سونوگرافی درون برونشیال چیست؟

سونوگرافی درون برونشیال (EBUS) یک روش پزشکی است که می تواند در طی برونکوسکوپی برای کمک به تشخیص یا تعیین مرحله سرطان ریه انجام شود. EBUS شامل قرار دادن یک دامنه انعطاف پذیر از طریق دهان و در مجاری تنفسی بزرگتر ریه (به نام برونش) برای تصویربرداری از بافت ها با استفاده از امواج صوتی با فرکانس بالا است.

سونوگرافی درون برونشیال روشی مطمئن و با حداقل تهاجم در نظر گرفته می شود.  شما و جراح را در معرض تابش یونیزان قرار نمی دهد. به طور معمول به صورت سرپایی انجام می شود. همچنین می تواند به تشخیص برخی از بیماری های التهابی ریه که با آزمایش های استاندارد تصویربرداری قابل تأیید نیستند، کمک کند.

کاربرد سونوگرافی درون برونشیال

  سونوگرافی درون برونش ممکن است در کنار برونکوسکوپی سنتی برای تشخیص سرطان ریه تجویز شود.

 برونکوسکوپی، که مستقیماً مجاری تنفسی را از طریق یک محدوده  تصویربرداری می کند. اما EBUS می تواند به پزشکان کمک کند تا  بافت های مجاری تنفسی بیشتری را ببینند. از سونوگرافی درون برونشیال می توان برای تعیین میزان حمله تومور در مجاری تنفسی مرکزی استفاده کرد.

دو کاربرد اصلی برای EBUS عبارتند از:

• مرحله بندی سرطان ریه: مرحله بندی برای تعیین شدت سرطان ریه و تعیین نوع درمان مناسب انجام شود. سونوگرافی درون برونشی به پزشکان این امکان را می دهد تا با استفاده از روشی به نام آسپیراسیون سوزن ترانس برونش (TBNA) بافت را از درون گره های لنفاوی ریه یا مدیاستن در قفسه سینه نمونه برداری کنند. سپس سلول های بیوپسی شده می توانند برای تجزیه و تحلیل به آزمایشگاه ارسال شوند.
• ارزیابی ضایعات غیرطبیعی: اگر ضایعه غیرطبیعی در عکسبرداری با اشعه ایکس قفسه سینه یا توموگرافی کامپیوتری (CT) مشاهده شود، می توان از EBUS با TBNA برای بدست آوردن نمونه ای از بافت های آسیب دیده استفاده کرد. انجام این کار می تواند مشخص کند که آیا غدد لنفاوی متورم ناشی از سرطان یا بیماری التهابی ریه مانند سارکوئیدوز هستند یا نیستند. همچنین می توان از EBUS برای نمونه گیری از غدد لنفاوی در افراد مشکوک به لنفوم ریوی، نوعی سرطان خون استفاده کرد.

سونوگرافی درون برونشی معمولاً اولین ابزاری نیست که پزشک برای تشخیص سرطان ریه از آن استفاده می کند. این روش معمولاً هنگامی تجویز می شود که آزمایشات اولیه تصویربرداری و آزمایشگاه  شدت بیماری را نشان دهند. EBUS مخصوصاً در دستیابی به توده یا گره واقع در مجاری اصلی هوایی بسیار مفید است.

محدودیت های استفاده از سونوگرافی درون برونشیال

در سونوگرافی درون برونشیال فقط مقدار محدودی از بافت ریه را نمونه برداری می کند. اما سرطانی را که  به سایر قسمت های بدن انتشار پیدا کرده را تشخیص نمی دهد.

از EBUS گاهی اوقات برای تشخیص عفونت های ریوی نیز استفاده می شود، اگرچه اثربخشی آن می تواند متفاوت باشد.  در مبتلایان به بیماری سل، سونوگرافی درون برونشی می تواند به غدد لنفاوی صعب العبور دسترسی پیدا و مشخص کند که سویه باکتری در برابر آنتی بیوتیک های موجود مقاوم است یا خیر. حتی در این صورت، با حساسیت تقریباً 77 درصدی در مبتلایان به سل، EBUS در هر 10 روش در سه مورد  نتایج آن می تواند منفی کاذب باشد.

