قاتلان خاموش حافظه؛ مراقب این مُسکن‌ها باشید!
به نقل از هلث‌دی‌نیوز، نتایج یک پژوهش تازه درباره گاباپنتین موجی تازه از نگرانی در جامعه پزشکی ایجاد کرده است! محققان گزارش داده‌اند که مصرف منظم داروی گاباپنتین که یکی از مسکن‌های محبوب برای درمان دردهای مزمن بوده، خطر ابتلا به زوال عقل را ۲۹ درصد و اختلال شناختی خفیف را ۸۵ درصد افزایش می‌دهد.
آنچه این یافته‌ها را نگران‌کننده‌تر می‌کند، اثرات این دارو بر گروه سنی بین ۱۸ تا ۶۴ ساله است که معمولاً این افراد در معرض پیری مغز نیستند. بررسی‌ها نشان می‌دهند که در این گروه سنی، احتمال ابتلا به زوال عقل یا اختلال شناختی خفیف بیش از دو برابر خواهد بود.
تیم تحقیقاتی به رهبری «نفیس اقراری» از دانشگاه کیس وسترن رزرو در کلیولند، با تحلیل سوابق پزشکی بیش از ۲۶۴۰۰ بیمار مبتلا به کمردرد مزمن که گاباپنتین مصرف کرده بودند و مقایسه آن با بیماران مشابهی که این دارو را دریافت نکرده بودند، به نتایجی تکان‌دهنده رسیدند.
این مطالعات نشان داده که بیمارانی که شش نسخه یا بیشتر از این دارو دریافت کرده‌اند، در طول ده سال پس از تشخیص اولیه درد، به شکل معناداری در معرض زوال شناختی قرار گرفتند؛ حتی این خطرات با افزایش تعداد نسخه‌ها نیز بیشتر شد.
افرادی که ۱۲ بار یا بیشتر گاباپنتین مصرف کرده، در مقایسه با کسانی که سه تا ۱۱ نسخه از این دارو را دریافت کرده بودند، ۴۰ درصد بیشتر در معرض زوال عقل و ۶۵ درصد بیشتر در معرض اختلال شناختی خفیف قرار گرفتند.
گاباپنتین به دلیل اعتیادآور نبودن آن نسبت به مسکن‌های رایج، در سال‌های اخیر محبوبیت زیادی پیدا کرده است؛ اما محققان هشدار می‌دهند که این دارو با سرکوب ارتباط بین سلول‌های عصبی، ممکن است که به طور مستقیم یا غیرمستقیم در بروز زوال شناختی نقشی موثر داشته باشد.
پژوهشگران تأکید کردند که این یافته‌ها، ضرورت نظارت دقیق بر بیماران بزرگسالی که گاباپنتین برای آن‌ها تجویز می‌شوند را دوچندان می‌کند و خواستار انجام تحقیقات بیشتر برای بررسی رابطه علی بین این دارو و آسیب‌های مغزی شدند.
مهم‌ترین عوارض گاباپنتین بر حافظه و عملکرد شناختی
تحقیقات تازه نشان می‌دهند که مصرف منظم داروی گاباپنتین می‌تواند اثرات نامطلوبی بر حافظه، تمرکز و کارکرد شناختی مغز داشته باشد. این دارو که برای درمان دردهای مزمن و تشنج تجویز می‌شود، ممکن است که با سرکوب ارتباط بین سلول‌های عصبی، روند یادگیری و یادآوری اطلاعات را مختل کند.
مهم‌ترین اثرات گاباپنتین بر حافظه به شرح زیر هستند:
- کاهش توانایی یادگیری: دشواری در به خاطر سپردن مطالب جدید
- افت حافظه کوتاه‌مدت: فراموش کردن کارهای اخیر یا گفت‌وگوهای کوتاه‌مدت
- کند شدن پردازش ذهنی: طولانی‌تر شدن زمان واکنش به محرک‌ها
- اختلال در تمرکز و توجه: دشواری در انجام کارهای نیازمند دقت
- تشدید خطر زوال عقل: افزایش احتمال بروز بیماری‌های شناختی در مصرف طولانی‌مدت
کارشناسان توصیه می‌کنند که بیماران و پزشکان باید پایش منظم عملکرد شناختی را در طول مصرف گاباپنتین جدی بگیرند، به ویژه در سنین زیر ۶۵ سال که اثرات این دارو می‌تواند پررنگ‌تر باشد.
داروهای جایگزین گاباپنتین با عوارض کمتر شایع
به گزارش منابع پزشکی، با توجه به خطرات بالقوه گاباپنتین بر حافظه و عملکرد شناختی، کارشناسان پیشنهاد کرده که در برخی موارد بهتر است که از داروهای جایگزین با عوارض کمتر و ایمنی بالاتر استفاده شوند.
مهم‌ترین داروهای جایگزین گاباپنتین به شرح زیر هستند:
- پرگابالین (Pregabalin): مشابه دارو گاباپنتین؛ اما با کنترل بهتر درد و عوارض عصبی کمتر
- داپسون و دولوکستین (Duloxetine) : مناسب برای دردهای عصبی و اضطراب، با خطر کمتر اختلال شناختی
- داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی (NSAIDs) : برای دردهای مزمن بدون اثر مستقیم روی مغز
- روش‌های غیر دارویی: فیزیوتراپی، طب سوزنی و تمرینات ذهنی با اثرات کاهش درد و اضطراب
- تری‌سایلیک‌های ضد افسردگی (Tricyclic Antidepressants) : در دوز پایین برای دردهای عصبی، با پایش دقیق عوارض
کارشناسان توصیه می‌کنند که انتخاب داروی جایگزین باید تحت نظر پزشک و براساس نوع درد یا بیماری انجام شود تا ایمنی و اثر درمانی به حداکثر برسد.
