ضایعات پوستی ناشی از پیچک سمی

ضایعات پوستی پیچک ناشی از واکنش آلرژیک به رزین روغنی به نام اوروشیول (urushiol) است. این روغن در برگ ها، ساقه ها و ریشه های پیچک سمی، بلوط سمی و سماق سمی نیز وجود دارد. در صورتی که در تماس با این روغن ناشی از پیچک سمی قرار گرفتید، بلافاصله پوست خود را بشویید. البته در صورتی که مطمئن هستید نسبت به این گیاه حساسیت ندارید، نیازی به انجام این کار نخواهد بود. شست و شوی روغن می تواند احتمال ابتلا به ضایعات پوستی ناشی از پیچک را تا حد قابل توجهی کاهش دهد. در صورت بروز ضایعات پوستی، پوست فرد مبتلا دچار خارش شدیدی شده و این وضعیت ممکن است تا هفته ها به همین حالت باقی بماند.

البته می توان موارد خفیف ضایعات پوستی ناشی از پیچک سمی را در منزل با استفاده از لوسیون های تسکین دهنده و حمام خنک درمان کرد. اما در موارد شدید یا پخش شده این ضایعات پوستی علی الخصوص اگر ضایعات پوستی صورت یا ناحیه تناسلی فرد را درگیر کرده باشد، فرد باید حتماً از داروهای تجویزی توسط پزشک استفاده کند.

محرک های بیماری

شیره پیچک سمی تقریباً در تمامی قسمت های گیاه از جمله برگ، ساقه و ریشه گیاه وجود دارد. شیره این گیاه حاوی روغنی با نام اوروشیول (urushiol) است که حالت چسبنده، روغنی داشته و زرد رنگ است. در صورتی که این روغن سمی با پوست بدن فرد تماس پیدا کند، می تواند باعث بروز ضایعات پوستی تاولی شکل بر روی پوست شود.

فرد ممکن است بعد از موارد زیر نسبت به روغن موجود در شیره گیاه پیچک سمی از خود واکنش نشان دهد:

• تماس و لمس گیاه
• لمس اشیاء آلوده مثل کفش ها یا اجسام دیگری که با گیاه تماس پیدا کرده اند.
• تنفس در دود ناشی از سوختن سم پیچک

خطرناک ترین نوع قرار گرفتن در معرض این گیاه سمی زمانی است که فرد دود ناشی از سوختن گیاه را استنشاق می کند.

علت ضایعات پوستی ناشی از پیچک سمی

ضایعات ناشی از پیچک سمی نوعی درماتیت تماسی آلرژیک است که در اثر تماس با رزین روغنی به نام urushiol ایجاد می شود. این ماده سمی در برگ ها، ساقه ها و ریشه های پیچک سمی، بلوط سمی و سماق سمی یافت می شود. این رزین بسیار چسبنده بوده و بنابراین به راحتی به پوست، لباس، ابزار، تجهیزات و خز حیوانات خانگی خواهد چسبید. در نتیجه در صورت بروز موارد زیر ممکن است دچار واکنش نسبت به پیچک سمی شوید:

لمس مستقیم:  اگر برگ، ساقه، ریشه یا میوه گیاه را لمس کنید ممکن است دچار این ضایعات پوستی شوید.

لمس اشیاء آلوده. اگر از لابه لای پیچک های سمی عبو کنید و بعداً کفش هایتان را لمس کنید، ممکن است مقداری از سم این گیاه به دست های تان منتقل شده و سپس با لمس یا مالش به صورت یا بدن، آن را به خودتان منتقل کنید. در صورتی که آلودگی ناشی از روغن پیچک سمی از روی اشیاء برطرف نشود، تا سال ها بعد نیز در صورت تماس با شیء آلوده ممکن است دچار این ضایعات پوستی شوید.

استنشاق دود از گیاهان سوزانده شده. حتی دود ناشی از سوزاندن پیچک سمی ، بلوط سمی و سماق سمی حاوی یروشیول بوده و می تواند به مسیر تنفسی یا شش های شما آسیب جدی برساند.

