کولیت با غشای کاذب (Pseudomembranous colitis) که به آن کولیت آنتی بیوتیکی نیز گفته می شود، عبارت از التهاب روده بزرگ همراه با رشد بیش از حد باکتری کلستریدیوم دیفیسیل است. رشد بیش از حد کلستریدیوم دیفیسیل اغلب به بستری شدن اخیر فرد در بیمارستان و درمان آنتی بیوتیکی وی مرتبط است. عفونت های کلستریدیوم دیفیسیل بیشتر در افراد بالای 65 سال شایع است.
علت کولیت با غشای کاذب
بدن هر فرد معمولاً باکتری های موجود در روده بزرگ را در یک تعادل طبیعی و سالم نگه خواهد داشت اما آنتی بیوتیک ها و سایر داروها مواردی هستند که می توانند این تعادل باکتریایی را برهم بزنند. کولیت با غشای کاذب معمولاً زمانی رخ می دهد که برخی باکتری ها معمولا C.difiicile به سرعت نسبت به باکتری های دیگر رشد کرده و از دیگر باکتری ها پیشی می گیرد. برخی از سموم تولید شده توسط C.difficile به اندازه ای زیاد می شوند که حتی ممکن است به روده بزرگ آسیب رسانده و باعث بروز عوارض جانبی شوند.
در حالی که تقریباً هر نوع آنتی بیوتیکی می تواند باعث بروز کولیت با غشای کاذب شود اما برخی از آنتی بیوتیک ها ارتباط مستقیم تری با بروز این بیماری خواهند داشت.
این آنتی بیوتیک های مؤثر در ابتلا به کولیت با غشای کاذب شامل موارد زیر می شوند:
- کلیندامایسین
- سفالوسپورین ها، مانند سفیکسیم
- پنی سیلین ها مانند آموکسی سیلین و آمپی سیلین
- فلوئوروکینولون ها، مانند سیپروفلوکساسینو لووفلوکساسین
علاوه بر آنتی بیوتیک ها برخی دیگر از داروها نیز توانند باعث بروز کولیت با غشای کاذب شوند. داروهای شیمی درمانی که برای درمان سرطان استفاده می شود ، ممکن است تعادل طبیعی باکتری ها در روده بزرگ را مختل کند. برخی از بیماری های موثر بر روده بزرگ مانند کولیت اولسراتیو یا بیماری کرون نیز ممکن است افراد را مستعد ابتلا به کولیت با غشای کاذب کند.
اسپورهای باکتری کلستریدیوم دیفیسل در برابر بسیاری از ضد عفونی کننده های متداول مقاوم بوده و می تواند به وسیله دست های متخصصان مراقبت های بهداشتی به بیماران منتقل شود. البته به طور قابل توجهی آمار مبتلایان به باکتری C.difficile بدون هیچگونه خطر زمینه ای مثل مصرف آنتی بیوتیک یا تماس با مراقبین بهداشتی بیمارستان گزارش شده است. این به عنوان C.difficile اکتسابی-جامعه شناخته می شود.
عوامل خطر کولیت با غشای کاذب
بعضی از عوامل وجود دارد که احتمال ابتلا به کولیت با غشای کاذب را افزایش می دهد. این موارد عبارتند از:
- مصرف آنتی بیوتیک
- تحت عمل جراحی روده
- شیمی درمانی برای سرطان
- داشتن سیستم ایمنی ضعیف
- سن بالا بخصوص بیش از 65 سال
- اقامت در بیمارستان یا خانه سالمندان
- ابتلا به بیماری روده بزرگ مانند بیماری التهابی روده یا سرطان روده بزرگ
علائم کولیت با غشای کاذب
علائم آنتروکولیت با غشای کاذب ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- تب
- حالت تهوع
- کم آبی بدن
- اسهال آبکی
- چرک یا مخاط در مدفوع
- گرفتگی شکم، درد یا حساسیت
علائم کولیت با غشای کاذب ممکن است بعد از گذشت یک تا دو روز بعد از مصرف آنتی بیوتیک ها بروز پیدا کرده و تا چندین ماه یا بعد از پایان مصرف آنتی بیوتیک ها نیز ادامه داشته باشد.
زمان ضرورت مراجعه به پزشک کولیت با غشای کاذب
اگر اخیراً آنتی بیوتیک مصرف کرده اید و دچار اسهال شده اید، حتی در صورتی که اسهال نسبتاً خفیف است بهتر است با پزشک خود تماس بگیرید. همچنین هر زمان که اسهال با تب، گرفتگی دردناک شکم، خون یا چرک در مدفوع همراه بود بهتر است برای تشخیص و درمان به پزشک مراجعه کنید.
