التهاب معده

گاستریت یا التهاب معده یک اصطلاح عمومی برای گروهی از بیماری ها وشرایطی است که منجر به التهاب پوشش محافظ معده می شوند. گاستریت اغلب نتیجه عفونت باکتریایی است که بیشتر از زخم های معده ایجاد می شود. علاوه بر آن، استفاده منظم از داروهای تسکین دهنده درد و نوشیدن زیاد الکل می تواند منجر به بروز گاستریت شود. التهاب معده ممکن است ناگهانی و شدید باشد که در این صورت به آن گاستریت حاد گفته می شود و یا به مرور زمان به آرامی در طولانی مدت ظاهر شود که به گاستریت مزمن معروف است و اگر درمان نشود ممکن است سال ها ادامه یابد. در برخی موارد، گاستریت می تواند منجر به زخم معده شده و خطر ابتلا به سرطان معده را افزایش دهد. با این حال، برای اکثر افراد، گاستریت جدی نیست و با درمان به موقع به سرعت بهبود می یابد.

علت التهاب معده

گاستریت، التهاب پوشش معده است. نقاط ضعیف شده و یا آسیب دیده معده که از دیواره معده در برابر مخاط آن محافظت می کند موجب می شود که آنزیم های گوارشی بتوانند به معده آسیب رسانده و آن را ملتهب کند. تعدادی از بیماری ها و شرایط ها مانند حمله بیماری کرون و سارکوئیدوز می توانند خطر ابتلا به گاستریت را افزایش دهند. علاوه بر آن داشتن بافت معده نازک یا آسیب دیده خطر ابتلا به التهاب را تا حدودی افزایش می دهد.

عفونت باکتریایی

اگرچه عفونت با Helicobacter pylori از شایع ترین عفونت های انسانی در سراسر جهان است اما فقط برخی از افراد مبتلا به این عفونت دچار گاستریت یا سایر اختلالات دستگاه گوارش فوقانی می شوند. پزشکان معتقدند آسیب پذیری در برابر باکتری می تواند به دلیل انتخاب سبک زندگی مانند سیگار کشیدن و رژیم غذایی نادرست به ارث برسد.

استفاده منظم از داروهای مسکن

تسکین دهنده درد رایج مانند آسپرین، ایبوپروفن و ناپروکسن می توانند هم موجب گاستریت حاد و هم مزمن شوند. استفاده از این داروهای تسکین دهنده درد به طور مرتب یا مصرف زیاد آن ها ممکن است ماده اصلی محافظت کننده از بافت پوششی معده را کاهش دهند.

افزایش سن

سالمندان بیشتر درمعرض خطر ابتلا به التهاب معده قرار دارند زیرا با افزایش سن، بافت معده آن ها تمایل به سست و ضعیف شدن دارد و از طرفی هم شیوع بیماری های مانند عفونت H. پیلوری یا اختلالات سیستم ایمنی بدن در بین سالمندان نسبت به افراد دیگر بیشتر است.

استفاده بیش از حد از الکل

الکل می تواند بافت داخلی معده را تحریک کرده و آن را از بین ببرد و معده را در برابر آنزیم های گوارشی آسیب پذیرتر کند. استفاده بیش از حد از الکل به احتمال زیاد باعث گاستریت حاد می شود.

استرس

استرس شدید به دلیل جراحی های بزرگ، آسیب دیدگی، سوختگی یا عفونت های شدید می تواند باعث التهاب معده حاد شود.

گاستریت خود ایمنی

این نوع گاستریت هنگامی اتفاق میفتد که بدن به سلول هایی که بافت پوششی معده را تشکیل می دهند حمله کند و سد محافظ معده را از بین ببرد. گاستریت خود ایمنی در مبتلایان به سایر اختلالات خود ایمنی از جمله بیماری هاشیموتو و دیابت نوع 1 شیوع بیشتری دارد و می تواند با کمبود ویتامین B-12 همراه باشد.

سایر بیماری ها و شرایط

التهاب ممکن است با سایر شرایط پزشکی، از جمله HIV / AIDS، بیماری کرون و عفونت های انگلی همراه باشد.

علائم التهاب معده

علائم و نشانه های گاستریت، عبارتند از:

• استفراغ
• حالت تهوع
• احساس پر بودن در قسمت بالای شکم بعد از خوردن غذا
• احساس درد یا سوزش در قسمت بالای شکم که ممکن است با خوردن غذا بدتر یا بهتر شود.

گاستریت همیشه باعث بروز علائم شاخص نمی شود. تقریباً هر کسی ممکن است در طول دوره ای سوء هاضمه و سوزش معده داشته باشد و سوء هاضمه در بیشتر مواقع کوتاه مدت است و نیازی به مراقبت پزشکی ندارد. اما اگر علائم و نشانه های گاستریت بیشتر از یک هفته طول بکشند فرد باید به پزشک مراجعه کند. اگر فرد پس از مصرف نسخه های دارویی یا داروهای بدون نسخه، به خصوص آسپرین یا سایر داروهای تسکین دهنده درد دچار ناراحتی معده می شود باید این موضوع را به پزشک خود بگوید و در صورت بروز علائمی مانند استفراغ خونی، خون در مدفوع و یا مدفوع تیره، سریعا باید به پزشک مراجعه کند.

