شایعترین عارضه چشمی دیابت چیست؟ شایعترین عارضه چشمی دیابت رتینوپاتی دیابتی نام دارد. این اختلال بسیار شایع و برای بیمار ناراحت کننده هست. در این عارضه شایع بخاطر تاثیر دیابت بر اعصاب، گاهی چشم فرد نابینا می شود. رتینوپاتی دیابتی یا Diabetic retinopathy به قدری شایع است که حدود 93 میلیون نفر بزرگسال در سراسر جهان به آن مبتلا هستند. احتمال ابتلای افراد مبتلا به دیابت نوع 1 و 2 به بیماری رتنوپاتی دیابتی بسیار بیشتر از دیگر افراد است. از آن جایی که دیابت، محرکی برای بروز رتینوپاتی دیابتی است. قند خون و فشار خون بالا از دلایل ابتلا به این بیماری خواهد بود. عوامل خطرناک دیگر شامل سطح غیر طبیعی لیپیدهای سرم و مصرف دخانیات است.
درصد زیادی از افراد مبتلا به دیابت دارای فشار خون بالا و کلسترول کنترل نشده هستند که همین موارد احتمال ابتلا فرد به رتیوپلاتی دیابتی را افزایش می دهد. تقریباً همه افراد مبتلا به بیماری های کلیه ای پیشرفته دچار رتینوپاتی دیابتی هستند یا در آینده به آن مبتلا خواهند شد.
علت شایعترین عارضه چشمی دیابت چیست؟
با گذشت زمان، وجود قند خون بالا در داخل عروق می تواند باعث بسته شدن رگ های کوچک مسئول تغذیه شبکیه شده و در نتیجه خون کمتری به شبکیه برسد. در نهایت، چشم مجبور می شود تا برای تأمین خون مورد نیاز خود عروق جدیدی را به وجود آورد. اما این رگ های خونی تازه به وجود آمده به درستی عمل نکرده و ممکن است به سادگی مایعات داخل آن به بیرون نشت پیدا کند.
به طور کلی دو نوع رتینوپاتی دیابتی وجود دارد:
رتینوپاتی دیابتی اولیه
این نوع از بیماری رتینوپاتی دیابتی شایع تر از انواع دیگر بوده و به آن رتینوپاتی دیابتی غیر پرولیفراتیو (NPDR) گفته می شود که در آن رگ های جدید خون به وجود نمی آید. زمانی که فردی به NPDR مبتلا شود، دیواره رگ های خونی شبکیه ضعیف شده و گاهی اوقات مایعات و خون از داخل رگ های کوچک به بیرون نشت پیدا کرده و وارد شبکیه چشم می شوند. همچنین، رگ های خونی شبکیه بزرگتر نیز شروع به گشاد شدن کرده و دارای قطر غیر طبیعی می شوند. رتینوپاتی دیابتی غیر پرولیفراتیو ممکن است دارای درجات مختلفی بوده و هر چقدر رگ های خونی بیشتر مسدود شوند، درجه بیماری شدیدتر شود.
حتی ممکن است فیبرهای عصبی شبکیه شروع به متورم کردن شده و قسمت اصلی شبکیه (ماکولا) تبدیل به بیماری ورم ماکولار شود. بیماری ورم ماکولار نیاز به درمان خواهد داشت.
رتینوپاتی دیابتی پیشرفته
این نوع از رتینوپاتی دیابتی بسیار شدید از نوع قبلی بوده و آن را به عنوان رتینوپاتی دیابتی پرولیفراتیو می شناسند. این نوع از رتینوپاتی دیابتی معمولاً به رگ های خونی آسیب رسانده و باعث بسته شدن کامل آن ها خواهد شد. در نتیجه در شبکیه رگ های خونی غیر طبیعی و جدید به وجود می آید که احتمال نشت مایع و مواد ژله مانند از داخل آن ها زیاد بوده و ممکن است مرکز چشم (زجاجیه) را پر کنند.
