آزمایش هاپتوگلوبین (HP)، میزان هاپتوگلوبین موجود در خون را اندازه گیری می کند. هاپتوگلوبین پروتئینی است که توسط کبد هر فرد ساخته می شود. این پروتئین به هموگلوبین که در گلبول های قرمز خون وجود دارد، متصل می شود.
گلبول های قرمز خون نقش مهمی در انتقال اکسیژن از ریه ها به قلب و بقیه بدن دارند. آنها توسط مغز استخوان تولید و در نهایت در کبد و طحال تجزیه می شوند.
وقتی گلبول های قرمز از بین می روند، هموگلوبین آزاد می کنند. هاپتوگلوبین به هموگلوبین آزاد متصل می شود و یک مجموعه هاپتوگلوبین-هموگلوبین ایجاد می کند. این مجموعه به کبد منتقل و از بدن دفع می شود.
به طور معمول، بدن تعادل بین تخریب و تولید گلبول های قرمز خون را حفظ می کند؛ اما هر گونه اختلال در کبد منجر به عدم تعادل بین تخریب و تولید گلبول قرمز می شود. در این شرایط ممکن است سلول های قرمز خون بیشتر از اینکه تولید شوند، از بین بروند.
این وضعیت باعث کاهش سطح هاپتوگلوبین می شود، زیرا پروتئین با سرعت بیشتری نسبت به کبد از بدن خارج می شود.
افزایش تخریب گلبول قرمز ممکن است در نتیجه موارد زیر رخ دهد:
- اختلالات طحال
- سیروز یا جای زخم شدید در کبد
- میلوفیبروز یا اسکار مغز استخوان
- شرایط ارثی که باعث ناهنجاری هایی در اندازه یا شکل گلبول های قرمز خون می شود.
این شرایط می تواند منجر به ایجاد نوعی کم خونی به نام کم خونی همولیتیک شود. کم خونی همولیتیک زمانی اتفاق میفتد که مغز استخوان نتواند به همان سرعت تخریب سلول های قرمز خون تولید کند. کاهش سطح گلبول های قرمز به این معنی است که بدن ممکن است اکسیژن کافی دریافت نکند.
آزمایش هاپتوگلوبین برای تشخیص کم خونی همولیتیک یا سایر کم خونی ها صورت می گیرد همچنین این آزمایش در تعیین علت دقیق تخریب گلبول های قرمز خون موثر است.
چرا آزمایش هاپتوگلوبین تجویز می شود؟
در شرایطی که گلبول های قرمز بدن آسیب بینند، هموگلوبین بیشتری در جریان خون آزاد می کنند. این بدان معنی است که مجموعه بیشتری از هاپتوگلوبین-هموگلوبین از بدن دفع می شود. هاپتوگلوبین ممکن است سریعتر بدن دفع شود. این باعث کاهش سطح خون هاپتوگلوبین شما می شود. اگر سطح هاپتوگلوبین خیلی پایین باشد، ممکن است نشانه ای از اختلال در گلبول های قرمز خون مانند کم خونی باشد.
در صورت بروز برخی علائم کم خونی همولیتیک، پزشک ممکن است تصمیم بگیرد آزمایش هاپتوگلوبین را انجام دهد کم خونی همولیتیک نوعی اختلال است که هنگامی اتفاق میفتد که گلبول های قرمز خون شما سریعتر از جایگزینی تخریب شود. این آزمایش همچنین ممکن است برای بررسی اینکه نوع دیگری از کم خونی یا اختلال خونی دیگری باعث ایجاد علائم شما می شود نیز استفاده شود.
علائم کم خونی همولیتیک می تواند شامل موارد زیر باشد:
- سرگیجه
- سبکی سر
- تنگی نفس
- خستگی شدید
- درد بالای شکم
- رنگ پریدگی پوست
- سرد شدن دست و پا
- آریتمی یا ضربان قلب غیرطبیعی
- یرقان یا زردی پوست و سفیدی چشم
همانطور که در بالا ذکر شد، افراد مبتلا به کم خونی همولیتیک ممکن است درد شکم و زردی را تجربه کنند.
زردی در نتیجه سطح بالای بیلی روبین رخ می دهد. بیلی روبین یک رنگدانه زرد است که با تجزیه و از بین بردن گلبول های قرمز خون از بدن تشکیل می شود. وقتی گلبول های قرمز با افزایش سرعت از بین می روند، می تواند منجر به تجمع بیلی روبین در خون و زرد شدن پوست یا چشم شود. سطح بالاتر از حد طبیعی بیلی روبین همچنین می تواند منجر به تشکیل سنگ کیسه صفرا شود که رسوبات سختی است که در کیسه صفرا تشکیل می گردد.
