راشیتیسم همان بیماری نرمی استخوان است که در آن استخوان کودکان به علت کمبود شدید ویتامین D تضعیف شده و باعث تغییر شکل و فرم پاها می شود. در این بیماران کلسیم، فسفر و ویتامین دی کافی در اختیار استخوان ها قرار نگرفته و در نتیجه منجر به نرمی استخوان آنها می شود.
در این مقاله در مورد راشیتیسم یا نرمی استخوان، علائم، شیوه های تشخیص و درمان این بیماری صحبت خواهیم کرد.
علت راشیتیسم
راشیتیسم یک اختلال اسکلتی است که به سبب کمبود ویتامین دی، کلسیم یا فسفر به وجود می آید.
تمامی این ویتامین های نامبرده نقش مهمی در سلامت، تقویت و رشد استخوان ها دارند حال خودتان تصور کنید که با کمبود این ویتامین ها چه اتفاقاتی برای استخوان ها خواهد افتاد. افرادی که مبتلا به بیماری راشیتیسم هستند دارای استخوان های نرم و ضعیفی بوده و علاوه بر توقف رشد ممکن است در موارد وخیم موجب تغییر فرم و شکل پای بیمار شود.
اینجاست که نقش ویتامین دی اهمیت بسیار زیادی پیدا می کند.
ویتامین دی در بدن وظیفه جذب کلسیم و فسفر در داخل روده ها را داراست.
خوشبختانه راه های زیادی برای دریافت و جبران کمبود ویتامین دی، وجود دارد.
به عنوان مثال مصرف شیر، تخم مرغ و ماهی بهترین منابع برای تأمین ویتامین دی مورد نیاز بدن است.
البته با قرار گرفتن بدنتان در زیر نور خورشید، بدن خود به خود شروع به تولید ویتامین دی خواهد کرد.
کمبود ویتامین دی بدن و به خصوص استخوان ها را با مشکلات جدی روبرو خواهد کرد.
زمانی که ویتامین دی در بدن کم باشد، دیگر بدنتان قدرت نگهداری کلسیم و فسفر کافی را، نداشته و در نتیجه بدن با ترشح هورمون هایی، دستور به آزاد سازی کلسیم و فسفر استخوان ها را صادر خواهد کرد. در نبود چنین مواد معدنی ای مثل کلسیم و فسفر، استخوان ها به مرور نرم و ضعیف خواهند شد.
بیماری راشیتیسم بیشتر در کودکان 6 تا 36 ماهه اتفاق افتاده و کودکان، بیشتر از بزرگسالان در معرض ابتلا نرمی استخوان هستند. زیرا استخوان های آنها هنوز کاملاً رشد نکرده و نیاز به ویتامین دی بیشتری دارد. یکی از علل اصلی کمبود ویتامین دی در کودکان، محل زندگی آنها است. احتمال ابتلا به راشیتیسم، در کودکانی که در مناطق کم نور خورشید زندگی کرده، رژیم غذایی گیاه خواری داشته یا شیر کمی مصرف می کنند، بسیار بیشتر از کودکان دیگر است. البته گاهی اوقات بیماری راشیتسم کاملاً ارثی بوده و از والدین کودک به او می رسد.
زمانی، راشیتیسم بیماری بسیار رایج و فراگیری بود. ولی اکنون در ایالات متحده آمریکا این بیماری به ندرت یافت می شود.
امروزه در کشورهای توسعه یافته به خاطر مصرف غذاهای غنی شده و شیر خشک غنی شده با ویتامین دی، این بیماری ریشه کن شده است.
عوامل خطر راشیتیسم
بعضی از عوامل می تواند فرد را در معرض ابتلا به بیماری راشیتیسم قرار دهد.
از بین این عوامل می توان به موارد زیر اشاره کرد:
سن
بیماری نرمی استخوان یا راشیتیسم بیشتر در بین کودکان 6 تا 36 ماهه و کودکانی که رو به رشد هستند رواج دارد. این بازه زمانی، دقیقاً وقتی است که بدن کودک بیشتر از هر زمان دیگری نیازمند دریافت کلسیم و فسفر است تا استخوان هایش به خوبی رشد کرده و فرم بگیرد.