عوارض التهاب معده

التهاب معده، در صورت عدم درمان می تواند منجر به زخم و خون ریزی معده شود. برخی از اشکال گاستریت مزمن ممکن است خطر ابتلا به سرطان معده را افزایش دهند، اما این موارد به ندرت رخ می دهد. برهمین اساس بیمار باید در صورت بهبودی علائم التهاب معده، علیرغم درمان بیمار باید دوباره به پزشک مراجعه کند.

تشخیص التهاب معده

اگرچه پزشک با بررسی علائم و تاریخچه پزشکی و انجام معاینات می تواند التهاب معده را تشخیص دهد اما ممکن است یک یا چند مورد از آزمایش های زیر را برای تشخیص علت دقیق آن تجویز کند:

آزمایش برای H. pylori. پزشک ممکن است آزمایشاتی را برای تعیین و یا رد کردن ابتلا به عفونت باکتری H. پیلوری توصیه کند. نوع آزمایش به وضعیت بیماری فرد بستگی دارد. H. پیلوری ممکن است با یک آزمایش خون، آزمایش مدفوع یا تست تنفس تشخیص داده شود. برای آزمایش تنفس، فرد یک لیوان کوچک از مایع شفاف و بی مزه که حاوی کربن رادیواکتیو است می نوشد. باکتری های H. pylori مایع را در معده تجزیه می کنند. سپس، بیمار درون کیسه ای نفس می کشد. در صورت آلوده بود فرد به هلیکوباکتر پیلوری کربن رادیواکتیو در نمونه تنفس بیمار قابل تشخیص است.

آزمایشات تصویربرداری برای بررسی دستگاه گوارش فوقانی

آندوسکوپی

در طی آندوسکوپی، پزشک یک لوله انعطاف پذیر مجهز به یک لنز (آندوسکوپ) را به پایین گلو و درون مری، معده و روده کوچک بیمار منتقل می کند. با استفاده از آندوسکوپ، پزشک علائم التهاب را بررسی کرده و در صورت یافتن ناحیه مشکوک، پزشک نمونه های کوچک بافت (بیوپسی) را برای معاینه نمونه برداری، از بافت معده جدا می کند. بیوپسی همچنین می تواند وجود H. پیلوری را در معده تشخیص دهد.

پرتونگاری دستگاه گوارش فوقانی

پرتونگاری از دستگاه فوقانی همراه با بلع باریم برای تشخیص و یافتن ناهنجاری ها تصاویری از مری، معده و روده بیمار انجام می گیرد. در برخی مواقع برای تشخیص بهتر زخم های معده احتمالی پزشک ممکن است بلع باریم را تجویز کند.

پیش آگهی التهاب معده

چشم انداز گاستریت بستگی به علت اصلی آن دارد. گاستریت حاد معمولاً با درمان سریع برطرف می شود. به عنوان مثال، عفونت های H. پیلوری اغلب با یک یا دو دور آنتی بیوتیک قابل درمان هستند. با این حال، گاهی اوقات درمان با شکست مواجه می شود و می تواند به التهاب معده مزمن یا طولانی مدت تبدیل شود. برای تهیه یک برنامه درمانی مؤثر با پزشک خود صحبت کنید.

درمان التهاب معده

درمان گاستریت بستگی به علت اصلی آن دارد. گاستریت حاد ناشی از داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی یا الکل ممکن است با قطع استفاده از این مواد تسکین یابد.

داروهای مورد استفاده در درمان گاستریت، عبارتند از:

داروهای آنتی بیوتیکی برای درمان پیلوری

برای هلیکوباکتر پیلوری در دستگاه گوارش، پزشک ممکن است ترکیبی از آنتی بیوتیک ها، مانند کلاریترومایسین (Biaxin) و آموکسی سیلین یا مترونیدازول (Flagyl) را برای از بین بردن باکتری توصیه کند. بیمار باید حتماً نسخه هفتگی آنتی بیوتیک را معمولاً برای هفت تا 14 روز حتی بعد از بهبود علائم خود مصرف کند.

داروهای مسدود کننده تولید اسید

مهارکننده های پمپ پروتون با مسدود کردن قسمت هایی از سلول های تولید کننده اسید، اسید معده را کاهش می دهند. این داروها شامل داروهای بدون نسخه و امپرازول (Prilosec)، لانسوپرازول (Prevacid)، رابپرازول (Aciphex)، استروژن (Nexium)، اسومپرازول (Nexium)، دککسلانسوپرازول (Dexilant) و پنتوپرازول (پروتونیکس) می باشند. استفاده طولانی مدت از مهارکننده های پمپ پروتون، به ویژه در دوزهای زیاد، ممکن است خطر شکستگی لگن، مچ دست و ستون فقرات را افزایش دهد که در این شرایط مصرف مکمل های کلسیم می تواند این خطر را کاهش دهد.