خوشبختانه ضایعات ناشی از پیچک سمی مسری نبوده و مایعات موجود در تاول ها حاوی urushiol نیست، در نتیجه نمی تواند از طریق مایع تاول افراد دیگر را مبتلا کند. در نتیجه ممکن نیست ضایعات ناشی از پیچک سمی را از شخص دیگری دریافت کنید، مگر اینکه شیره سمی پیچک هنوز بر روی بدن آن شخص یا لباس او قرار داشته باشد و شما آن شیره سمی را لمس کنید.

عوامل خطر ضایعات ناشی از پیچک سمی

فعالیتهای خارج از منزل مانند موارد زیر می تواند شما را در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به ضایعات ناشی از پیچک سمی قرار دهد:

• کشاورزی
• جنگل داری
• محوطه سازی
• باغبانی
• آتش نشانی
• ساخت و ساز
• چادر زدن
• ماهیگیری از ساحل یا شکار
• نصب کابل یا خط تلفن

علائم ضایعات ناشی از پیچک سمی

علائم و نشانه های بروز ضایعات ناشی از پیچک سمی شامل موارد زیر می شود:

• قرمزی
• خارش
• ورم
• تاول

بروز مشکلات تنفسی، در صورتی که دود ناشی از سوزاندن پیچک سمی را استنشاق کرده اید. اغلب ضایعات پوستی به دلیل کشیده شدن ساقه گیاه بر روی پوست به صورت یک خط مستقیم بر روی پوست فرد ظاهر خواهند شد. اما اگر بدنتان با یک تکه لباس یا خز حیوان خانگی آلوده به روغن گیاه پیچک سمی تماس پیدا کند، ممکن است ضایعات پوستی به وجود آمده بیشتر بوده و قسمت های بیشتری از پوست را درگیر کند. همچنین می توانید روغن را با انگشتان خود به قسمت های دیگر بدن نیز منتقل کرده و قسمت های دیگر بدن حتی ناحیه تناسلی تان هم درگیر این ضایعات پوستی شود. این واکنش پوستی معمولاً 12 تا 48 ساعت پس از تماس با سم این گیاه ایجاد شده و دو تا سه هفته باقی خواهد ماند.

شدت ضایعات بستگی به میزان سم موجود بر روی پوست داشته و هر چقدر میزان روغن سمی بر روی قسمتی از پوست فرد بیشتر باشد، آن قسمت با سرعت بیشتری دچار ضایعات پوستی خواهد شد.

دقت داشته باشید که پوست شما حتماً باید در تماس مستقیم با روغن سمی گیاه پیچک قرار بگیرد تا دچار ضایعات پوستی شود. مایع تاول این ضایعات پوستی ناقل این بیماری نبوده و نمی توانند افراد دیگر را مبتلا کنند.

زمان مراجعه به پزشک

در صورت مشاهده موارد زیر به پزشک مراجعه کنید:

• واکنش پوستی شدید یا گسترده است.
• دود ناشی از سوختن پیچک سمی را استنشاق کرده و دچار مشکلات تنفسی شده اید.
• تورم پوستی تان در حال افزایش است.
• ضایعات چشم، دهان یا دستگاه تناسلی شما را تحت تأثیر قرار داده است.
• تاول ها چرکی شده اند.
• دچار تب بیش از 100 درجه فارنهایت (37.8 درجه سانتیگراد) شده اید.
• بعد از گذشت چند هفته بهبودی در علائم و ضایعات پوستی مشاهده نمی شود.

عوارض جانبی ضایعات ناشی از پیچک سمی

 

برای جلوگیری از قرار گرفتن در معرض سم ناشی از پیچک به نکات زیر توجه داشته باشید:

از تماس با گیاهان خودداری کنید.

با گیاهان سمی مثل پیچک سمی، بلوط سمی و سموم سماق در تمام فصول آشنا شده و هنگام پیاده روی یا درگیر شدن در فعالیتهای دیگری که ممکن است شما را در معرض این گیاهان قرار دهد، سعی کنید در مسیرهای عاری از این گیاهان سمی قدم بردارید. در صورت اردو زدن در مناطق جنگلی، اطمینان حاصل کنید که چادر خود را در منطقه ای عاری از این گیاهان سمی نصب کرده اید. اجازه قدم زدن در مناطق جنگلی را به حیوانات خانگی خود ندهید، زیرا ممکن است سم این پیچک به طور اتفاقی به خز این حیوانات چسبیده و در صورت تماس شما با بدن این حیوانات به راحتی به شما انتقال یابد.

