دمانس عروقی

دمانس عروقی یک اصطلاح کلی است که مشکلات مربوط به تفکر، تصمیم گیری، قضاوت، حافظه و سایر فرآیندهای فکری ناشی از آسیب مغزی که در اثر اختلال در خونرسانی مغزی ایجاد می شوند را توصیف می کند. فرد ممکن است بعد از سکته مغزی به دمانس عروقی مبتلا شود، اما سكته های مغزی همیشه باعث زوال عقل عروقی نمی شوند، بلکه تاثیر سکته مغزی بر روی تفکر و استدلال بیمار به شدت و محل آسیب بستگی دارد. دمانس عروقی همچنین می تواند ناشی از شرایط دیگری باشد که به رگ های خونی آسیب می رساند و گردش خون و خونرسانی به مغز را مختل می کند.

عواملی که خطر ابتلا به بیماری های قلبی و سکته مغزی را افزایش می دهد از جمله دیابت، فشار خون بالا، کلسترول بالا و سیگار کشیدن می توانند در بروز خطر ابتلا به زوال عقل عروقی تاثیر داشته باشند. کنترل این عوامل ممکن است به کاهش احتمال ابتلا به دمانس عروقی کمک کند.

علت دمانس عروقی

دمانس عروقی از شرایطی که به رگ های خونی مغز آسیب می رساند و توانایی آن ها را برای تأمین مواد غذایی و اکسیژن مورد نیاز مغز را برای انجام کارهای فکری کاهش می دهد، ناشی می شود.

شایع ترین شرایط که ممکن است به زوال عروق منجر شوند، عبارتند از:

 سکته هایی که شریان مغزی را مسدود می کند، معمولاً باعث طیف وسیعی از علائم دمانس عروقی می شوند. اما برخی از سکته ها علائم زیادی را ایجاد نمی کنند و به اصطلاح سکته های خاموش هستند که آن ها هم خطر زوال عقل را افزایش می دهند. همراه با هر دو سکته مغزی خاموش و آشکار، خطر ابتلا به زوال عروق با تعداد سکته های رخ داده در طول زمان افزایش می یابد.

• آسیب دیدگی عروق خونی. شرایطی که در طولانی مدت به رگ های خونی مغز صدمه وارد می کند، می تواند منجر به زوال عروقی شوند. این شرایط شامل سایش و پارگی رگ ها همراه با پیری، فشار خون بالا، پیری غیر طبیعی رگ های خونی (آترواسکلروز)، دیابت و خونریزی مغز است.

عوامل خطر دمانس عروقی

به طور کلی، عوامل خطر برای زوال عروق همان عوامل برای بیماری های قلبی و سکته مغزی می باشند.

عوامل خطر برای زوال عروقی عبارتند از:

• افزایش سن.خطر زوال عروقی با افزایش سن، بیشتر می شود و احتمال بروز این اختلال قبل از 65 سالگی نادر است و خطر ابتلا به آن تا 90 سالگی افزایش می یابد.
• سابقه سكته قلبی، سكته مغزی. افرادی که دچار حمله قلبی شده اند ممکن است در معرض خطر ابتلا به مشکلات رگ های خونی در مغز قرار بگیرند. آسیب مغزی که در اثر سکته مغزی یا حمله ایسکمیک گذرا رخ می دهد، می تواند خطر ابتلا به زوال عقل را افزایش دهد.
• پیری غیر طبیعی رگهای خونی (آترواسکلروز). این وضعیت زمانی رخ می دهد که رسوبات کلسترول و لخته های خونی منجر به انسداد رگ ها می شوند. آترواسکلروز با کاهش جریان خون در مغز می تواند خطر ابتلا به زوال عروق را افزایش دهد.
• کلسترول بالا. افزایش سطح لیپوپروتئین با چگالی کم (LDL)، کلسترول بد با افزایش خطر ابتلا به زوال عروقی همراه است.
• فشار خون بالا. فشار خون بالا می تواند فشارهای زیادی را بر رگ های خونی در همه جای بدن، از جمله مغز وارد کند و خطر بروز مشکلات عروقی در مغز را افزایش می دهد.
• دیابت. سطح بالای گلوکز به رگ های خونی در بدن آسیب می رساند. آسیب در رگ های خونی مغز می تواند خطر سکته مغزی و زوال عقل عروق را افزایش دهد.
• سیگار کشیدن. استعمال دخانیات مستقیماً به رگ های خونی آسیب رسانده و عامل خطری برای ابتلا به آترواسکلروز و سایر بیماری های گردش خون از جمله زوال عقل عروقی می باشد.
• چاقی. به طور کلی داشتن چاقی یک عامل خطرناک شناخته شده برای بیماری های عروقی است و احتمالاً خطر ابتلا به زوال عروقی را افزایش می دهد.
• فیبریلاسیون دهلیزی. فیبریلاسیون دهلیزی با خطر تشکیل لخته های خون در قلب و اختلال در خونرسانی، خطر سکته مغزی را افزایش می دهد.