عوارض کولیت با غشای کاذب
درمان کولیت با غشای کاذب معمولاً موفقیت آمیز خواهد بود. با این حال تشخیص و درمان سریع و به موقع این بیماری اهمیت زیادی داشته و می تواند زندگی فرد را نجات دهد.
عوارض احتمالی این بیماری شامل موارد زیر می شود:
- کم آبی. علائمی مثل اسهال شدید می تواند به از دست دادن قابل توجهی از مایعات و الکترولیت ها منجر شود. این کار عملکرد طبیعی بدن را دشوار کرده و می تواند باعث کاهش قابل توجه فشار خون تا حد بسیار خطرناکی شود
- نارسایی کلیه. در بعضی موارد کمبود آب بدن ممکن است به سرعت اتفاق افتاده و عملکرد کلیه دچار مشکل شود.
- مگاکولون سمی. در این شرایط نادر، روده بزرگ شما قادر به بیرون راندن گاز و مدفوع نبوده و همین موضوع باعث بروز مشکلاتی خواهد شد (megacolon). در صورت عدم درمان، روده بزرگ ممکن است دچار پارگی شده و باعث شود تا باکتری های روده بزرگ وارد حفره شکمی شوند. بزرگ شدن یا پارگی روده بزرگ نیاز به جراحی اورژانسی داشته و ممکن است کشنده باشد.
- حفره در روده بزرگ(سوراخ شدن روده). این عارضه نادر بوده و ناشی از آسیب دیدگی روده بزرگ یا بعد از مگاولولون سمی است. حفره داخل روده می تواند باعث شود تا باکتری های موجود در روده وارد حفره شکمی شده و منجر به بروز عفونت خطرناکی(پریتونیت) شود.
- مرگ. حتی عفونت های نسبتاً خفیف تا متوسط ناشی از باکتری کلستریدیوم دیفیسیل اگر به موقع درمان نشوند می توانند به سرعت به یک بیماری کشنده تبدیل شوند.
به علاوه، ممکن است در بعضی از موارد بعد از درمان کولیت با غشای کاذب و بهبودی چند روزه فرد مبتلا مجدداً علائم بیماری بازگشته و ظاهر شود.
پیشگیری کولیت با غشای کاذب
برای جلوگیری از شیوع باکتری کلستریدیوم دیفیسیل، بیمارستان ها یا سایر مراکز درمانی که در آن بستری می شوید باید از دستورالعمل های موجود برای کنترل عفونت پیروی کنند. اگر دوست یا یکی از اعضای خانواده شما در بیمارستان یا خانه سالمندان بستری است بهتر است رعایت نکات احتیاطی و بهداشتی لازم را به کارمندان آن بخش یادآوری کنید.
اقدامات پیشگیرانه برای ابتلا به این بیماری شامل موارد زیر می شود:
شستشوی دست ها
کارمندان بیمارستان و مراقبان بهداشت بیمارستان ها باید قبل و بعد از معالجه هر فرد بیمار به خوبی دست های خود را بشویند. در صورت شیوع باکتری کلستریدیوم دیفیسیل استفاده از صابون و آب گرم بهترین انتخاب برای بهداشت دست ها است، زیرا ضد عفونی کننده های دستی الکل همیشه باعث از بین رفتن اسپورهای این باکتری نمی شوند. همچنین ملاقات کنندگان بیمارستان قبل و بعد از ترک اتاق باید دست خود را به خوبی شسته یا حمام کنند.
مراقبت های تماسی
افراد مبتلا به کلستریدیوم دیفیسیل مبتلا در بیمارستان باید در اتاق های خصوصی یا در اتاق هایی که افراد دیگر مبتلا به این باکتری بستری هستند، جا داده شوند. مراقبان بیمارستان و پرستاران باید در طول مراقبت از این بیماران از دستکش های یکبار مصرف استفاده کرده و هر بار آن را عوض کنند.
نظافت کامل
تمامی سطوح و لوازم موجود در اتاق این بیماران باید به خوبی با محصولات حاوی سفید کننده کلر ضد عفونی شوند تا اسپورهای کلستریدیوم دیفیسیل کاملاً از بین بروند.
از مصرف غیرضروری آنتی بیوتیک ها خودداری کنید.
گاهی اوقات آنتی بیوتیک ها برای بیماری های ویروسی تجویز می شوند که متأسفانه هیچ کمکی به درمان این بیماری ها نخواهند کرد. اگر به آنتی بیوتیک احتیاج داشتید از پزشک خود بخواهید تا کوتاه ترین دوره درمانی با آنتی بیوتیک را برای شما در نظر بگیرد.
تشخیص کولیت با غشای کاذب
آزمایشات مورد نیاز برای بررسی احتمال ابتلا به کولیت با غشای کاذب معمولاً شامل موارد زیر می شود:
- نمونه مدفوع. انواع مختلفی از آزمایشات مخصوص مدفوع وجود دارد که برای تشخیص عفونت ناشی از کلستریدیوم دیفیسیل روده بزرگ مورد استفاده قرار می گیرد.