رژیم غذایی
در صورتی که فرد از رژیم گیاه خواری تبعیت کرده و از شیر، تخم مرغ و ماهی استفاده نکند، احتمال ابتلا به راشیتیسم تا حد قابل توجهی در او افزایش خواهد یافت. افرادی که به شیر آلرژی داشته و برای هضم لبنیات با مشکل روبرو هستند نیز از جمله افرادی هستند که احتمال بروز نرمی استخوان در آنها تا حد قابل توجهی بیشتر است.
نکته دیگر این است که، کودکانی که از شیر مادر تغذیه می کنند نیز، در معرض ابتلا به این بیماری هستند. زیرا شیر مادر فاقد ویتامین دی بوده و در نتیجه نمی تواند از بروز راشیتیسم در کودکان پیشگیری کند.
رنگ پوست
ابتلای کودکان آفریقایی، آسیای میانه و جزیره اقیانوس آرام به خاطر پوست تیره رنگ شان بسیار بیشتر از افراد با رنگ پوست روشن است. زیرا پوست تیره نمی تواند به اندازه پوست روشن در برابر آفتاب واکنش نشان داده و در نتیجه ویتامین دی مورد نیاز بدن را تولید نماید.
منطقه جغرافیایی
یکی دیگر از عواملی که در احتمال ابتلا به بیماری نرمی استخوان نقش بسیار مهمی دارد، محدوده جغرافیایی است. از آن جایی که بدن برای تولید ویتامین، نیاز به نور خورشید دارد. اگر فرد در منطقه ای زندگی کند که مدت زمان تابش نور خورشید در آن بسیار کم باشد. بدون شک احتمال ابتلای او به راشیتیسم نیز افزایش پیدا خواهد کرد.
ژن ها
گاهی اوقات مبتلا شدن فرد به نرمی استخوان ارتباطی با رنگ پوست، میزان ویتامین دی و فسفر بدن او نداشته و به صورت ارثی دچار این بیماری است. این بدین معنی است که بیماری از طریق ژن ها به کودک انتقال یافته و به اصطلاح راشیتیسم ارثی است. در این نوع، به خصوص از راشیتیسم کلیه های کودک قدرت جذب فسفر را ندارد. در نتیجه کودک به صورت مادرزادی مبتلا به نرمی استخوان خواهد بود.
علائم راشیتیسم
علائم اصلی نشان دهنده ابتلا به بیماری راشیتیسم شامل موارد زیر می شود:
- درد یا حساس بودن استخوان های دست، پاها، لگن یا ستون فقرات
- قامت کوتاه و توقف رشد کودک
- شکستگی استخوان ها
- گرفتگی عضلات
بد شکلی دندان ها مثل:
- تأخیر در تشکیل دندان
- سوراخ در مینای دندان
- آبسه دندان
- نقص در ساختار دندانی کودک
بد شکلی و بد فرمی اسکلتی، شامل:
- فرم جمجمه عجیب و خاص
- پاهای پرانتزی یا ضربدری
- برآمدگی روی دنده ها
- استخوان سینه بیرون زده
- قوز کمر
- بد شکلی و بد فرمی لگنی
در صورتی که کودک شما هر یک از علائم گفته شده در بالا را داشت، سریعاً برای تشخیص بیماری به پزشکتان مراجعه کنید. در صورتی که این اختلالات در طول روند رشد کودک درمان نشود ممکن است باعث کوتاه قدی و بد فرمی اسکلت بدنی شود که تا آخر عمر دائمی بوده و با عبور از سن رشد دیگر قابل درمان نیستند.
تشخیص راشیتیسم
پزشکتان با معاینه، قادر به تشخیص دقیق بیماری راشیتیسم خواهد بود.
پزشکتان درد یا حساس بودن استخوان ها را با فشار آرام بر روی استخوان ها مورد بررسی قرار خواهد داد.
گاهی اوقات ممکن است پزشکتان برای تشخیص دقیق تر بیماری نرمی استخوان آزمایشات بیشتری را تجویز کند:
- آزمایش خون برای اندازه گیری میزان فسفر و کلیسیم موجود در خون
- عکس برداری اشعه ایکس از استخوان ها برای تشخیص تغییر فرم بدنی
در موارد نادری ممکن است از نمونه برداری استخوانی (بیوپسی) نیز در طی فرآیند تشخیص استفاده شود.