علائم دمانس عروقی

علائم دمانس عروقی به محلی از مغز که خون رسانی به آن مختل شده بستگی دارد. علائم اغلب با سایر انواع زوال عقل، به ویژه زوال عقل بیماری آلزایمر همپوشانی دارند و تا حدودی یکسان هستند.

علائم و نشانه های دمانس عروقی، عبارتند از:

• گیجی
• اختلال در تمرکز
• مشکلات حافظه
• بی قرار و آشفتگی
• مشکل در راه رفتن
• اختلال در تصمیم گیری
• کاهش توانایی در سازماندهی افکار یا اعمال
• کاهش توانایی در تجزیه و تحلیل یک وضعیت
• اضطراب ناگهانی یا مکرر برای ادرار کردن یا عدم توانایی در کنترل ادرار

علائم زوال عقل عروقی در صورت بروز ناگهانی در اثر سكته مغزی واضح تر هستند. در مواردی که ارتباط بین تغییر در تفکر و استدلال و سکته مغزی کاملا واضح و روشن باشد، به آن زوال عقل پس از سکته مغزی گفته می شود؛ اما علائم زوال عقل عروقی شبیه به آلزایمر می تواند به مرور زمان و به طور تدریجی رخ دهند. علاوه بر این، بیماری عروقی و آلزایمر اغلب با هم اتفاق میفتند. مطالعات نشان می دهد که بسیاری از افراد مبتلا به زوال عقل به آلزایمر هم مبتلا هستند.

پیشگیری دمانس عروقی

سلامت رگ های خونی مغز با سلامت کلی قلب ارتباط تنگاتنگی دارد. بر همین اساس راهکارهای سلامت و تقویت قلب همچنین ممکن است به کاهش خطر ابتلا به زوال عروقی کمک کند. شما می توانید برای پیشگیری از بروز زوال عقل عروقی راهکارهای زیر را در نظر بگیرید:

• ترک سیگار. استعمال دخانیات به کلیه رگ های خونی در کل بدن آسیب می رساند.
• کنترل فشار خون سالم. نگه داشتن فشار خون در حد طبیعی ممکن است به جلوگیری از زوال عروق و بیماری آلزایمر کمک کند.
• پیشگیری یا کنترل دیابت. جلوگیری از بروز دیابت نوع 2، همراه با رژیم غذایی و ورزش، یکی دیگر از راه های موثر برای کاهش خطر ابتلا به زوال عقل است.
• ورزش. فعالیت بدنی منظم باید جزئی اساسی از برنامه سلامتی همه باشد.علاوه بر سایر مزایای آن، ورزش در جلوگیری از زوال عروق تاثیر به سزایی دارد.
• کنترل کلسترول بالا. یک رژیم غذایی سالم، کم چربی و مصرف داروهای کاهش دهنده کلسترول در صورت نیاز به آنها، ممکن است خطر سکته های قلبی و حملات قلبی را که منجر به زوال عروقی می شود را کاهش دهد.

تشخیص دمانس عروقی

پزشکان تقریباً همیشه می توانند به راحتی زوال عقل را تشخیص دهند، اما هیچ آزمایش تشخیصی خاصی در این زمینه وجود ندارد که زوال عقل عروقی را تایید کند. پزشک بر اساس اطلاعات بیمار، تاریخچه پزشکی برای سکته مغزی یا اختلالات قلب و عروق و نتایج آزمایشاتی که ممکن است به روشن شدن تشخیص کمک کند می تواند بیماری را تایید کند. او همچنین ممکن است آزمایشاتی را برای رد و یا تایید کردن سایر علت های احتمالی مانند اختلالات تیروئید و کمبود ویتامین تجویز کند.