- آزمایش خون. در این آزمایش ها ممکن است نشانگر تعداد گلبول های سفید خون غیر طبیعی (لکوسیتوز) باشد، که این بیماری می تواند نشان دهنده ابتلای فرد به کولیت با غشای کاذب باشد.
- کولونوسکوپی یا سیگموئیدوسکوپی. در هر دو آزمایش گفته شده پزشک از لوله ای با دوربین مینیاتوری در نوک آن برای بررسی داخل روده بزرگ و علائم کولیت با غشای کاذب مثل برآمدگی، پلاک های زرد (ضایعات) و همچنین تورم استفاده خواهد کرد.
- تصویربرداری. در صورت بروز علائم شدید در بیمار، پزشک ممکن است از شیوه های تصویر برداری اشعه ایکس یا سی تی اسکن شکمی برای تشخیص عوارضی مانند مگاکولون یا پارگی روده بزرگ استفاده کند.
درمان کولیت با غشای کاذب
رویکردهای درمانی برای این بیماری شامل موارد زیر می شود:
- در صورت امکان آنتی بیوتیک یا داروی دیگری که فکر می کند باعث بروز علائم و نشانه های شما شده را متوقف کنید. گاهی اوقات این راهکار ممکن است برای برطرف کردن علائم بیماری مثل اسهال صورت بگیرد.
- شروع مصرف آنتی بیوتیک احتمالاً در مقابله با باکتری difficile مؤثر خواهد بود. اگر هنوز شاهد بروز علائم و نشانه هایی هستید، پزشک ممکن است از آنتی بیوتیک متفاوتی برای درمان C. difficile استفاده کند. این امر باعث می شود باکتری های طبیعی روده دوباره رشد کرده و تعادل باکتری ها در روده بزرگ به حالت اولیه خود قبل از ابتلا به این بیماری بازگردد. ممکن است آنتی بیوتیک به صورت خوراکی، از طریق ورید یا از طریق لوله ای که از طریق بینی به داخل معده (لوله بینی) هدایت می شود تزریق شود. بسته به شرایط بیمار، پزشکان بیشتر از مترونیدازول (Flagyl) ، ونکومایسین، فیداکسومایسین (Dificid) یا ترکیبی از این داروها را استفاده می کنند.
- پیوند میکروب های مدفوعی FMT. اگر وضعیت فرد مبتلا بسیار شدید باشد ممکن است از شیوه درمانی پیوند مدفوع از یک اهدا کننده سالم برای بازگرداندن تعادل باکتری ها در روده بزرگ استفاده شود. مدفوع اهدا کننده ممکن است از طریق لوله نازوگاستریگ در داخل روده بزرگ قرار داده شده یا از طریق کپسولی که بلعیده اید وارد بدن شود. پزشکان ممکن است از ترکیبی از درمان آنتی بیوتیکی و میکروب های مدفوعی استفاده کنند. به محض شروع درمان کولیت با غشای کاذب علائم و نشانه های آن ممکن است ظرف چند روز بهبود یابد.
درمان کولیت با غشای کاذب تکرار شونده
بازگشت مجدد انواع تهاجمی تری از باکتری کلستریدیوم دیفیسیل که نسبت به آنتی بیوتیک ها نیز مقاوم هستند از جمله مواردی است که درمان بیماری کولیت با غشای کاذب را بسیار دشوار کرده است. با هر بار بازگشت این بیماری احتمال برگشت مجدد بیماری افزایش خواهد یافت.
گزینه های درمانی برای کولیت با غشای کاذب تکرار شونده شامل موارد زیر می شود:
- تکرار آنتی بیوتیک ها. ممکن است برای درمان این بیماری نیاز به چند دوره مصرف آنتی بیوتیک داشته باشید.
- عمل جراحي. جراحی ممکن است در افرادی که دچار نارسایی پیشرونده اندامی، پارگی روده بزرگ و التهاب پوشش دیواره شکم(پریتونیت) هستند، گزینه مناسبی باشد. جراحی به طور معمول شامل از بین بردن تمام یا بخشی از روده بزرگ (کلکتومی کامل یا فرعی) خواهد بود.
- پیوند میکروب های مدفوعی FMT. اگر وضعیت فرد مبتلا بسیار شدید باشد ممکن است از شیوه درمانی پیوند مدفوع از یک اهدا کننده سالم برای بازگرداندن تعادل باکتری ها در روده بزرگ استفاده شود.