نهایتاً، بافت اسکار تحریک شده توسط رشد رگ های خونی جدید ممکن است باعث جدا شدن شبکیه از بخش پشتی چشم فرد شوند. اگر رگ های خونی جدید با جریان طبیعی مایعات داخل چشم تداخل داشته باشند، فشار داخل حدقه چشم افزایش پیدا خواهد کرد. در نتیجه افزایش فشار چشمی نیز عصب های چشمی ممکن است آسیب دیده و تصاویری که از چشم به مغز ارسال می شوند با مشکل روبرو شوند. در بسیاری از موارد رتینوپاتی دیابتی پرولیفراتیو ممکن است باعث ابتلای فرد به بیماری آب سیاه شود.
علائم شایعترین عارضه چشمی دیابت چیست؟
معمولاً بیماری رتینوپاتی دیابتی در مراحل اولیه باعث بروز هیچ گونه علائمی نخواهد شد. اما در مراحل پیشرفته تر فرد شاهد بروز علائم و نشانه های قابل توجهی خواهد بود. در بعضی از موارد تنها علامت قابل تشخیص بروز این بیماری از دست دادن ناگهانی و کامل بینایی فرد است.
به طور کلی علائم و نشانه های بروز این بیماری شامل موارد زیر می شود:
- تاری دید
- نوسان قدرت بینایی
- نقض در تشخیص رنگ ها
- ضعف و اختلال در دید شب
- از دست دادن قسمت هایی از بینایی
- از دست دادن ناگهانی و کامل قدرت بینایی
- دیدن نقاط تاریک یا خالی در محدوده بینایی
- دیدن نقطه، دانه و خطوط شفاف شناور در محدوده دید
رتینوپاتی دیابتی (DR) معمولاً هر دو چشم فرد را درگیر خواهد کرد. مهم ترین نکته بعد از تشخیص این بیماری، اطمینان حاصل کردن از سلامت چشمی و کم بودن احتمال از دست دادن کامل بینایی است. تنها راهی که افراد دیابتی می توانند از بروز رتینوپاتی دیابتی جلوگیری کنند، انجام منظم معاینات چشمی توسط چشم پزشک متخصص است.
عوامل خطر شایعترین عارضه چشمی دیابت چیست؟
هر شخصی که دچار دیابت باشد ممکن است به بیماری رتینوپاتی دیابتی مبتلا شود. البته احتمال ابتلا به این بیماری ممکن است در نتیجه موارد زیر افزایش پیدا کند:
- بارداری
- کلسترول بالا
- فشار خون بالا
- استعمال دخانیات و تنباکو
- کنترل و مدیریت ضعیف سطح قند خون
- آفریقایی – آمریکایی، اسپانیایی یا بومی آمریکا بودن
- مدت زمان ابتلا به دیابت – هر چقدر مدت زمان ابتلای فرد به دیابت بیشتر باشد، احتمال ابتلای او به بیماری رتینوپاتی دیابتی نیز بیشتر خواهد بود.
عوارض رتینوپاتی دیابتی
ابتلا به رتینوپاتی دیابتی باعث به وجود آمدن رگ های خونی جدید و غیر طبیعی در قسمت شبکیه چشم می شوند. این رگ های خونی جدید ممکن است باعث بروز عوارض جانبی زیر شود:
- نابینایی
- خونریزی زجاجیه
- جدا شدن شبکیه
- گلوکوما (آب سیاه)
پیشگیری رتینوپاتی دیابتی
همیشه نمی توان جلوی ابتلا به بیماری رتینوپاتی دیابتی را گرفت. با این حال می توان با معاینه منظم چشم ها، کنترل مناسب قند و فشار خون و تشخیص سریع مشکلات چشمی تا حد زیادی جلوی از دست دادن شدید قدرت بینایی را گرفت. اگر به بیماری دیابت مبتلا هستید، می توانید با انجام اقدامات زیر احتمال ابتلا به رتینوپاتی دیابتی را کاهش دهید:
- مدیریت دیابت. سعی کنید رژیم غذایی سالمی داشته باشید و فعالیت های بدنی و ورزش را جزئی از کارهای روزانه خود بدانید. توصیه می شود که در هفته حداقل 150 دقیقه فعالیت هوازی متوسط مثل پیاده روی داشته باشید. همچنین طبق تجویز پزشک از داروهای دیابت یا انسولین خود استفاده کنید.