آزمایش هاپتوگلوبین می تواند تشخیص کم خونی همولیتیک را تأیید کرده و به تعیین علت اصلی بروز آن کمک کند.
علاوه بر آن، در صورت تزریق خون نیز ممکن است به این آزمایش نیاز داشته باشید. این آزمایش احتمال دارد با آزمایش دیگری به نام ضد گلوبولین مستقیم انجام شود. نتایج این آزمایشات می تواند نشان دهد که آیا شما واکنش منفی به انتقال خون داشته اید یا خیر.
آیا آزمایش هاپتوگلوبین خطراتی دارد؟
انجام آزمایش خون خطر بسیار کمی دارد. ممکن است در نقطه ای که سوزن زده شده درد یا کبودی جزئی داشته باشید، اما بیشتر علائم به سرعت برطرف می شوند.
آزمایش هاپتوگلوبین چگونه انجام می شود؟
آزمایش هاپتوگلوبین به آماده سازی خاصی نیاز ندارد. مهم است که درمورد آزمایش پزشکی و مصرف دارو با پزشک خود مشورت کنید تا آنها بتوانند نتایج آزمایش هاپتوگلوبین شما را با دقت بیشتری تفسیر کنند.
نتایج این آزمایش ممکن است در تشخیص برخی بیماری های زمینه ای مختلف، از جمله آرتریت روماتوئید، کولیت اولسراتیو و بیماری های مزمن کبدی موثر باشد. البته نتایج این آزمایش ممکن است با استفاده از برخی داروها از جمله کورتیکواستروئیدها و قرص های جلوگیری از بارداری تحت تأثیر آنها قرار گیرد.
آزمایش هاپتوگلوبین شامل گرفتن نمونه کوچکی از خون است. این عمل در مطب پزشک یا آزمایشگاه پزشکی انجام می شود. یک پرستار آموزش دیده این روش را انجام می دهد. در بیشتر موارد، خون از ورید داخل آرنج گرفته می شود. آزمایش خون هاپتوگلوبین فقط چند دقیقه طول می کشد. شما می توانید طی چند روز نتایج آزمایش خود را بگیرید.
نتایج آزمایش هاپتوگلوبین چه چیزی را نشان می دهد؟
میزان هاپتوگلوبین طبیعی بین 45 تا 200 میلی گرم هاپتوگلوبین در هر دسی لیتر خون کاهش می یابد. بسته به بیمارستان یا مرکز تشخیصی، تغییرات جزئی نیز ممکن است در نتایج آن وجود داشته باشد.
میزان کمتر از 45 میلی گرم هاپتوگلوبین در هر دسی لیتر است، احتمالاً نشان دهنده این است که گلبول های قرمز خون شما با سرعت بیشتری از بین می روند. اگر سطح شما زیر حد نرمال باشد، ممکن است دچار کم خونی همولیتیک یا نوع دیگری از کم خونی باشید.
اگر نتایج شما نشان می دهد که سطح هاپتوگلوبین شما کمتر از حد طبیعی است، ممکن است به این معنی باشد که یکی از شرایط زیر را دارید:
- بیماری کبد
- کم خونی همولیتیک
- واکنش به تزریق خون
در این شرایط پزشک ممکن است آزمایشات خون دیگری را برای کمک به تشخیص علت بروز علائم شما تجویز کند، از جمله:
- اسمیر خون
- آزمایش هموگلوبین
- آزمایش هماتوکریت
- شمارش کامل خون
- تعداد رتیکولوسیت ها
- آزمایش لاکتات دهیدروژناز
این آزمایشات ممکن است همزمان یا بعد از آزمایش هاپتوگلوبین انجام شود.
نتایج هاپتوگلوبین چگونه تفسیر می شود؟
نتایج این آزمیش می تواند همراه با نتایج آزمایشات دیگر، مانند شمارش رتیکولوسیت، شمارش گلبول های قرمز خون، هموگلوبین (Hb)، هماتوکریت (Hct) یا شمارش کامل خون (CBC) تفسیر می شوند.
هنگامی که سطح هاپتوگلوبین شما به میزان قابل توجهی کاهش یافته و همزمان با آن افزایش تعداد رتیکولوسیت ها و RBC، هموگلوبین و هماتوکریت کمتر از حد طبیعی باشد احتمالاً شما دارای درجه ای از کم خونی همولیتیک هستید که سلول های قرمز خون در گردش خون از بین رفته اند. (همولیز داخل عروقی).
اگر سطح هاپتوگلوبین شما نرمال یا مرزی طبیعی باشد و تعداد رتیکولوسیت شما افزایش یابد، در این صورت تخریب RBC در اندام هایی مانند طحال و کبد (همولیز خارج عروقی) اتفاق افتاده است. در این شرایط چون هموگلوبین آزاد در خون آزاد نمی شود، هاپتوگلوبین مصرف نمی شود و در حد طبیعی باقی می ماند. با این حال، در همولیز شدید عروقی، سطح هاپتوگلوبین می تواند کم باشد زیرا همولیز اضافی می تواند مقداری هموگلوبین آزاد در گردش خون را آزاد کند.