خطرات و موارد منع مصرف سونوگرافی درون برونشیال

خطرات و موارد منع استفاده از سونوگرافی درون برونش مشابه خطرات برونکوسکوپی است. برخی از آنها خفیف و زودگذر هستند و بدون درمان برطرف می شوند. در حالی که برخی دیگر نیاز به مداخله پزشکی دارند.

شایعترین خطرات سونوگرافی اندوبروانشیال، عبارتند از:

• لارنگوسپاسم: اسپاسم تارهای صوتی که با سرفه، مشکل در بلع و گلو درد مشخص می شود.
• اسپاسم برونش: اسپاسم مجاری تنفسی که با تنگی نفس، سرفه و خس خس تشخیص داده می شود.
• عفونت، اغلب به خونریزی در محل بیوپسی یا آسیب تصادفی مجاری تنفسی مربوط می شود.
• عوارض قلبی از ضربان قلب نامنظم گرفته تا حمله قلبی، به طور معمول در کسانی که از قبل بیماری قلبی دارند ممکن است رخ دهد.
• پنوموتوراکس، همچنین به عنوان ریه فروریخته شده شناخته می شود که نیاز به درمان فوری دارد.

از آنجا که این روش نیاز به بیهوشی دارد، افراد ممکن است حالت تهوع، استفراغ، درد عضلانی، تغییرات فشار خون و برادی کاردی (کند شدن ضربان قلب) را نیز تجربه کنند.

با توجه به این خطرات احتمالی، سونوگرافی اندوبروانشیال یال در افراد با بیماری های زیر منع مصرف دارد:

• هیپوکسمی شدید
• نارسایی قلبی کنترل ضعیف
• آریتمی قلبی یا ضربان قلب نامنظم
• ایسکمی میوکارد یا انسداد جریان خون در قلب

نحوه انجام سونوگرافی درون برونشیال

همانند برونکوسکوپی، سونوگرافی درون برونشی نیز با خطر نسبتاً کم عوارض، بی خطر تلقی می شود. حتی اگر انجام مراحل EBUS فقط حدود 20 تا 30 دقیقه طول بکشد، آماده شدن برای این روش و بهبودی از بیهوشی ممکن است به چهار ساعت زمان نیاز داشته باشد  بهتر است برنامه خود را در روز مورد نظر مشخص کنید  تا بتوانید استراحت کرده و بهبود یابید.

سونوگرافی درون برونشیال در اتاق عمل یا مجموعه روش های ویژه بیمارستان انجام می شود. اتاق مجهز به دستگاه الکتروکاردیوگرام (ECG) برای کنترل ضربان قلب شما و یک دستگاه تنفس برای تأمین اکسیژن اضافی در صورت نیاز است.

اقدامات قبل از سونوگرافی درون برونشیال

از شما خواسته می شود لباس خود را به لباس بیمارستانی تغییر دهید. بهتر است هرگونه جواهرات یا اشیای قیمتی را در خانه بگذارید.

در بیشتر موارد، از شما خواسته می شود که نیمه شب روز قبل از عمل غذا نخورید. بیشتر روش های EBUS صبح انجام می شود تا بیش از حد گرسنه نمانید. اگر این روش در اواخر روز برنامه ریزی شود، پزشک ممکن است به شما توصیه کند که شش ساعت قبل از آن ناشتا باشد.

فقط تا دو ساعت قبل از عمل می توانید آب (بدون چای، قهوه یا مایعات دیگر) بنوشید. در دو ساعت آخر، چیزی نخورید و ننوشید.

پزشک همچنین به شما در مورد مصرف داروهای قبل از سونوگرافی درون برونشی توصیه های لازم را خواهد کرد. برخی از داروها می توانند در انعقاد خون (لخته شدن خون) تداخل داشته و منجر به خونریزی بیش از حد و ترمیم ضعیف زخم شوند. برخی دیگر ممکن است باعث تجمع بیش از حد و مضر اسید لاکتیک در خون شوند .