- نظارت بر سطح قند خون. برای پیشگیری از رتینوپاتی دیابتی باید در طول روز چندین بار سطح قند خون را بررسی کرده و آن را یادداشت کنید.
- در مورد آزمایش هموگلوبین گیلکوزه شده از پزشک سؤال کنید. آزمایش هموگلوبین گلیکوزه شده یا آزمایش هموگلوبین A1C میانگین سطح قند خون شما برای 2 تا 3 ماه قبل از انجام آزمایش را نشان خواهد داد. برای بیشتر افراد نتیجه آزمایش A1C باید زیر 7 درصد باشد.
- فشار خون و کلسترول خود را تحت کنترل داشته باشید. سعی کنید غذاهای سالم خورده و با ورزش کردن وزن اضافه خود را کاهش دهید.
- اگر سیگار می کشید یا از تنباکو استفاده می کنید، از پزشک خود برای ترک آن ها کمک بگیرید. سیگار کشیدن احتمال بروز انواع عوارض جانبی دیابت مثل رتینوپاتی دیابت را افزایش می دهد در نتیجه بهتر است هر چه سریع تر مصرف آن ها را کنار بگذارید.
- توجه به تغییرات بینایی. به محض اینکه تغییر خاصی در قدرت بینایی تان اتفاق افتاده یا شاهد بروز لکه یا نقطه روی محدوده بینایی خود بودید، سریعاً با پزشک تماس گرفته و برای ویزیت مراجعه کنید.
تشخیص رتینوپاتی دیابتی
بهترین راه برای تشخیص رتینوپاتی دیابتی معاینه کامل چشم و انجام آزمایش گشاد شدن مردمک چشم است. برای انجام این آزمایش، چند قطره برای گشاد شدن مردمک داخل چشم ریخته می شود تا پزشک بتواند راحت تر داخل چشم را معاینه کند. ریختن این خطره ها ممکن است باعث تاری دید بیماری شده و چندین ساعت اثر آن باقی بماند. اما بعد از مدتی دید فرد به حالت عادی خود باز خواهد گشت.
در حین انجام آزمایش و معاینه، پزشک به دنبال موارد زیر خواهد بود:
- جدا شدن شبکیه چشم
- رگ های خونی غیر طبیعی
- رشد رگ های جدید یا به وجود آمدن بافت اسکار
- ناهنجاری های به وجود آمده در عصب های چشمی
- تورم، جمع شدن خون یا چربی در داخل شبکیه چشم
- خون ریزی در داخل بخش ژله ای و شفاف چشم (زجاجیه) که قسمت مرکزی چشم را پر کرده باشد
علاوه بر این موارد، پزشک ممکن است برای تشخیص دقیق تر آزمایشات زیر را نیز انجام دهد:
- آزمایش بینایی سنجی
- وجود شواهدی بر بروز آب مروارید
- اندازه گیری میزان فشار چشمی برای بررسی احتمال ابتلا به بیماری گلوکوما یا آب سیاه
آنژیو گرافی فلوئورسین
بعد از گشاد شدن مردمک چشم، پزشک از داخل چشمان تان تصاویری تهیه خواهد کرد. سپس ماده رنگی به داخل رگ دست شما تزریق نموده و پس از به جریان افتادن رنگ در داخل رگ های خونی چشم، مجدداً عکس های بیشتری از چشم خواهد گرفت. پزشک می تواند با استفاده از این تصاویر بسته شدن رگ های خونی داخل چشم، آسیب دیدگی یا هر گونه نشت مایعات و خون را در داخل چشم تشخیص دهد.