آمادگی برای ملاقات با پزشک
احتمالاً بعد از بروز علائم اولیه بیماری کولیت با غشای کاذب به پزشک عمومی مراجعه خواهید کرد. پزشک نیز با توجه به علائم شما را به متخصص بیماری های گوارشی (گاسترونترولوژیست) ارجاع خواهد داد. البته در صورتی که علائم و نشانه های این بیماری شدید باشد، احتمالاً باید سریعاً برای درمان به اورژانس مراجعه کنید.
از آن جایی که مدت زمان ملاقات با پزشک کوتاه بوده و حرف های زیادی برای گفتن خواهید داشت. در نتیجه بهتر است با آمادگی کامل به پزشک مراجعه کرده و از این زمان کوتاه نهایت استفاده را ببرید.
بهتر است قبل از حضور در مطب موارد زیر را آماده کنید:
- لیستی از تمامی علائم و نشانه های بیماری را تهیه کنید. همه نشانه های مربوط و غیر مربوط به بیماری خود را یادداشت کرده و همراه خود داشته باشید.
- اطلاعات مهم شخصی را یادداشت کنید. بهتر است استرس ها و تغییرات اخیری که در زندگی تان افتاده است را یادداشت کنید.
- لیستی از تمامی داروهای مصرفی خود تهیه کنید. نام تمامی داروها، مکمل ها و ویتامین های که مصرف می کنید را همراه با میزان مصرف خود یادداشت کنید.
- دوست یا یکی از اعضای خانواده خود را همراه ببرید. گاهی اوقات به خاطر سپردن تمامی موارد و اطلاعاتی که پزشک در اختیارتان قرار می دهد، کار دشواری است. در نتیجه بردن همراه به یادآوری اطلاعات مهم و نکات کمک زیادی خواهد کرد.
- سؤالات خود را یادداشت کنید. تمامی سؤالات مربوط و غیر مربوطی که به ذهنتان رسیده و قصد پرسیدن آن ها از پزشک را دارید را یادداشت کرده و همراه خود به مطب ببرید.
سوالات بیمار از پزشک
بهتر است در مورد بیماری کولیت با غشای کاذب سؤالات زیر را مطرح کنید:
- آِیا باید به متخصص مراجعه کنم؟
- علائم این بیماری دائمی است یا موقتی؟
- احتمال اصلی بروز علائم این بیماری چیست؟
- آیا محدودیتی وجود دارد که نیاز باشد از آن ها پیروی کنم؟
- آیا برای تشخیص نیاز به انجام آزمایش خاصی خواهم داشت؟
- چه درمان هایی برای این بیماری وجود دارد و کدام یک را با توجه به شرایط من توصیه می کنید؟
- آیا بروشور یا برگه چاپ شده در مورد این بیماری دارید؟ برای کسب اطلاعات بیشتر به چه وب سایتی مراجعه کنم؟
- مبتلا به بیماری های دیگری هستم. چگونه به بهترین شکل این علائم را مدیریت کنم؟
سوالات پزشک از بیمار
پزشک در حین معاینه ممکن است سؤالات زیر را مطرح کند:
- آیا تب دارید؟
- آیا اسهال دارید؟
- آیا دچار درد شکمی شده اید؟
- آیا اخیراً به مناطقی با آب آلوده سفر کرده اید؟
- آیا عاملی باعث بهبود علائم شما می شود؟
- آیا شاهد وجود خون یا چرک در مدفوع خود بوده اید؟
- از چه زمانی علائم و نشانه های بیماری شروع شد؟
- ایا عاملی باعث شدت گرفتن علائم شما می شود؟
- آیا علائم شما ثابت بوده یا به مرور زمان شدت می گیرد؟
- آیا دچار بیماری هایی مثل اولسراتیو یا بیماری کرون هستید؟
- آیا مبتلا به اسهال مرتبط با باکتری کلیستریدیوم دفیسیل هستید؟
- آیا طی چند هفته اخیر در بیمارستان بستری شده، آنتی بیوتیک مصرف کرده یا عمل جراحی داشته اید؟
- آیا کسی در خانه دچار اسهال است یا کسی از افراد خانه در طی چند هفته اخیر در بیمارستان بستری بوده است؟
خلاصه
کولیت با غشای کاذب که به آن کولیت آنتی بیوتیکی نیز گفته می شود، عبارت از التهاب روده بزرگ همراه با رشد بیش از حد باکتری کلستریدیوم دیفیسیل است. رشد بیش از حد کلستریدیوم دیفیسیل اغلب به بستری شدن اخیر فرد در بیمارستان و درمان آنتی بیوتیکی وی مرتبط است. عفونت های کلستریدیوم دیفیسیل بیشتر در افراد بالای 65 سال شایع است. شیوه های مختلفی برای درمان علائم کولیت با غشای کاذب استفاده می شود که با توجه به شرایط بیمار بهترین نوع آن انتخاب خواهد شد.
آخرین دیدگاه‌ها