برای انجام این آزمایش یک تکه بسیار کوچک از استخوان را خارج می کنند تا آزمایشات بیشتری در آزمایشگاه روی آن صورت بگیرد.
درمان راشیتیسم
بهترین شیوه برای درمان بیماری راشیتیسم، جبران کمبود ویتامین D و مواد معدنی است. با همین درمان ساده بسیاری از علائم بیماری برطرف خواهد شد. در صورتی که کودک کمبود ویتامین دی داشته باشد، پزشکتان به شما پیشنهاد می دهد تا مدت زمان بیشتری در طول روز کودک را در معرض تابش نور مستقیم خورشید قرار دهید. همچنین احتمالاً از والدین کودک خواسته می شود تا غذاهای حاوی ویتامین دی مثل ماهی، جگر، شیر و تخم مرغ را در برنامه غذایی کودک بگنجانند.
مکمل های ویتامین دی و کلسیم نیز می تواند به درمان هرچه سریع تر و برطرف کردن کمبود ویتامین های مورد نیاز برای رشد استخوان ها کمک کند. حتماً برای مصرف مکمل ها در مورد دوز مصرفی مناسب بر اساس سن و وزن کودکتان سؤال کنید. زیرا مصرف بیش از حد ویتامین دی و کلسیم می تواند برای کودک دلبندتان خطر ساز باشد.
در صورتی که کودک دچار بد فرمی اسکلتی شده باشد. از پروتز برای فرم دهی و اصلاح فرم اسکلت بدن کودک، همزمان با رشد او استفاده خواهند کرد.
درمواردی که بدشکلی اسکلتی پیشرفته باشد، ممکن است پزشکتان گزینه جراحی اصلاحی را پیشنهاد دهد.
برای راشیتیسم ارثی نیز، ممکن است ترکیب مکمل فسفر با میزان زیادی از ویتامین دی به خصوص مورد نیاز باشد.
پیشگیری راشیتیسم
افزایش مصرف ویتامین دی، کلسیم وفسفر می تواند به اصلاح و بهبود علائم و اختلالات به وجودآمده کمک شایانی کند.
بسیاری از کودکان مبتلا به راشیتیسم بعد از گذشت هفته اول شاهد نتایج و بهبودی های قابل توجه خواهندبود.
اما اصلاح بد فرم شدن اسکلت بدن کودک نیاز به زمان بیشتری داشته و با گذشت زمان بهبود خواهد یافت. البته ناگفته نماند که گاهی اوقات به علت عبور از سن رشد کودک، اختلال ساختاری و بد فرمی ها دائمی بوده و به جز با عمل جراحی نمی توان آنها را درمان کرد.
بهترین راه برای پیشگیری از راشیتیسم
بهترین راه برای پیشگیری از راشیتیسم داشتن تغذیه ای مناسب و سرشار از کلسیم، فسفر و ویتامین دی است.
افرادی که کلیه آنها برای جذب کلسیم یا فسفات دچار مشکل است، باید برای پیشگیری از ابتلا به راشیتیسم با توجه به توصیه پزشک و دوز تجویزی، روزانه مقدار مشخصی از این دو ویتامین را دریافت کنند.
از آنجایی که بدن انسان نیز قدرت تولید ویتامین دی مورد نیاز خود را دارد. می توانید با قرار گرفتن در معرض نور خورشید، نیاز بدنتان به ویتامین دی را به صورت طبیعی و بدون نیاز به هیچ مکملی تأمین کنید. بر طبق مطالعات صورت گرفته کافی است دستها و صورت تان را چند بار در هفته در معرض آفتاب تابستان و بهار قرار دهید تا از بروز نرمی استخوان جلوگیری شود.
البته برای آفتاب گرفتن باید مراقب پوست تان باشید زیرا تابش نور خورشید برای مدت طولانی می تواند به پوستتان آسیب برساند. برای جلوگیری از سوختگی و آسیب دیدگی پوست می توانید از کرم های ضد آفتاب استفاده کنید. گاهی اوقات استفاده از کرم های ضد آفتاب جلوی تولید ویتامین دی توسط بدن را گرفته و در نتیجه اگر از کرم ضد آفتاب استفاده می کنید بهتر است از طریق غذاها ویتامین دی مورد نیازتان را دریافت کنید.
آخرین دیدگاه‌ها