در صورت مصرف دارو های زیر حتما قبل از سونوگرافی با پزشک خود مشورت کنید:

• داروهای دیابت، از جمله انسولین و متفورمین
• داروهای ضد انعقادی مانند کومادین (وارفارین)، پلاویکس (کلوپیدوگرل) و الیکیس (آپیکسابان)
• داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs) مانند آسپرین، Advil (ایبوپروفن) و Aleve (ناپروکسن)

شاید نیاز باشد که از یک هفته قبل مصرف این دارو ها قطع شود، در حالی که بعضی دیگر فقط در روز عمل باید قطع شوند. برای پیشگیی از آسیب احتمالی، در مورد هر دارویی که مصرف می کنید به پزشک خود اطلاع دهید.

شروع سونوگرافی اندوبروانشیال

سونوگرافی اندوبروانشیال توسط یک متخصص ریه همراه با متخصص بیهوشی و پرستار جراحی انجام می شود.

هنگامی که به بیمارستان می رسید، باید فرم هایی را پر کنید که یکی از آنها به احتمال زیاد یک برگه تاریخچه پزشکی است که به طور خلاصه شرایط شما ماننند جراحی هایی که انجام داده اید، داروهایی که مصرف می کنید و عوارض جانبی که تجربه کرده اید  را نشان می دهد .

پس از ثبت نام، شما را به یک اتاق پانسمان هدایت می کنند تا لباس خودتا را تغییر دهید. سپس یک پرستار شما را اتاق عمل راهنمایی می کند تا وزن، قد، فشار خون، نبض و دما را ثبت کند.

متخصص بیهوشی احتمالاً از قبل وضعیت شما را بررسی می کند تا هرگونه حساسیت یا واکنش های جانبی که با بیهوشی تجربه کرده اید  دوباره کنترل شود. پزشک همچنین باید در مورد نوع بیهوشی مورد استفاده و آنچه بعد از آن انتظار می رود، راهنمایی کند .

کمی قبل از عمل، پرستار یک خط وریدی (IV) را به داخل رگ بازوی شما وارد می کند که از طریق آن می توان مواد بیهوشی و سایر داروها را تحویل داد.  ممکن است گیرنده های چسبی  به سینه شما متصل شود تا ضربان قلب خود را بر روی دستگاه ECG کنترل کند. پالس اکسی متر  برای نظارت بر سطح اکسیژن خون در انگشت شما  قرار داده شده می شود.

اقدامات لازم در طول آزمون سونوگرافی اندوبروانشیال

پس از آماده شدن و انتقال به اتق عمل، ممکن است یک کانول اکسیژن (لوله) در زیر بینی شما قرار گیرد تا نشان دهد که در طی سونوگرافی، سطح اکسیژن خون طبیعی است. همچنین احتمال دارد  بینی و دهان شما با اسپری بی حس کننده موضعی (معمولاً 1٪ تا 2٪ لیدوکائین) پوشانده شود تا به شما در کاهش سرفه  کمک کند.

سونوگرافی اندوبروانشیال  معمولاً تحت بیهوشی  انجام می شود. قبل از شروع سونوگرافی درون برونش، پزشک ابتدا یک برونکوسکوپی منظم را انجام می دهد تا مجاری تنفسی را بصری معاینه کند. سپس دستگاه برداشته شده و با برونکوسکوپ EBUS جایگزین می شود.

برونکوسکوپ EBUS شامل یک لوله انعطاف پذیر است که دارای یک مبدل سونوگرافی کروی است و می تواند تصاویر را در زمان واقعی به مانیتور ویدئو انتقال دهد.

برونکوسکوپ EBUS برخلاف برونکوسکوپ معمولی، به دلیل تصاویری که می تواند روی مانیتور ویدئو ایجاد کند، به پزشک کمک می کند تا  بافت های سرطانی و طبیعی را از همدیگر تشخیص دهد. بافت طبیعی  ظاهری مانند “طوفان برف” دارد، در حالی که تومورهای بدخیم متراکم به نظر می رسند.

در صورت مشاهده توده، ضایعه یا غدد لنفاوی غیرطبیعی، پزشک می تواند با سوزن آسپیراسیون ترانس برونش از بافت نمونه برداری کند. پس از اتمام عمل، برونکوسکوپ EBUS به آرامی برداشته می شود.