امتحان عصب شناسی. پزشک احتمالاً با این تست، سلامت عصبی کلی بیمار را برای شرایط زیر بررسی می کند:

• رفلکس ها
• هماهنگی و تعادل
• ارزیابی حس لمس و بینایی
• قدرت عضلات و مقایسه عضلات دو طرف بدن با یکدیگر

تصویربرداری از مغز

تصاویر مغز می توانند ناهنجاری های قابل مشاهده ناشی از سکته مغزی، بیماری های رگهای خونی، تومورها یا آسیب های احتمالی که ممکن است باعث ایجاد تغییر در تفکر و استدلال شود را مشخص کنند.

روش های تصویربرداری از مغز که پزشک ممکن است برای کمک به تشخیص دمانس عروقی توصیه کند شامل موارد زیر است:

• اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT). سی تی اسکن می تواند اطلاعاتی در مورد ساختار مغز ارائه دهد و تغییرات رگ های خونی یا تومورها را تشخیص دهند.گاهی اوقات یک تزریق داخل وریدی (IV) از ماده حاجب دریافت به برجسته سازی بافت های خاص مغز کمک می کند.
• تصویربرداری رزونانس مغناطیسی. MRI از امواج رادیویی و یک میدان مغناطیسی قوی برای تولید تصاویر دقیق از مغز استفاده می کند. MRI معمولاً بیشتر کاربرد دارد زیرا جزئیات بیشتری از اسکن CT را ارائه می دهد.

سونوگرافی کاروتید. سونوگرافی کاروتید برای بررسی و ارزیابی وضعیت شریان های کاروتید که از هر دو طرف گردن خون رسانی به مغز را انجام می دهند، انجام می گیرد.

درمان دمانس عروقی

درمان این بیماری غالباً بر مدیریت شرایط سلامتی و عوامل خطرزا که منجر به زوال عقل عروقی می شوند، متمرکز است. کنترل شرایطی که بر سلامت زمینه ای قلب و عروق تأثیر می گذارد، گاهی اوقات می تواند سرعت ضعف عروقی را کاهش دهد و همچنین از بدتر شدن شرایط بیمار جلوگیری کند.

بسته به وضعیت فردی، پزشک ممکن است داروهایی را برای بیمار تجویز کند، از جمله:

• داروهای فشار خون
• داروی کنترل قند خون
• دارو های کاهش دهنده کلسترول
• داروهای پیشگیری از لخته شدن خون

سبک زندگی و داروهای خانگی دمانس عروقی

پزشک ممکن است برای پیشگیری از بدتر شدن علائم این بیماری، راهکارهای زیر را به بیمار توصیه کند:

• شرکت در فعالیت بدنی منظم
• شرکت در فعالیت های اجتماعی
• حفظ رژیم غذایی سالم و وزن طبیعی
• به چالش کشیدن مغز با بازی ها، معماها و فعالیت های جدید مانند کلاس هنر یا گوش دادن به موسیقی جدید

توصیه های برای بیمار مبتلا به دمان عروقی

افراد مبتلا به هر نوع زوال عقل و مراقبان آنها ممکن است دچار ترکیبی از احساسات مانند سردرگمی، سرخوردگی، عصبانیت، ترس، عدم اطمینان، غم و اندوه و افسردگی را تجربه کنند.

برخی راهکارهای که می توان برای مراقبت از بیماران مبتلا به دمانس عروقی در نظر گرفت، عبارت است از:

• یک محیط آرام برای آن ها فراهم کنید. یک محیط آرام و قابل پیش بینی می تواند به کاهش نگرانی و اضطراب بیمار کمک کند.
• به دنبال پشتیبانی باشید. بسیاری از افراد مبتلا به زوال عقل و خانواده های آنها می توانند از مشاوره و خدمات مشاوره آنلاین و تلفنی استفاده کنند.
• بیمار را تشویق کنید. با گوش دادن به صحبت های بیمار و تشویق آن ها و تلاش برای حفظ عزت و احترام می توانید به بیمار در مقابله با مشکلات احتمالی کمک کنید.
• نیازهای فرد را برطرف کنید. مراحل اولیه زوال عقل می تواند سالها به طول انجامد و اما ممکن است با پیشرفت بیماری، فرد دیگر نتواند نیازهای خودش را برطرف کند. به طور مثال شاید بیمار قادر به رانندگی کردن نباشد، بر همین اساس بهتر است در مورد نیازهای بیمار و راه های رفع آن ها با پزشک مشورت کنید و راهکارهای مراقبت از بیماران دمانس عروقی را یاد بگیرید.