لباس مناسب بپوشید.

در صورت نیاز با پوشیدن جوراب، چکمه، شلوار، آستین بلند و دستکش از پوست خود در برابر گیاهان سمی محافظت کنید.

گیاهان سمی را از بین ببرید.

در حیاط منزل خود می توانید با استفاده از علف کش ها یا بیرون کشیدن ریشه این گیاهان از زمین با استفاده از دستکش از شر پیچک های سمی خلاص شوید. سپس دستکش را از دست خود درآورده و دستها و دستکش را به خوبی بشویید. به هیچ وجه گیاهان سمی مثل پیچک سمی را نسوزانید، زیرا این مواد سمی حتی از طریق دودشان نیز می توانند به دیگران انتقال یابند.

پوست یا خز حیوان خانگی خود را بشویید.

تا  30 دقیقه پس از قرار گرفتن حیوان در معرض گیاهان سمی می توانید با استفاده از صابون و آب پوست یا خز حیوان آلوده شده را بشویید. بهتر است زیر ناخن هایتان را نیز پس از شستن حیوان تمیز کنید. این کار به جلوگیری از بروز ضایعات پوستی ناشی از پیچک سمی کمک خواهد کرد. حتی اگر تا 1 ساعت پس از تماس حیوان با گیاه سمی، به خوبی پوست و خز آن را بشویید بازهم مؤثر بوده و می تواند شدت این عارضه پوستی را تا حد قابل توجهی کاهش دهد.

اشیاء آلوده را تمیز کنید.

اگر فکر می کنید با پیچک سمی در تماس بوده اید، لباس خود را فوراً با مواد شوینده بشویید، البته بهترین حالت شستن لباسهای آلوده با ماشین لباسشویی است. لباس های آلوده را به دقت کنترل کنید تا سم ناشی از روغن پیچک سمی را به بدن خود، مبلمان، فرش یا لوازم خانگی دیگر منتقل نکنید.

همچنین همه وسایل و اشیاء آلوده دیگر – از جمله وسایل باغ ، جواهرات ، کفش و حتی بند کفش های خود را – در اسرع وقت بشویید. به خاطر داشته باشید که سم ناشی از پیچک سمی می تواند سالها قدرتمند باقی مانده و در هر زمانی دیگران را مبتلا کند. بنابراین اگر یک ژاکت آلوده را بدون شستن آن کنار بگذارید و یک سال بعد از کمد بیرون آورده و از آن استفاده کنید، هنوز هم روغن موجود در ژاکت ممکن است باعث ایجاد ضایعات پوستی شود.

از کرم استفاده کنید.

می توانید از کرم ها و پمادها بدون نسخه پوستی برای ایجاد سدی بین مواد سمی پیچک و پوست خود استفاده کنید. اینکار مانع تماس سموم با پوست تان شده و در نتیجه دچار ضایعات پوستی نخواهید شد.

تشخیص ضایعات ناشی از پیچک سمی

به طور کلی برای تشخیص ضایعات ناشی از پیچک سمی نیازی به مراجعه به پزشک نخواهید داشت. اما اگر به پزشک مراجعه کنید، او می تواند با دیدن ضایعات پوستی علت بروز آن را تشخیص داده و نیازی به انجام آزمایش نخواهید داشت.

درمان ضایعات ناشی از پیچک سمی

درمان های پیچک سمی معمولاً به وسیله روش های خود مراقبتی صورت گرفته و ضایعات پوستی معمولاً طی دو یا سه هفته از بین خواهند رفت.

اما در صورتی که ضایعات پوستی گسترده بوده و منجر به بروز تعداد زیادی تاول بر روی پوست فرد شود، پزشک ممکن است کورتیکواستروئید خوراکی مانند پردنیزون برای درمان فرد مبتلا تجویز کند. علاوه بر این اگر عفونت باکتریایی در محل ضایعه پوستی ایجاد شده باشد، پزشک ممکن است آنتی بیوتیک خوراکی تجویز کند.