اگر سطح هاپتوگلوبین شما نرمال باشد و تعداد رتیکولوسیت ها افزایش پیدا نکند، احتمالاً کم خونی شما به دلیل تجزیه RBC نیست بلکه به دلیل سایر بیماری های زمینه ای است.
جدول زیر به طور خلاصه برخی از نتایج ممکن است دیده شود:
| هاپتوگلوبین | تعداد رتیکولوسیت ها | تعداد RBC، هموگلوبین، هماتوکریت | تفسیر احتمالی |
| به طور قابل توجهی کاهش یافته | افزایش | کاهش | RBC در رگهای خونی از بین می رود (همولیز داخل عروقی). |
| طبیعی یا کمی کاهش یافته | افزایش | کاهش | تخریب RBC در اندامهایی مانند طحال و کبد (همولیز خارج عروقی) |
| طبیعی | زیاد نشده | کاهش | کم خونی به علت دیگری غیر از تخریب RBC (به عنوان مثال، کاهش تولید RBC در مغز استخوان) |
اگر هاپتوگلوبین بدون هیچ نشانه ای از کم خونی همولیتیک کاهش یابد، ممکن است کبد مقادیر کافی هاپتوگلوبین تولید نکند. این شرایط احتمال دارد در برخی بیماری های کبدی دیده شود، اگرچه هاپتوگلوبین به طور معمول برای تشخیص یا نظارت بر بیماری کبد استفاده نمی شود.
سطح بالای هاپتوگلوبین نشان دهنده چه بیماری هایی است؟
سطح بالای هاپتوگلوبین ممکن است نشانه ای از یک بیماری التهابی باشد. بیماری های التهابی اختلالات سیستم ایمنی بدن است که می تواند مشکلات جدی سلامتی ایجاد کند؛ اما آزمایش هاپتوگلوبین معمولاً برای تشخیص یا پایش شرایط مربوط به سطح بالای هاپتوگلوبین استفاده نمی شود.
اگر میزان هاپتوگلوبین شما از 200 میلی گرم در دسی لیتر خون بیشتر باشد، این ممکن است نشانه تب حاد روماتیسمی، کولیت اولسراتیو یا حمله قلبی باشد.
نتایج آزمایش ممکن است بسته به آزمایشگاهی که نمونه خون شما را تجزیه و تحلیل کرده است، متفاوت باشد. پزشک نتایج فردی را با شما در میان می گذارد و معنی آنها را توضیح می دهد. بسته به نتایج، ممکن است آزمایشات بیشتری انجام شود.
چه شرایطی می توانند بر سطح هاپتوگلوبین تأثیر بگذارند؟
هاپتوگلوبین یک پروتئین “فاز حاد” در نظر گرفته می شود. یعین در بسیاری از بیماری های التهابی مانند کولیت اولسراتیو، بیماری های روماتیسمی حاد، حمله قلبی و عفونت شدید افزایش می یابد. اگر یکی از این شرایط را داشته باشید، می تواند تفسیر نتایج هاپتوگلوبین را پیچیده کند. آزمایش هاپتوگلوبین به طور کلی برای کمک به تشخیص یا نظارت بر این شرایط استفاده نمی شود.
سطح هاپتوگلوبین ممکن است تحت تأثیر از دست دادن خون زیاد و شرایط مرتبط با اختلال عملکرد کلیه و همچنین بیماری کبدی باشد.
داروهایی که می توانند سطح هاپتوگلوبین را افزایش دهند شامل آندروژن و کورتیکواستروئیدها هستند. داروهایی که می توانند غلظت هاپتوگلوبین را کاهش دهند شامل ایزونیازید، کینیدین، استرپتومایسین و قرص های جلوگیری از بارداری است.
کمبود مادرزادی هاپتوگلوبین در جمعیت عمومی دیده می شود که حدود 0.1٪ قفقازی ها و 4٪ آفریقایی آمریکایی ها را تحت تأثیر قرار می دهد. پزشک می تواند آزمایشات جانبی (به عنوان مثال آزمایش هموپکسین) را برای تعیین اینکه هاپتوگلوبین کم مادرزادی است یا مربوط به همولیز RBC است، سفارش دهد. کمبود مادرزادی هاپتوگلوبین یا آناهاپتوگلوبینمی که هیچ ارتباطی با همولیز یا بیماری کبدی ندارد.
سطح پایین هاپتوگلوبین برای نوزادان و نوزادان کمتر از 6 ماه طبیعی است.
آخرین دیدگاه‌ها