مراقبت از مراقبین بیماران دمانس عروقی

مراقبت از فرد مبتلا به زوال عقل تا حدودی می تواند با مشکلات جسمی و عاطفی همراه باشد. احساس عصبانیت و گناه، ناامیدی و دلسردی، نگرانی و اندوه و انزوا اجتماعی در بین این بیماران رایج است. اما توجه به نیازها و کیفیت زندگی مراقبین بیمار هم خیلی مهم است.

مراقبین بیماران بهتر است:

• هر روز استراحت کنند.
• در مورد بیماری و وضعیت فرد بیمار اطلاعات لازم را کسب کنند.
• در صورت نیاز به دوستان و اعضای خانواده بیمار در تماس باشند.
• مراقب سلامتی خودشان باشند و برای اوقات فراغت خود وقت بگذارند.
• از پزشکان، مددکاران اجتماعی و سایر افراد درگیر مراقبت از بیمار راهنمایی بگیرند.

آمادگی برای مراجعه به پزشک

بیماران بهتر است برای درمان وضعیت خود به به پزشک متخصص در زمینه اختلالات مغز و سیستم عصبی مراجعه کنند و برای آمادگی بیشتر در هنگام ملاقات با پزشک بهتر است:

• تمام علائم خود را یادداشت کنند. پزشک ممکن است در مورد جزییات علائم بیمار در ارتباط با حافظه یا عملکرد ذهنی، فراموشی، قضاوت سوالات را بپرسد.
• لیستی از سایر شرایط پزشکی خود مانند ابتلا به بیماری دیابت، فشار خون بالا، بیماری قلبی، سکته های مغزی یا هر بیماری دیگر همراه با داروهای مصرفی خود تهیه کنند.

سوالات بیمار از پزشک

برخی از سؤالاتی که بیمار می تواند در مورد وضعیت خود از پزشک بپرسد، عبارتند از:

• فکر می کنید مشکل حافظه دارم؟
• به چه تست های تشخیصی نیاز دارم؟
• چه گزینه های درمانی را برای من پیشنهاد می کنید؟
• فکر می کنید علائم من ناشی از اختلالات خون در مغز من باشد؟
• آیا راهکاری برای کاهش و یا جلوگیری از پیشرفت وضعیت من وجود دارد؟
• آیا علائم من بر نحوه مدیریت سایر بیماری های من تأثیر خواهد گذاشت؟

علاوه بر آن پزشک ممکن است سوالات زیادی از بیمار بپرسد، از جمله:

• آیا اخیراً مسیر رانندگی خود را گم کرده اید؟
• آیا احساس ناراحتی یا اضطراب زیاد می کنید؟
• چه دارویی، ویتامین یا مکمل مصرف می کنید؟
• آیا اخیراً تست شنوایی و بینایی انجام داده اید؟
• آیا متوجه لرزش اندام یا مشکلی در راه رفتن شدید؟
• آیا سابقه خانوادگی بیماری آلزایمر یا زوال عقل دارید؟
• آیا از اطرافیان شما کسی نسبت به تفکر و استدلال شما ابراز نگرانی کرده است؟
• آیا در تغییر عکس العمل مردم یا رویدادها نسبت به خودتان متوجه تغییراتی شده اید؟
• آیا در حال حاضر فشار خون بالا، کلسترول بالا، دیابت، بیماری قلبی یا سکته مغزی دارید؟
• چه نوع مشکلات تفکر و حرکات روانی دارید؟ چه زمانی برای اولین بار متوجه آنها شدید؟
• آیا در به خاطر سپردن قرارهای پزشکی یا زمان مصرف داروهای خود دچار مشکل شده اید؟