سبک زندگی و درمان خانگی ضایعات ناشی از پیچک سمی

 

ضایعات پوستی ناشی از پیچک سمی سرانجام خود به خود بهبود خواهد یافت. اما خارش ناشی از آن ممکن است مشکل اصلی بوده و خواب فرد را بر هم بریزد. اگر تاول های خود را با ناخن بخراشید نیز ممکن است دچار عفونت شوید. به همین خاطر در این قسمت از مقاله به اقداماتی که می توانید برای کنترل خارش استفاده کنید، اشاره خواهیم کرد:

• چند روز اول از کرم کورتیکواستروئیدی بدون نسخه استفاده کنید.
• از لوسیون کالامین برای کاهش خارش ها استفاده کنید.
• آنتی هیستامین های خوراکی مانند دیفن هیدرامین مصرف کنید، این دارو می تواند به خواب راحت تر شما کمک کند.
• چند بار در روز از کمپرس های خنک و مرطوب به مدت 15 تا 30 دقیقه بر روی ضایعات پوستی استفاده کنید تا خارش پوستی شما کمتر و قابل تحمل تر شود.

آمادگی برای ملاقات با پزشک

پس از ابتلا به ضایعات ناشی از پیچک سمی نیازی به ملاقات با پزشک نخواهید داشت مگر اینکه ضایعات قسمت های مختلف پوست شما را درگیر کرده، بیش از چند هفته روی پوست باقی مانده یا عفونی شده باشد. در صورت نگرانی از وضعیت به وجود آمده احتمالاً ابتدا به پزشک عمومی مراجعه کرده و پس از تشخیص پزشک شما را برای درمان این ضایعات پوستی به متخصص پوست ارجاع خواهد داد.

از آن جایی که مدت زمان ملاقات با پزشک کوتاه بوده و حرف های زیادی برای گفتن خواهید داشت. در نتیجه بهتر است با آمادگی کامل به پزشک مراجعه کرده و از این زمان کوتاه نهایت استفاده را ببرید. بهتر است قبل از حضور در مطب موارد زیر را آماده کنید:

• لیستی از تمامی علائم و نشانه های بیماری را تهیه کنید. همه نشانه های مربوط و غیر مربوط به بیماری خود را یادداشت کرده و همراه خود داشته باشید.
• اطلاعات مهم شخصی را یادداشت کنید. بهتر است استرس ها و تغییرات اخیری که در زندگی تان افتاده است را یادداشت کنید.
• لیستی از تمامی داروهای مصرفی خود تهیه کنید. نام تمامی داروها، مکمل ها و ویتامین های که مصرف می کنید را همراه با میزان مصرف خود یادداشت کنید.
• دوست یا یکی از اعضای خانواده خود را همراه ببرید. گاهی اوقاتت به خاطر سپردن تمامی موارد و اطلاعاتی که پزشک در اختیارتان قرار می دهد، کار دشواری است. در نتیجه بردن همراه به یادآوری اطلاعات مهم و نکات کمک زیادی خواهد کرد.
• سؤالات خود را یادداشت کنید. تمامی سؤالات مربوط و غیر مربوطی که به ذهنتان رسیده و قصد پرسیدن آن ها از پزشک را دارید را یادداشت کرده و همراه خود به مطب ببرید.

سوالات بیمار از پزشک

همچنین بهتر است از سؤالات زیر برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد ضایعات پوستی استفاده کنید:

• این ضایعات پوستی چه مدتی بر روی پوست باقی خواهد ماند؟
• آیا این ضایعات واگیر دار هستند؟
• مشکلی وجود ندارد که این ضایعات را بخارانم؟
• آیا ترکاندن تاول ها باعث پخش شدن بیماری می شود؟
• چه درمان های برای این ضایعات پوستی وجود داشته و شما کدام را توصیه می کنید؟
• چگونه خارش ناشی از این بیماری را کنترل کنم؟
• آیا در صورت شدت گرفتن ضایعات پوستی یا خارش باید وقت ملاقات جدیدی بگیرم؟
• چگونه می توانم از بروز مجدد این ضایعات پوستی جلوگیری کنم؟

سوالات پزشک

احتمالاً پزشک سؤالات زیر را از شما خواهد پرسید:

• از چه زمانی علائم شروع شد؟
• آیا در گذشته ضایعات پوستی مشابهی داشته اید؟
• آیا اخیراً خارج از منزل در منطقه جنگلی بوده اید؟
• پیش از مراجعه چه مراحل درمانی را برای بهبود ضایعات خود امتحان کرده اید؟

منبع:

https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/poison-ivy/diagnosis-treatment/drc-20376490