مقطع نگاری همدوسی اپتیکی (Optical coherence tomography)
ممکن است پزشک برای تشخیص دقیق تر، آزمایش مقطع نگاری همدوسی اپتیکی انجام دهد. این تصویر برداری کمک می کند تا تصاویر مقطعی از چشم گرفته شود. این تصاویر ضخامت شبکیه را نشان داده و می تواند به تشخیص نشت مایعات به داخل بافت شبکیه چشم کمک زیادی کند. بعد از درمان نیز می توان مجدداً از آزمایش مقطع نگاری همدوسی اپتیکی برای نظارت بر اثر بخشی شیوه درمانی استفاده نمود.
درمان رتینوپاتی دیابتی
شیوه درمان این بیماری تا حد زیادی بستگی به نوع رتینوپاتی دیابتی و میزان شدت آن خواهد داشت. شیوه های درمان می تواند باعث کند شدن روند بیماری شده یا روند پیشرفت آن را به کلی متوقف سازد.
رتینوپاتی اولیه
اگر فرد به رتینوپاتی دیابتی غیر پرولیفراتیو که دارای سطح خفیف تا متوسطی است دچار شده باشد، ممکن است نیاز به درمان فوری و اورژانسی نداشته باشد. با این حال پزشک باید به طور منظم چشم های فرد را تحت نظر داشته باشد تا در صورت نیاز، سریعاً تحت درمان قرار بگیرد.
بهتر است برای شناخت راه های بهتر مدیریت بیماری دیابت با پزشک دیابت (endocrinologist) صحبت کنید. زمانی که رتینوپاتی دیابتی خفیف یا متوسط است، کنترل قند خون و فشار می تواند به کند شدن روند پیشرفت بیماری کمک زیادی کند.
رتینوپاتی دیابتی پیشرفته
اگر مبتلا به رتینوپاتی دیابتی پرولیفراتیو یا ورم ماکولا شده اید، باید سریعاً تحت درمان و جراحی قرار بگیرید. با توجه به مشکلات به خصوصی که برای چشم تان به وجود آمده می توان از شیوه های درمانی زیر برای برطرف کردن رتینوپاتی دیابتی استفاده کرد:
فتوکو آگولاسیون (Photocoagluation)
این درمان با لیزر که به آن درمان لیزر فوکال نیز گفته می شود می تواند نشت خون و دیگر مایعات در داخل چشم را به کلی متوقف کرده یا سرعت آن را کند کند. در حین انجام این فرآیند، نشت مایعات از رگ های خونی غیر طبیعی به وسیله سوختگی با لیزر درمان خواهد شد.
درمان لیزر فوکال معمولاً در یک جلسه آن هم در مطب دکتر یا چشم پزشکی انجام خواهد گرفت. اگر به علت ورم ماکولا قبل از انجام عمل جراحی دچار تاری دید بوده اید، این درمان بینایی شما را به وضعیت قبلی خود باز نخواهد گرداند.
فتوکوا گولاسیون تمام شبکیه (Panretinal photocoagulation)
این شیوه درمانی با لیزر نیز که به آن درمان scatter laser نیز گفته می شود، می تواند به جمع شدن رگ های خونی غیر طبیعی کمک کند. در حین این فرآیند، نواحی از شبکیه با استفاده از لیزر scattered تحت درمان قرار می گیرند. سوختگی های ناشی از این لیزر باعث کوچک و جمع شدن رگ های خونی جدید خواهد شد.
این شیوه درمانی معمولاً در مطب دکتر یا چشم پزشکی در طی یک یا دو جلسه انجام خواهد گرفت. البته ممکن است بعد از درمان با لیزر، دیدتان تا یک روز پس از انجام تار باشد. البته در بعضی از موارد ممکن است بخشی از دید جانبی یا دید شب فرد بعد از انجام عمل با مشکل روبرو شود.