اقدامات لازم پس از انجام مراحل سونوگرافی درون برونشیال 

اکثر افراد سونوگرافی درون برونشیال را به خوبی تحمل می کنند و  در همان روز از بیمارستان مرخص می شوند. حتی در این صورت، احساس حالت تهوع و احساس ناپایداری به دلیل بیهوشی طبیعی است.

گلودرد، گرفتگی صدا و سرفه نیز شایع است. اگرچه معمولاً خفیف بوده و در طی یک روز یا تقریباً برطرف می شود. در صورت انجام بیوپسی ممکن است بلغم مایل به صورتی یا مایل به قرمز داشته باشید اما این طبیعی است و معمولاً نگرانی چندانی ندارد.

پس از بازگشت به خانه، بهتر است آرام باشید و یک روز یا بیشتر آن را استراحت کنید. شما نباید حداقل 24 ساعت پس از عمل، رانندگی یا کار با ماشین آلات سنگین را انجام دهید.

اگر علائم غیرمعمول، مداوم یا بدتر از جمله تب، لرز، سرفه خون یا مشکل تنفس را تجربه کردید، بلافاصله با پزشک خود تماس بگیرید. این علائم ممکن است نشانه هایی از عفونت باشد.

اگر پس از انجام EBUS دچار قلب سریع و نامنظم، گرفتگی و درد قفسه سینه، درد در فک یا بازو، سبکی سر و تنگی نفس شدید، به مراکز درمانی مراجعه کنید. اینها می تواند نشانه حمله قلبی باشد.

هزینه و بیمه درمانی سونوگرافی اندوبروانشیال

هزینه سونوگرافی اندوبروانشیال کمی بیشتر از برونکوسکوپی استاندارد است و بسته به محل زندگی و نوع تسهیلات می تواند متغیر باشد. برای کاهش هزینه ها، اطمینان حاصل کنید که متخصص ریه، متخصص بیهوشی و تاسیسات همه با شبکه بیمه گر بهداشت شما قرار دارند.  

تفسیر نتایج سونوگرافی درون برونشیال

پس از سونوگرافی درون برونشیال، پزشک برای تعیین نتایج شما قرار ملاقات تعیین می کند. اگر نمونه برداری انجام شود، نتایج معمولاً طی دو تا پنج روز آماده می شود.

اگر از این روش برای مرحله بندی سرطان ریه استفاده شده باشد، پزشک نتایج بیوپسی  را با شما در میان می گذارد. این اطلاعات ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• نوع سرطان، مانند آدنوکارسینومای ریه، سرطان سلول سنگفرشی، سرطان سلول بزرگ
• یافته های بافت شناسی: ویژگی های سلولی در زیر میکروسکوپ دیده می شود که می تواند نوع تومور را تشخیص دهد.
• نتایج آزمایش مولکولی: اطلاعاتی از مشخصات ژنتیکی سرطان برای تعیین روند گزینه های درمانی را مشخص می کند. از این اطلاعات می توان برای مرحله بندی و درجه بندی بیماری و همچنین اطمینان از درمان مناسب استفاده کرد.

به طور کلی، اگر ضایعه ای قابل مشاهده در مجاری تنفسی قرار داشته باشد، بین 85 تا 90٪ احتمال سرطان وجود دارد. اگر ضایعه در زیر بافتهای مخاطی قرار داشته باشد خطر کمتری دارد. حتی ممکن است به شرایط دیگری مانند سارکوئیدوز مربوط شود..

سخن آخر

مرحله بندی سرطان می تواند ناامیدکننده و استرس زا باشد. زیرا ممکن است زمان بر باشد و همیشه موفقیت آمیز نباشد. سونوگرافی اندوبروانشیال یال مزایایی را به همراه دارد. زیرا می تواند نتایج را به سرعت و با کمترین زمان  یا عوارض مشخص کند. اطلاعات به دست آمده از EBUS می تواند در انتخاب روش های درمانی مناسب برای تومور خاص  بسیار ارزشمند باشد.  سونوگرافی درون برونش می تواند بافت ها را برای ارزیابی بدون نیاز به جراحی های تهاجمی بیشتر نمونه برداری کند.