داروها برای کاهش تولید اسید

مسدود کننده های اسید که به آن انسداد کننده هیستامین نیز گفته می شود میزان اسید موجود در دستگاه گوارش را کاهش و درد گاستریت را تسکین می دهند و بهبودی را تسریع می کند. مسدود کننده های اسید موجود با یا بدون نسخه، شامل فاموتیدین تاگامت HB و نیاتاتیدین (Axid AR) هستند.

آنتی اسیدها برای خنثی کردن اسید معده

آنتی اسیدها اسید معده موجود را خنثی و در تسریع بهبودی و تسکین علائم موثر هستند. اما این داروها بسته به علت اصلی ممکن است باعث برو عوارض جانبی از جمله یبوست یا اسهال شوند.

پروبیوتیک

تحقیقات نشان داده که پروبیوتیک ها در بهبود علائم گوارشی و زخم معده موثر هستند. با این حال، هیچ مدرکی مبنی بر اثرگذاری آن ها بر ترشح اسید معده وجود ندارد.

سبک زندگی و داروهای خانگی التهاب معده

در صورت ابتلا به التهاب معده، رعایت برخی راهکارها می تواند در تسکین علائم موثر باشند، از جمله:

• از مصرف الکل خودداری کنید. الکل می تواند لایه مخاطی معده را تحریک کند.
• وعده های غذایی کوچکتر ولی بیشتری بخورید. اگر به طور مکرر دچار سوء هاضمه می شوید بهتر است وعده های غذایی کوچکتر را انتخاب کنید تا اثرات اسید معده کاهش پیدا کند.
• از مصرف غذاهای محرک خودداری کنید. مصرف غذاهایی خصوصاً غذاهای تند، اسیدی، سرخ شده یا چرب موجب تحریک بافت معده می شوند .
• داروهای تسکین دهنده درد مصرفی خود را تغییر دهید. از آنجایی که مصرف برخی داروهای تسکین دهنده درد استفاده خطر ابتلا به گاستریت را افزایش می دهد، از پزشک خود در مورد مصرف استامینوفن مشورت بگیرید. مصرف این دارو کمتر می تواند مشکل معده را تشدید کند.

پیشگیری التهاب معده

جلوگیری و یا درمان عفونت H. پیلوری

هنوز علت دقیق انتشار H. pylori مشخص نیست، اما شواهد نشان می دهد که این عفونت می تواند از شخص به شخص دیگر یا از طریق غذا و آب آلوده منتقل شود. با شستن مکرر دستان خود با آب و صابون و خوردن غذاهایی که کاملاً پخته شده اند می توانید خود تان را در برابر عفونت های مانند H. پیلوری محافظت کنید.

آمادگی برای مراجعه به پزشک

در صورتی که پزشک عمومی به التهاب معده مشکوک شود می تواند شما را به متخصص اختلالات گوارشی (متخصص گوارش) ارجاع دهد.

برای آمادگی بیشتر قبل از مراجعه به پزشک بهتر است:

• از محدودیت های قبل از قرار ملاقات مطلع شوید. شاید لازم باشد برای معاینه معده قبل از مراجعه ناشتا و یا حداقل معده شما خالی باشد.
• علائمی را که تجربه می کنید از جمله مواردی که ممکن است به قرار ملاقات شما بی ربط باشند را بنویسید.
• اطلاعات شخصی کلیدی، از جمله فشارهای اساسی یا تغییرات اخیر زندگی را یادداشت کنید.
• لیستی از تمام داروها، ویتامین ها یا مکمل های مصرف خود تهیه کنید.

سوالات بیمار از پزشک

در مورد گاستریت، برخی از سؤالات اساسی که باید از پزشک خود بپرسید، عبارتند از:

• آیا احتیاج به جلسات پیگیری دارم؟
• به چه تست های تشخیص نیاز دارم؟
• گزینه های درمانی که پیشنهاد می کنید چیست؟
• چه عاملی باعث ایجاد علائم یا وضعیت من شده است؟
• دلایل دیگر برای بروز علائم یا وضعیت من کدام است؟
• من بیماری دیگری دارم. چگونه می توانم به بهترین وجه آن ها را با همدیگر مدیریت کنم؟

احتمالاً پزشك سؤالاتی از شما خواهد پرسید، از جمله:

• علائم شما چیست؟
• سطح استرس خود را چگونه ارزیابی می کنید؟
• آیا علائم شما مداوم بوده یا گاه به گاه بروز پیدا می کنند؟
• علائم شما چقدر شدید است؟ آیا درد معده خود را ملایم یا ناراحت کننده توصیف می کنید؟
• چند مدت از داروهای تسکین دهنده درد مانند آسپرین، ایبوپروفن یا ناپروکسن استفاده کرده اید؟

قبل از متوقف کردن داروهای تجویزی که مصرف می کنید با پزشک خود مشورت کنید.