ویتراکتومی
این فرایند با استفاده از برش های کوچکی که در داخل چشم ایجاد می شود، انجام خواهد گرفت. این برش ها به خارج کردن خون از بخش مرکزی چشم (زجاجیه) کمک خواهد کرد. این شیوه درمانی باید در مرکز جراحی یا بیمارستان انجام شود. برای انجام آن از بی حسی موضعی یا عمومی استفاده خواهد شد.
تزریق دارو به داخل چشم ها
پزشک ممکن است تجویز دارو به داخل زجاجیه چشم را پیشنهاد کند. این داروها که به آن مهار کننده رشد vascular endothelial)VEGF) گفته می شود می تواند رشد رگ های خونی جدید را متوقف کرده و به کلی جلوی ارسال پیام های دستوری برای ساخت رگ های خونی جدید را بگیرد. اغلب انجام عمل جراحی رشد و گسترش رتینوپاتی دیابتی را کند یا متوقف خواهد کرد اما این به معنی درمان این عارضه نیست. زیرا دیابت بیماری است که در تمام طول عمر همراه فرد بوده و ممکن است باعث آسیب دیدگی های شبکیه در آینده و از دست رفتن کامل بینایی فرد شود.
حتی بعد از درمان رتینوپاتی دیابتی، باید برای معاینات منظم چشم به پزشک مراجعه کنید. زیرا در بعضی مراحل ممکن است نیاز به درمان داشته باشید.
آمادگی برای قرار ملاقات با پزشک
انجمن دیابت آمریکا (ADA) به هر فرد دیابتی بالای 10 سال مبتلا به دیابت نوع 1 توصیه می کند تا اولین معاینه چشم خود را تا نهایتاً 5 سال بعد از تشخیص دیابت انجام دهد.
اگر مبتلا به دیابت نوع 2 هستید، انجمن دیابت آمریکا (ADA) توصیه کرده است که بهتر است اولین معاینه چشمی بلافاصله بعد از تشخیص این بیماری صورت گیرد زیرا ممکن است تا مدت ها مبتلا به این بیماری بوده ولی اطلاعی از آن نداشته باشید.
برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد بیماری رتینوپاتی دیابتی، بهتر است سؤالات زیر را از پزشک معالج بپرسید:
- این عارضه موقتی است یا دائمی؟
- آیا نیاز به انجام آزمایش خاصی دارم؟
- دیابت چه تأثیری بر بینایی ام خواهد داشت؟
- چه راه های درمانی وجود داشته و شما کدام را پیشنهاد می کنید؟
- اگر قند خون خود را کنترل کنم، علائم به وجود آمده در چشم هایم برطرف خواهد شد؟
- برای حفاظت از چشم هایم چه کارهایی باید انجام دهم و قند خون ام روی چه عددی باشد؟
- به بیماری های دیگری مبتلا هستم. چگونه می توانم این بیماری ها را در کنار هم مدیریت کنم؟
احتمالاً پزشک در حین ویزیت و معاینه سؤالات زیر را از شما خواهد پرسید. در نتیجه بهتر است آمادگی پاسخ دادن به آن ها را داشته باشید:
- آیا در گذشته عمل جراحی چشم داشته اید؟
- چه مدت زمان است که دچار این علائم شده اید؟
- به طور کلی، چه میزان در کنترل دیابت خود موفق بوده اید؟
- آیا دچار بیماری های دیگری مثل فشار خون یا کلسترول بالا هستید؟
- آخرین دفعه ای که آزمایش هموگلوبین A1C انجام داده اید چه زمانی بوده است؟
- آیا دچار علائمی مثل تاری دید شده یا در محدوده دید خود نقطه و خطوط شفاف می بینید؟
آخرین دیدگاه‌ها